Renta socjalna dla osoby przebywającej w Niemczech
Czy renta socjalna (przyznana bezterminowo) może być pobierana przez osobę, która przebywa w Niemczech. Została tam zameldowana w maju 2020. Pobiera też świadczenie uzupełniające. Od maja jest na liście uczestników odpowiednika naszych WTZ i otrzymała niewielkie wynagrodzenie z tego tytułu.
Szanowna Pani,
do 18 września 2014 r. ustawa z dnia 27 czerwca 2003 roku o rencie socjalnej, stanowiła iż prawo do renty socjalnej przysługuje m.in. osobom posiadającym obywatelstwo polskie, zamieszkującym i przebywającym na terytorium Polski. Uzależniała ona więc przyznanie i realizację prawa do renty socjalnej od wymogu przebywania na terytorium Polski. Zmiana przepisów nastąpiła pod wpływem wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 25 czerwca 2013 r., posiadającego sygnaturę akt: P 11/12. Trybunał Konstytucyjny uznał, iż warunek zamieszkiwania na terytorium Polski jest wystarczającym przejawem integracji z państwem i społeczeństwem polskim, zaś dodatkowy wymóg faktycznego przebywania na terytorium Polski, jest nadmierny i nieproporcjonalny ze względu na zasadę solidaryzmu społecznego.
Trybunał Konstytucyjny uznał, iż osoby, które czasowo nie przebywają na terenie Polski, mają prawo do pobierania renty socjalnej. Z kolei rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. Urz. UE L 200 z 7 czerwca 2004 r.) stanowi, że renta socjalna jest świadczeniem nieskładkowym, udzielanym wyłącznie w państwie, w którym zainteresowany ma miejsce zamieszkania oraz zgodnie z jego ustawodawstwem.
Zgodnie z art. 25 Kodeksu cywilnego, miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu. O miejscu zamieszkania konkretnej osoby fizycznej decydują dwa czynniki:
- faktyczne przebywanie w danej miejscowości (czynnik zewnętrzny)
- zamiar stałego pobytu w danym miejscu (czynnik wewnętrzny)
Oba powyższe muszą występować łącznie i być ze sobą trwale związane. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego (sygn. akt III CRN 53/75) z dnia 25 listopada 1975 roku, uznanie określonej miejscowości za miejsce zamieszkania osoby fizycznej wymaga przebywania w danej miejscowości z zamiarem stałego pobytu. Przebywanie musi charakteryzować się cechami posiadania, w danej miejscowości, ośrodka osobistych i majątkowych interesów.
Czym więc jest ośrodek osobistych i majątkowych interesów? W skrócie, jest to miejsce w którym prowadzimy gospodarstwo domowe, pracujemy, relaksujemy się. Związanie z danym obszarem może być zarówno emocjonalne (więzi rodzinne), jak i zawodowe (praca zarobkowa). Zgodnie z art. 28 Kodeksu cywilnego, każda osoba fizyczna może posiadać tylko jedno miejsce zamieszkania.
I tu pojawia się problem. Wiele na to wskazuje, choć brakuje wszystkich szczegółów, że w tym przypadku rencista socjalny przeniósł centrum swojego życia do Niemiec – świadczyć o tym może zameldowanie, podjęcie quasi zatrudnienia (odpowiednik WTZ) – w takim przypadku ZUS może mieć podstawę, by odmówić wypłaty renty socjalnej.
Z kolei, jeśli rencista socjalny przebywa w Niemczech bez zamiaru stałego pobytu, np. studiując lub towarzysząc podejmującemu czasowo pracę lub studiującemu małżonkowi, wówczas renta będzie przysługiwać. Wiele zależy od okoliczności. Od niekorzystnej decyzji ZUS warto się odwoływać, termin takiego odwołania jest określony na końcu pisma.
Z poważaniem,
Anita Siemaszko, prawnik