Korzyści i ulgi

Jedną z przyczyn ubiegania się o orzeczenie o stopniu niepełnosprawności jest możliwość korzystania z ulg i uprawnień. Warto jednak co jakiś czas sprawdzać, czy przepisy nie uległy zmianie.

Dla użytkowników dróg i pojazdów

Karta parkingowa

W codziennej pracy [w Centrum Integracja w Warszawie - red.] spotykam się z pytaniami: gdzie można kupić znaczek inwalidy do samochodu? Chodzi oczywiście o naklejkę z piktogramem osoby niepełnosprawnej na wózku, jaką dawniej oznaczano pojazdy, którymi poruszały się osoby z niepełnosprawnością.

Obecnie naklejki te mają wartość czysto informacyjną. Jedynym dokumentem uprawniającym do parkowania na miejscach przeznaczonych dla pojazdów osób niepełnosprawnych, tzw. kopertach, oraz do niestosowania się do niektórych znaków drogowych jest Karta parkingowa.

Wzór Karty parkingowej został określony poprzez Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie wzorów Kart parkingowych dla osób niepełnosprawnych i placówek zajmujących się opieką, rehabilitacją lub edukacją tych osób.

Kartę może otrzymać osoba posiadająca orzeczenie o niepełnosprawności bądź stopniu niepełnosprawności wydane przez Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności. Koniecznie ze wskazaniem w punkcie 9. „Dotyczy” (jest to punkt w orzeczeniu, który potwierdza, że możemy otrzymać Kartę parkingową).

Osoby z lekkim stopniem niepełnosprawności będą mogły otrzymać Kartę parkingową tylko w przypadku ustalenia przyczyny niepełnosprawności oznaczonej symbolem 05-R (upośledzenie narządu ruchu) lub 10-N (choroby neurologiczne).

Karta parkingowa wydawana jest na wniosek zainteresowanego, na czas trwania orzeczenia o niepełnosprawności, a jej wydanie kosztuje 25 zł.

Wzór karty parkingowej

Uwaga! Od 22 IX 2010 r. Kartę parkingową otrzymać można tylko na podstawie orzeczenia o niepełnosprawności wraz ze wskazaniem w pkt 9. Oznacza to, że obecnie Karty nie otrzymają osoby, które mają tylko orzeczenie o niezdolności do pracy bądź grupie inwalidztwa, bądź w orzeczeniu o niepełnosprawności nie mają w pkt 9. zaznaczone „Dotyczy” – nawet jeśli w przeszłości otrzymywały kartę parkingową.

Uprawnienia

Wedle przepisów, kierujący pojazdem samochodowym oznaczonym Kartą parkingową, będący osobą niepełnosprawną bądź przewożący taką osobę, może nie stosować się do następujących znaków drogowych:

• B-1 zakaz ruchu w obu kierunkach
• B-3 zakaz wjazdu pojazdów silnikowych z wyjątkiem motocykli jednośladowych
• B-3a zakaz wjazdu autobusów
• B-4 zakaz wjazdu motocykli
• B-10 zakaz wjazdu motorowerów
• B-35 zakaz postoju
• B-37 zakaz postoju w dni nieparzyste
• B-38 zakaz postoju w dni parzyste
• B-39 strefa ograniczonego postoju    

Nie stosując się do wyżej wymienionych znaków drogowych, musimy jednak zachować szczególną ostrożność i nie możemy powodować utrudnień czy zagrożeń ruchu.

Drugim uprawnieniem wynikającym z posiadania Karty parkingowej jest możliwość parkowania na miejscach dla pojazdów osób niepełnosprawnych.

Warto zaznaczyć, że Karta parkingowa uprawnia osobę niepełnosprawną do parkowania na "kopercie", nie oznacza to jednak, że takie parkowanie musi być bezpłatne. W wielu polskich miastach obowiązują tzw. strefy płatnego parkowania ustanowione na podstawie uchwał rad tych miast. Zazwyczaj w uchwałach przyjęto zapisy mówiące, że parkując na "kopertach" dla pojazdów osób niepełnosprawnych, nie ponosimy opłat. Nie jest to jednak regułą, dlatego jeśli wybieramy się do innego miasta, sprawdźmy, jakie obowiązują tam zasady.

Uwaga, "koperta"!

Miejsce parkingowe dla osoby niepełnosprawnej ma większe wymiary niż standardowe miejsce parkingowe. Musi być oznaczone poziomym oznaczeniem koperty (znak p-18) i symbolem osoby niepełnosprawnej (co sprawia, że "koperty" nie da się wytyczyć na powierzchni nieutwardzonej). Dodatkowo zaleca się oznaczać je tabliczką do znaków drogowych pionowych T-29.

Kartę parkingową należy umieścić za przednią szybą pojazdu samochodowego, w miejscu widocznym, umożliwiającym odczytanie jej daty ważności, numeru oraz organu wydającego (czyli do góry stroną bez zdjęcia).

Podatek cywilno-prawny przy zakupie samochodu lub sprzętu rehabilitacyjnego
Na podstawie art. 8. Ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych osoby o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności – bez względu na rodzaj schorzenia –
oraz osoby o lekkim stopniu niepełnosprawności w związku ze schorzeniami narządów ruchu, które nabywają na własne potrzeby sprzęt rehabilitacyjny, wózki inwalidzkie, motorowery, motocykle lub samochody osobowe, są zwolnione z  podatku od czynności cywilno-prawnych.

Nigdzie w przepisach nie określono dokładnie liczby miejsc parkingowych dla pojazdów osób niepełnosprawnych. W przepisach przyjęto zapis: „zagospodarowując działkę budowlaną, należy urządzić, stosownie do jej przeznaczenia i sposobu zabudowy, miejsca postojowe dla samochodów użytkowników stałych i przebywających okresowo, w tym również miejsca postojowe dla samochodów, z których korzystają osoby niepełnosprawne”.

Jeśli na danym terenie nie ma miejsc parkingowych dla pojazdów osób niepełnosprawnych bądź jest ich za mało, to każda osoba lub instytucja ma prawo wystąpić z prośbą do właściciela danego terenu bądź drogi o wyznaczenie takich miejsc. Należy w tym celu ustalić właściciela danej drogi i złożyć do niego prośbę o wyznaczenie miejsca.

Od 4 września 2010 r. obowiązują przepisy, na podstawie których policja oraz straż miejska mogą karać kierowców źle zaparkowanych samochodów również na drogach prywatnych (np. na parkingu przy supermarkecie). Maksymalny wymiar takiego mandatu wynosi 500 zł.

Niestety, nie ma takiego dokumentu. Obecnie każde państwo UE ma własne zasady orzekania o niepełnosprawności, zatem aby korzystać z ulg przynależnych osobom z niepełnosprawnością w poszczególnych krajach, trzeba mieć orzeczenie wydane zgodnie z prawodawstwem danego kraju przez uprawnione do tego instytucje.

Jedynym  dokumentem obowiązującym we wszystkich krajach UE jest omawiana wyżej Karta parkingowa.

Dla stojących w kolejkach

Pierwszeństwo w kolejkach

Dość często do Centrum Integracja w Warszawie trafiają pytania o to, czy osoby niepełnosprawne mają prawo do obsługi poza kolejnością. Uprawnienie takie było zapisane w Ustawie o pomocy społecznej z dnia 29 listopada 1990 r. Ustawa przestała obowiązywać 30 kwietnia 2004 r. W nowej Ustawie o pomocy społecznej nie zawarto żadnego przepisu odnośnie do prawa do obsługi poza kolejnością. Oznacza to, że nie ma obecnie ustawowego obowiązku obsługi osób z niepełnosprawnością poza kolejnością.
W tym przypadku prawodawca uznał, że zwyczaj przepuszczania osób w kolejkach jest kwestią kultury.

Nie znaczy to jednak, że poszczególne instytucje nie mogą w wewnętrznych regulaminach zawrzeć takiej zasady. Zasadę pierwszeństwa w osbsłudze osób z niepełnosprawnością mają w swoich regulaminach m.in.: Poczta Polska, niektóre banki i niektóre sieci sklepów.

Pierwszeństwo na przejściach granicznych

Jeszcze w 2006 roku osoby z widoczną niepełnosprawnością mogły przekraczać granice poza kolejnością. Zostało to zmodyfikowane przez Rozporządzenie Ministra Spra Wewnętrznych i Administracji  z dnia 15 grudnia 2006 r. w sprawie kontroli granicznej dokonywanej przez funkcjonariuszy Straży Granicznej, które w par. 11 wymienia podmioty upoważnione do kontroli poza kolejnością. Nie wymieniono w tym punkcie osób niepełnosprawnych. Zostawiono natomiast furtkę mówiącą, że odprawy poza kolejnością dokonać można „w szczególnie uzasadnionych przypadkach”.
Oznacza to, że osoba niepełnosprawna ma prawo poprosić o odprawienie jej poza kolejnością; decyzję co do zasadności tej prośby podejmują jednak funkcjonariusze straży granicznej.

Dla korespondujących i zwiedzających

Na poczcie

Na podstawie Ustawy Prawo pocztowe bezpłatna usługa doręczenia listów, paczek i przekazów bezpośrednio do domu przysługuje osobom ze znacznym stopniem niepełnosprawności, przy czym do tego typu usług mają prawo tylko osoby:
• korzystające z wózka inwalidzkiego,
• niewidome,
• ociemniałe.
Listonosz powinien także przyjąć od takiej osoby zwykły, opłacony list i wrzucić go do skrzynki. Nie może być to tzw. przesyłka rejestrowana, czyli np. list polecony.
Zapotrzebowanie na tę usługę i wymagane dokumenty (orzeczenie o stopniu niepełnosprawności) zgłasza się w urzędzie pocztowym w miejscu stałego pobytu lub u listonosza obsługującego rejon.
Oprócz tego placówki pocztowe muszą wydzielić specjalnie przystosowane i oznakowane stanowiska do obsługi osób z niepełnosprawnością i dostosować skrzynki do ich potrzeb.

Uwaga! Osoby niewidome mają dodatkowo prawo do całkowitego zwolnienia z opłat za przesyłki nadawane do innej osoby niewidomej, biblioteki lub organizacji, które działają na rzecz osób z takim rodzajem niepełnosprawności, oraz przesyłek adresowanych przez te instytucje do osób niewidzących.

Ulga do muzeum

Muzea państwowe mają od 1997 r. obowiązek wprowadzania ulgowych biletów dla:
- osób niepełnosprawnych i ich opiekunów, rencistów, emerytów, nauczycieli wszystkich typów szkół, studentów i uczniów. Wysokość ulgi nie została określona w rozporządzeniu, ustala ją dyrekcja danej placówki.
Aby skorzystać z ulgi, trzeba posiadać stosowną legitymację, w tym: inwalidy, osoby niepełnosprawnej bądź emeryta-rencisty.

Ulgi w komunikacji miejskiej

Warto wiedzieć, że w przypadku osób niepełnosprawnych nie istnieje coś takiego jak ulga ustawowa za przejazd w transporcie miejskim. Ulgi dla osób niepełnosprawnych uchwalane są przez rady gmin/miast. Poszczególne miasta przyjmują w tym zakresie różne rozwiązania. Warto zatem przed wizytą w innym mieście sprawdzić, jakie ulgi w nim przewidziano. Informacje takie dostępne są zazwyczaj na stronach internetowych firm realizujących transport miejski bądź na stronach urzędów miast.

Ulgi w PKP i PKS dla osób niewidomych

W odróżnieniu od ulg w transporcie gminnym ulgi w transporcie zbiorowym są ściśle określone. Od 1 stycznia 2011 roku w przepisach pojawił sie zapis rozszerzający uprawnienia osób niewidomych do ulg. Osoby niewidome jadące środkami publicznego transportu zbiorowego – kolejowego w pociągach osobowych oraz autobusowego w komunikacji zwykłej – uznane za niezdolne do samodzielnej egzystencji (też mające ważne orzeczenie o I grupie inwalidztwa lub znacznym stopniu niepełnosprawności) mają prawo do ulgi 93-procentowej. W innych środkach transportu – do 51-procentowej ulgi.
Przewodnik osoby niewidomej ma prawo do ulgi na bilet w wysokości 95 proc. Jako przewodnika rozumiemy osobę, która ukończyła 13 lat, ale także psa przewodnika.

Fot. www.sxc.hu

Dokumentami poświadczającymi uprawnienia osób niewidomych do korzystania z ulgi są m.in.: legitymacja osoby niepełnosprawnej (z kodem 04-O), wypis z treści orzeczenia komisji lekarskiej ds. inwalidztwa i zatrudnienia, orzeczenie lekarza orzecznika ZUS albo wypis z treści orzeczenia lekarza orzecznika ZUS, orzeczenie komisji lekarskiej ZUS.

Niższa opłata za wystawienie paszportu

Ustawa z dnia 13 lipca 2006 r. o dokumentach paszportowych, w art. 9. określa listę osób, od których nie pobiera się opłaty za wydanie paszportu; są to m.in.: osoby, które ukończyły 70 lat, oraz osoby przebywające w domach pomocy społecznej lub w zakładach opiekuńczych, albo korzystający z pomocy społecznej w formie zasiłków stałych, jeżeli ich wyjazd za granicę następuje w celu długotrwałego leczenia lub w związku z koniecznością poddania się operacji.
W art. 8 ww. ustawy wyszczególniono grupy osób, które mogą skorzystać z 50-procentowej ulgi w opłacie paszportowej. Przysługuje ona m.in.:
- emerytom, rencistom, osobom niepełnosprawnym i współmałżonkom tych osób, pozostającym na ich wyłącznym utrzymaniu;
- osobom przebywającym w domach pomocy społecznej lub w zakładach opiekuńczych, albo korzystającym z pomocy społecznej w formie zasiłków stałych.

Podatek cywilno-prawny przy zakupie samochodu lub sprzętu rehabilitacyjnego

Na podstawie art. 8. Ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych, osoby: o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności – bez względu na rodzaj schorzenia – oraz o lekkim stopniu niepełnosprawności w związku ze schorzeniami narządów ruchu, które nabywają na własne potrzeby sprzęt rehabilitacyjny, wózki inwalidzkie, motorowery, motocykle lub samochody osobowe, zwolnione są z  podatku od czynności cywilno-prawnych.

Wszystkie osoby, które mają pytania związane z ulgami i uprawnieniami dla osób niepełnosprawnych, zapraszamy do kontaktu z infolinią Integracji: 801 801 015, czynną od poniedziałku do piątku w godzinach 8.00-17.00.

Akademię Prawa „Lex specialis” wspiera BLUE MEDIA SA z siedzibą w Sopocie