Czytelnicy pytają, MEN odpowiada

Nasi Czytelnicy często mają wiele wątpliwości dotyczących organizacji edukacji ich dzieci z niepełnosprawnością. W związku z tym zadają naszej redakcji pytania. Na najczęściej powtarzające się poprosiliśmy o odpowiedź Ministerstwo Edukacji Narodowej. 

Jakie obowiązki ma dyrektor przedszkola wobec dziecka z niepełnosprawnością sprzężoną, jeśli dziecko posiada orzeczenie o niepełnosprawności?

MEN: Trzeba pamiętać, że orzeczenie o niepełnosprawności jest wydawane do innych celów niż edukacyjne. Dziecko powinno mieć także wydane orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego przez zespół orzekający publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym przypadku ze względu na niepełnosprawności sprzężone. Gdy dziecko posiada takie orzeczenie dyrektor ma obowiązek zapewnić mu:

• realizację zaleceń, które się w nim znajdują,
• odpowiednie warunki do nauki, sprzęt specjalistyczny i środki dydaktyczne, które uwzględniają potrzeby indywidualne dziecka i jego możliwości,
• zajęcia specjalistyczne jak np.: korekcyjno-kompensacyjne, logopedyczne, rozwijające kompetencje emocjonalno-społeczne oraz inne zajęcia o charakterze terapeutycznym (określa to Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. poz. 1591, z późn. zm.),
• inne zajęcia w szczególności: rewalidacyjne, resocjalizacyjne i socjoterapeutyczne, dostosowane do potrzeb rozwojowych, edukacyjnych i psychofizycznych dziecka,  (reguluje to § 5 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym (Dz. U. poz. 1578, z późn. zm.).

W przedszkolu ogólnodostępnym, gdzie kształceniem specjalnym objęte jest dziecko z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego, wydane ze względu na niepełnosprawności sprzężone obowiązkowo zatrudnia się dodatkowo:

• nauczyciela z kwalifikacjami z zakresu pedagogiki specjalnej, lub
• specjalistę, lub
• pomoc nauczyciela.

Należy przy tym uwzględnić zalecenia z orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego. Zespół nauczycieli i specjalistów pracujących z dzieckiem we współpracy z rodzicami powinien trafnie rozpoznać podstawy do zatrudnienia jednej z tych osób. Ta ocena jest także podstawą do opracowania indywidualnego programu edukacyjno-terapeutycznego (IPET). Musi także zawierać zalecenia z orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego. To, co zostanie ustalone w IPET powinno być w pełni realizowane.

To z kolei jest wskazówką dla dyrektora przedszkola, jak zorganizować konkretne wsparcie dla danego dziecka. Wymiar zatrudnienia kadry również powinien wynikać z IPET oraz uwzględniać potrzeby i możliwości dziecka, wynikające z jego niepełnosprawności.

To dyrektor przedszkola decyduje o sposobie zabezpieczenia potrzeb dzieci. Jest odpowiedzialny także za właściwą realizację kształcenia specjalnego i zaleceń z orzeczenia. Dyrektor podejmuje także decyzję o zatrudnieniu kadry – nauczycieli i specjalistów z odpowiednimi kwalifikacjami, które odpowiadają potrzebom dziecka.

Rodzice czy opiekunowie mogą zgłaszać nieprawidłowości w pracy przedszkola do kuratora oświaty na swoim terenie. To kurator sprawuje bezpośredni nadzór pedagogiczny nad przedszkolami w danym województwie. 

Wykaz kuratoriów oświaty.

Organem prowadzącym przedszkole jest gmina. Odpowiada ona za zapewnienie warunków umożliwiających stosowanie specjalnej organizacji nauki i metod pracy (zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (Dz. U. z 2019 r. poz. 1148, z późn. zm.).

Na organizację kształcenia specjalnego jednostki samorządu terytorialnego np. gminy otrzymują zwiększone środki finansowe w ramach podziału części oświatowej subwencji ogólnej.

Szkoła zapewnia dziecku nauczyciela wspomagającego na 21 godzin, brakuje 7 godzin. Dyrektor używa argumentu, że gmina nie ma środków na pokrycie obecności nauczyciela wspomagającego w wymiarze 28 godzin. Rodzice chcą pokryć ten koszt z własnej kieszeni. Czy można tak zrobić?

MEN: Edukacja w szkołach publicznych jest bezpłatna, szkoły nie mogą pobierać opłat za realizację zadań, które wynikają z obowiązujących przepisów. Dyrektor szkoły odpowiada za organizację kształcenia specjalnego.

W szkołach ogólnodostępnych, w których kształceniem specjalnym objęci są uczniowie posiadający orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, wydane ze względu na autyzm, zespół Aspergera, niepełnosprawności sprzężone, obligatoryjnie zatrudnia się dodatkowo:

• nauczyciela z kwalifikacjami z pedagogiki specjalnej
• specjalistę, lub
• pomoc nauczyciela

– z uwzględnieniem realizacji zaleceń zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego. 

Zgodnie z § 7 ust. 2 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 9 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym (Dz. U. poz. 1578, z późn. zm.). 

Dyrektor szkoły decyduje o sposobie zabezpieczenia potrzeb dzieci, jak również odpowiada za właściwą organizację kształcenia specjalnego oraz realizację zaleceń zawartych w orzeczeniu. Dyrektor podejmuje również decyzje m.in. dotyczące zatrudnienia nauczycieli i specjalistów, posiadających odpowiednie kwalifikacje, adekwatne do rozpoznanych potrzeb dzieci w tym zakresie.

Zgodnie z art. 68 ust. 5 ustawy z 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (Dz. U. z 2019 r. poz. 1148, z późn.zm.).

Warto pamiętać, że rodzice czy opiekunowie mogą zgłaszać nieprawidłowości w pracy szkoły do kuratora oświaty na swoim terenie. To kurator sprawuje bezpośredni nadzór pedagogiczny nad szkołami w danym województwie. 

Wykaz kuratoriów oświaty.

Czy dziecku z orzeczeniem o lekkiej niepełnosprawności intelektualnej w IV klasie przysługuje nauczyciel wspomagający?

MEN: Dla ucznia z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego wydanego ze względu na niepełnosprawność intelektualną w stopniu lekkim można zatrudnić w szkole ogólnodostępnej dodatkowo jedną z osób za zgodą organu prowadzącego:

• nauczyciela posiadającego kwalifikacje z zakresu pedagogiki specjalnej w celu współorganizowania kształcenia dziecka niepełnosprawnego, lub 
• specjalistę, lub
• pomoc nauczyciela

Zgodnie z § 7 ust. 3 ww. rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 9 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym (Dz. U. poz. 1578, z późn. zm.). 

Zgodnie z ustawą Prawo oświatowe to dyrektor zawsze decyduje i odpowiada za zabezpieczenie potrzeb uczniów, właściwą organizację kształcenia specjalnego i realizację zaleceń zawartych w orzeczeniu.

Rodzaj, forma i wymiar zajęć prowadzonych z dzieckiem niepełnosprawnym, powinny być określone w indywidualnym programie edukacyjno-terapeutycznym (IPET). Opracowuje go zespół nauczycieli i specjalistów pracujących z dzieckiem we współpracy z rodzicami dziecka. Rodzice mają prawo uczestniczyć w spotkaniach zespołu, a także w opracowywaniu i modyfikacji IPET.

Zgodnie z § 6 ust. 11 ww. rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 9 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym (Dz. U. poz. 1578, z późn. zm.). 

W przypadku, gdy uczeń ma trudności w nauce, np. w spełnianiu wymagań edukacyjnych wynikających z podstawy programowej kształcenia ogólnego na danym etapie nauki, może zostać objęty zajęciami dydaktyczno-wyrównawczymi w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej.

Zgodnie z § 15 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz.U. poz. 1591, z późn. zm.).

Syn ma zdiagnozowane ADHD z zagrożeniem niedostosowania społecznego. Psychiatra wydał opinię, że wymaga nauczyciela wspomagającego. Jednak według poradni psychologiczno-pedagogicznej synowi nie przysługuje nauczyciel wspomagający. Poradnia zaproponowała zindywidualizowaną ścieżkę nauczania lub indywidualne nauczanie w domu. Mimo to dyrektor dał do klasy syna nauczyciela wspomagającego i od razu przynosi to dobre efekty. Jednak nie mamy orzeczenia i boimy się, że nauczyciel wspomagający będzie krótko.

MEN:  Orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego wydawane są przez zespół orzekający w publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej ze względu na jedną z poniższych niepełnosprawności:

• niesłyszenie, 
• słabe słyszenie, 
• niewidzenie, 
• słabe widzenie, 
• niepełnosprawność ruchowa, w tym afazja,
• niepełnosprawność intelektualna w stopniu lekkim, umiarkowanym lub znacznym, 
• autyzm, w tym zespół Aspergera,
• niepełnosprawności sprzężone.

Rodzaje niepełnosprawności zostały wskazane w § 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 9 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym (Dz. U. poz. 1578, z późn. zm.).

ADHD nie występuje w grupie powyższych niepełnosprawności. Dzieci z ADHD obejmowane są jednak wsparciem w szkole m.in. pomocą psychologiczno-pedagogiczną, jak również poprzez indywidualizację procesu kształcenia.

Obowiązek indywidualizacji nauczania wskazuje ustawa z 7 września 1991 r. o systemie oświaty. 

Szczegółowe regulacje zawarte są w rozporządzeniach:

• w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego - rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 2017 r. poz. 356, z późn. zm.).
• warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów - rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 22 lutego 2019 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 373).
• w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach - rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz.U. poz. 1591, z późn. zm.).
• w sprawie nadzoru pedagogicznego - rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 25 sierpnia 2017 r.  w sprawie nadzoru pedagogicznego (Dz. U. z 2017 r. poz.1658, z późn. zm.).

Obowiązkiem nauczyciela jest dostosować wymagania edukacyjne do indywidualnych potrzeb i możliwości ucznia, który ma opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym także poradni specjalistycznej. Dostosowanie tych wymagań dotyczy także zachowania ucznia.

Nauczyciele i specjaliści zatrudnieni w szkole mają w obowiązku rozpoznanie potrzeb rozwojowych i edukacyjnych uczniów i udzielenie im wsparcia w razie potrzeby.

Indywidualna ścieżka kształcenia jest jedną z form pomocy psychologiczno-pedagogicznej dla uczniów, którzy mogą uczęszczać do szkoły, ale ze względu na trudności w funkcjonowaniu ze względu na stan zdrowia nie mogą realizować wszystkich zajęć razem z klasą i wymagają dostosowania nauczania do ich potrzeb.

Objęcie ucznia indywidualną ścieżką nauczania odbywa się na podstawie opinii publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej. Na wniosek rodziców, dyrektor szkoły ustala na podstawie tej opinii tygodniowy wymiar zajęć edukacyjnych, w czasie których uczeń realizuje podstawę programową. 

Indywidualne nauczanie organizowane jest na postawie orzeczenia o potrzebie indywidualnego nauczania wydanego przez zespół orzekający działający w publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej.

Do zadań poradni należy: diagnozowanie dzieci i młodzieży, udzielanie pomocy bezpośredniej uczniom oraz rodzicom, realizacja zadań wspierających wychowawczą i edukacyjną funkcję przedszkola, szkoły i placówki oraz wspomaganie przedszkoli, szkół i placówek.

Czy nauczyciel wspomagający mojego syna, który ma zespół Aspergera i orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, może zostać oddelegowany przez dyrektora szkoły do innych zajęć, gdy syn jest w szkole?

MEN: Nauczyciel, który współorganizuje kształcenie uczniów z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego:

• prowadzi wspólnie z innymi nauczycielami i specjalistami zajęcia edukacyjne i realizują zintegrowane działania i zajęcia określone w IPET
• prowadzi wspólnie z innymi nauczycielami i specjalistami pracę wychowawczą z uczniami z niepełnosprawnością, niedostosowanymi społecznie lub zagrożonymi tym niedostosowaniem
• uczestniczy, w miarę potrzeb, w zajęciach edukacyjnych prowadzonych przez innych nauczycieli i specjalistów oraz w zintegrowanych działaniach i zajęciach określonych w IPET
• pomaga nauczycielom, którzy prowadzą lekcje oraz innym specjalistom w doborze form i metod pracy z uczniami niepełnosprawnymi
• prowadzi inne zajęcia dostosowane do indywidualnych potrzeb i możliwości rozwojowych danego ucznia, w szczególności zajęcia rewalidacyjne, resocjalizacyjne i socjoterapeutyczne.

Reguluje to § 7 ust. 6 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 9 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym (Dz. U. poz. 1578, z późn. zm.). 

Zawsze dyrektor, zgodnie z ustawą Prawo oświatowe, kieruje działalnością szkoły i organizuje jej pracę. 

Czy dyrektor może odgórnie nakazać nauczycielowi wspomagającemu wychodzenie z zajęć z jednym uczniem posiadającym orzeczenie? Przy czym inne dziecko z orzeczeniem ma zostawać z resztą klasy. Czy wówczas jest to wspomaganie?

MEN: Dyrektor szkoły powinien organizować pracę szkoły w sposób odpowiadający na potrzeby uczniów, w zależności od rodzaju niepełnosprawności i rodzaju oddziału, do którego uczęszcza uczeń (ogólnodostępny, integracyjny, specjalny).

Wszelkie wątpliwości czy zastrzeżenia w zakresie organizacji pracy szkoły należy zgłaszać do właściwego terytorialnie kuratora oświaty, sprawującego nadzór pedagogiczny nad szkołami, zgodnie z ustawą Prawo oświatowe.

Córka ma 20 lat, znaczny stopień niepełnosprawności, i dowożę ją do ośrodka szkolno-wychowawczego tj. 29 km w jedną stronę. Gmina twierdzi, że nie należy mi się zwrot kosztów dowozu.

MEN: Z pytania wynika, że córka ma znaczny stopień niepełnosprawności, ale nie wynika, czy dotyczy to niepełnosprawności intelektualnej w znacznym stopniu wskazanym w przepisach.

Reguluje to § 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 9 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym (Dz. U. poz. 1578, z późn. zm.).

Jeśli sprawa dotyczy niepełnosprawności intelektualnej w stopniu znacznym to, z przepisów jednoznacznie wynika, że obowiązkiem gminy jest zapewnienie uczniom z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją, z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do najbliższej szkoły ponadpodstawowej, do końca roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym uczeń kończy 21. rok życia.

Regulują to przepisy art. 39 ust. 4 pkt 1 i 3 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe.

Zatem, gmina ma obowiązek zapewnić bezpłatny transport i opiekę w czasie przewozu do szkoły.

Natomiast w przypadku innych niepełnosprawności gmina ma możliwość zorganizowania młodzieży niepełnosprawnej z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego, bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do szkoły ponadpodstawowej również w przypadkach, w których nie ma takiego obowiązku.

Regulują to przepisy art. 39 ust. 4a ustawy Prawo oświatowe.

Czy są przepisy, które regulują czas dowozu dziecka ze znaczną niepełnosprawnością intelektualną do szkoły, ile czasu może on spędzać w busie?

MEN: Prawo oświatowe reguluje obowiązek gmin w zakresie dowozu i opieki w czasie dowozu dzieci i młodzieży niepełnosprawnych do przedszkoli, szkół czy placówek oświaty, ale nie reguluje szczegółowych kwestii w zakresie organizacji tego obowiązku.

Zatem uwagi w tym zakresie można zgłaszać do organu prowadzącego daną placówkę np. urzędu miasta bądź gminy. Można pisemnie przedstawić prośbę o zmianę organizacji dowozu, która uwzględni potrzeby i niepełnosprawność dziecka.

Otrzymałam dla dziecka z zespołem Aspergera orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego. Co dalej mam zrobić z tym dokumentem?

MEN: Kształceniem specjalnym obejmuje się dzieci i młodzież z niepełnosprawnością niedostosowane społecznie bądź nim zagrożone, które wymagają specjalnej organizacji nauki i metod pracy – na podstawie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego.

Kształcenie specjalne może być prowadzone w: przedszkolach i szkołach ogólnodostępnych, przedszkolach, oddziałach przedszkolnych w szkołach podstawowych i szkołach lub oddziałach integracyjnych, przedszkolach i szkołach lub oddziałach specjalnych, innych formach wychowania przedszkolnego i ośrodkach.

Uczeń objęty kształceniem specjalnym otrzymuje indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny (IPET), który zawiera zalecenia z orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego. Uwzględnia on potrzeby rozwojowe i możliwości psychofizyczne dziecka.

W zależności od rodzaju niepełnosprawności, w tym stopnia niepełnosprawności intelektualnej, dzieciom i młodzieży organizuje się kształcenie i wychowanie, które stosownie do potrzeb umożliwia naukę w dostępnym dla nich zakresie, usprawnianie zaburzonych funkcji, rewalidację i resocjalizację oraz zapewnia specjalistyczną pomoc i opiekę.

Reguluje to rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 9 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym (Dz. U. poz. 1578 z późn.zm.).

Aby dziecko mogło skorzystać z kształcenia specjalnego, należy przede wszystkim dostarczyć do szkoły orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego. 

Czy za pieniądze z subwencji dla dziecka z autyzmem może być płacona pensja dla nauczyciela wspomagającego?

MEN: To jednostka samorządu terytorialnego decyduje o podziale kwoty subwencji oświatowej na poszczególne szkoły i placówki, w tym na organizację kształcenia specjalnego ucznia z niepełnosprawnością intelektualną.

Wątpliwości, które budzi podział środków przez samorządy na zadania dotyczące kształcenia specjalnego, uszczegóławiają przepisy. Środki mają być w wysokości nie mniejszej niż wynikająca z podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego na realizację zadań.

Reguluje to ustawa z 27 października 2017 roku o finansowaniu zadań oświatowych (Dz. U z 2020 r. poz.17).

Zgodnie z przepisami jednostka samorządu terytorialnego na zadania związane z organizacją kształcenia specjalnego oraz zajęć rewalidacyjno-wychowawczych przeznacza środki w wysokości nie mniejszej niż kwota przewidziana w części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostki samorządu na uczniów, wychowanków i uczestników zajęć rewalidacyjno-wychowawczych w przedszkolach, szkołach i placówkach.

Zatem, zwiększone środki z podziału części oświatowej subwencji ogólnej naliczone na poszczególne rodzaje niepełnosprawności uczniów mogą być przeznaczane m.in. na zatrudnienie nauczyciela współorganizującego kształcenie ucznia niepełnosprawnego. 

W orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego syn ma wpisane dwie godziny zajęć rewalidacyjnych. Złożyłam oświadczenie, że syn nie będzie na nie uczęszczał, czy to jest wiążące dla szkoły?

MEN: Rezygnacja z zajęć rewalidacyjnych powinna być w naszej opinii złożona na piśmie i zawierać uzasadnienie, dlatego że dyrektor szkoły jest zobowiązany przepisami prawa do realizacji zaleceń zawartych w orzeczeniu o kształceniu specjalnym.

Podstawą do rezygnacji z zajęć rewalidacyjnych nie mogą być względy organizacyjne np. utrudnienia w korzystaniu z zajęć w wyznaczonych przez szkołę godzinach, brak wykwalifikowanej kadry do prowadzenia zajęć lub niedopasowanie rodzaju czy metod pracy do potrzeb ucznia. Uzasadnieniem może być natomiast zaspokojenie potrzeb rozwojowych i edukacyjnych ucznia w inny sposób niż organizacja zajęć rewalidacyjnych w szkole. Powinno to jednak zostać uwzględnione w IPET oraz brane pod uwagę podczas dokonywania wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania ucznia.

W przypadku, gdy z wielospecjalistycznych ocen poziomu funkcjonowania ucznia i IPET opracowanego przez zespół nauczycieli i specjalistów prowadzących zajęcia z uczniem, we współpracy z rodzicami ucznia (lub pełnoletnim uczniem) wynika, że nierealizowanie zajęć rewalidacyjnych nie utrudni uczniowi edukacji – dyrektor szkoły, powinien uwzględnić decyzję rodziców w tej sprawie. 

Bowiem, zgodnie z Konstytucją RP to rodzice ucznia mają wyłączne prawo do decydowania o swoim dziecku, o ile prawo to nie zostanie im ograniczone lub nie zostaną go pozbawieni. 

Jeśli w orzeczeniu o kształceniu specjalnym jest zalecenie przedmiotów ścisłych indywidualnie lub w grupie do 5 osób, to ile godzin tygodniowo tych zajęć może dostać dziecko?

MEN: Przepisy prawa oświatowego nie określają minimalnego lub maksymalnego wymiaru godzin wybranych zajęć realizowanych indywidualnie z uczniem, który ma orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego lub w grupie do 5 uczniów. Pozwala to dyrektorowi szkoły zaplanować i zorganizować proces kształcenia ucznia, odpowiadający jego potrzebom i możliwościom psychofizycznym. Takie elastyczne rozwiązanie wzmacnia obowiązki szkoły w zakresie indywidualizacji pracy z uczniami. 

Zatem kwestię organizacji kształcenia specjalnego należy wyjaśnić z dyrektorem szkoły. Zadaniem dyrektora szkoły jest ustalenie tygodniowego wymiaru godzin zajęć edukacyjnych realizowanych w tej formie przez ucznia, biorąc pod uwagę konieczność realizacji podstawy programowej kształcenia ogólnego określonej dla danego typu szkoły.

Na terenie gminy ani w szkole, do której chodzi dziecko nie ma zajęć SI, TUS, do których dziecko ma wskazania w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego ze względu na autyzm. Czy jest możliwość, by gmina zwróciła koszty tych zajęć realizowanych w innym, dotychczasowym miejscu?

MEN: Zwrot kosztów terapii (np. integracji sensorycznej, treningu umiejętności społecznych) jak również podpisanie umowy przez dyrektora szkoły z podmiotem realizującym te terapie w gabinecie prywatnym, nie jest możliwy.

Szkoła ma obowiązek organizować kształcenie specjalne, zgodnie z zaleceniami zawartymi w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego. To w nim wskazane są przez zespół poradni elementy zajęć rewalidacyjnych dla dziecka, na które należy położyć specjalny nacisk w pracy z nim oraz metody i sposoby realizacji pracy z uczniem, także wsparcie psychologiczno-pedagogiczne. Rodzaj i forma zajęć są określone w IPET.

Szkoła ma obowiązek zapewnić na podstawie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego:

• realizację zaleceń z orzeczenia
• odpowiednie warunki do nauki, sprzęt specjalistyczy, środki dydaktyczne
• zajęcia specjalistyczne
• inne zajęcia, dostosowane do możliwości ucznia, szczególnie rewalidacyjne
• przygotowanie ucznia do samodzielności w życiu dorosłym.

Zgodnie z Kartą Nauczyciela właściwa organizacja pracy w przedszkolach, szkołach i placówkach wiąże się z koniecznością zatrudniania wykwalifikowanych nauczycieli, a nie zakupem usług edukacyjnych od zewnętrznych podmiotów. Rozwiązanie takie nie gwarantuje bowiem dyrektorowi możliwości odpowiedniego nadzorowania osób świadczących takie usługi i nie zapewnia bezpieczeństwa. Przewidziane dla nauczycieli w ustawie – Karta Nauczyciela wymogi dotyczące niekaralności za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe, czy też nieprowadzenia wobec nauczyciela postępowania karnego w sprawie o umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego, nie dotyczą sytuacji dotyczącej zawarcia z nauczycielem umowy cywilnoprawnej czy też zakupu usługi edukacyjnej od zewnętrznej firmy.

Córka kończy gimnazjum, chciałaby iść do liceum. Miała od 5 klasy nauczanie indywidualne na terenie szkoły, egzamin gimnazjalny pisała na arkuszach S4. Czy pozostaje jej tylko szkoła branżowa?

MEN: Indywidualne nauczanie zgodnie z przepisami nie może odbywać się na terenie szkoły. Prawdopodobnie sytuacja ta dotyczy uczennicy z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego, która wybrane zajęcia odbywa indywidualnie. Uczniowie z niepełnosprawnością mogą uczyć się w każdym rodzaju i typie szkoły, gdyż organizuje im się kształcenie dostosowane do ich możliwości i potrzeb.

Zawsze decyzję o wyborze kształcenia podejmują rodzice, którzy zgodnie z Konstytucją mają wyłączne prawo decydowania o dziecku, jeśli nie zostało im ono ograniczone lub sądownie odebrane.

Uczniowie z niepełnosprawnością w stopniu lekkim realizują tę samą podstawę programową szkoły podstawowej i ponadpodstawowej danego typu.

W kształceniu uczniów z różnymi rodzajami niepełnosprawności należy jednak uwzględnić przepisy określające ramowe plany nauczania dla poszczególnych typów szkół. Wskazują one dla jakiej grupy uczniów, w zależności m.in. od rodzaju niepełnosprawności, przeznaczony jest dany typ szkoły. 

Regulują to przepisy Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 3 kwietnia 2019 r. w sprawie ramowych planów nauczania dla publicznych szkół (Dz.U. z 2019 r. poz. 639).

Liceum ogólnokształcące i technikum (w tym specjalne), przeznaczone są dla uczniów w normie intelektualnej: niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie oraz zagrożonych niedostosowaniem społecznym. Należy także wziąć pod uwagę, czy w gimnazjum uczeń uczył się jednego czy dwóch języków obcych, ponieważ w liceum i technikum obowiązuje nauka dwóch języków obcych nowożytnych.