Jak z internetu i telefonu korzystają uczniowie z niepełnosprawnością intelektualną? Wyniki badania

Blisko 60 proc. uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim wykorzystuje internet jako rozrywkę i sposób spędzania czasu wolnego, 78 proc. posiada konto na portalu społecznościowym – wynika z badania dotyczącego zjawiska problemowego używania internetu oraz telefonu komórkowego przez uczącą się młodzież z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim. 

Badanie przeprowadzono w grupie młodzieży z klas VII i VIII szkoły podstawowej, klasy III gimnazjum oraz klas I, II, III szkoły zawodowej wchodzących w skład szkół specjalnych z terenu województwa śląskiego i opolskiego. Badana próba była całościowa dla obu województw. Badaniami objęto 1463 uczniów oraz ich rodziców – 1301. 

Co trzeci uczeń z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim za pomocą internetu poszukuje informacji i wiedzy. Oprócz tego, chłopcy częściej niż dziewczęta podejmują w sieci: granie w gry, przeglądanie stron lub serwisów związanych z seksem, korzystają ze stron obejmujących informacje o ich zainteresowaniach/hobby. 

Kontrola prywatności

Połowa użytkowników serwisów społecznościowych, (najpopularniejszy jest Facebook), stosuje na swoim portalu funkcję kontroli prywatności. Co szósty badany nie potrafi aktywować na swoim koncie kontroli prywatności, co piąty nie widzi potrzeby jej włączenia, a co czternasty respondent nie miał wiedzy, że można taką opcję ustawiać. 

Co drugi badany uczeń w dni przeznaczone na naukę poświęca ponad 5 godzin na korzystanie z telefonu komórkowego. Tyle samo czasu w dni powszednie użytkuje internet co trzeci respondent, a co siódmy badany gra w gry komputerowe. 

Ponad połowa badanych (59%) gra w gry komputerowe. Statystycznie częściej w gry komputerowe grają chłopcy (73%) niż dziewczęta (42%). Istotną statystycznie zależność stwierdzono również w przypadku reprezentowanego poziomu szkoły. Częściej grają na komputerze uczniowie szkoły podstawowej (63%) niż ich koledzy ze szkoły ponadpodstawowej (55%). Co drugi gracz (55%) wykorzystuje do grania komputer lub laptop, a 41% – telefon komórkowy/smartfon. Co czwarty gracz (26%) gra w gry zespołowe online, a co szósty gracz (16%) szuka w sieci gier dla jednego uczestnika. 

Obawy przed korzystaniem z sieci

Prawie 30% respondentów ma obawy podczas korzystania z sieci. Najczęściej uczniowie boją się, że ktoś skradnie ich dane osobowe, loginy i hasła (60% badanych), że ktoś będzie się pod nich podszywał i publikował w ich imieniu obraźliwe, nieprawdziwe informacje (59%), że ktoś wrzuci do internetu ich zdjęcie lub informacje, których nie chce ujawniać (57%), że ktoś będzie ich obrażał, wyzywał w sieci (49%). Są też tacy, którzy boją się wirusów lub hakerów (56%). Dziewczęta częściej niż chłopcy wskazują na poszczególne zagrożenia wynikające z używania nowych technologii cyfrowych. 

Średnio co dziesiąty badany co najmniej jeden raz podawał w sieci, że ma więcej lat niż w rzeczywistości i wchodził na strony dla dorosłych, podawał się za kogoś innego, założył fałszywe konto np. na FB, aby być anonimowym i dzięki temu dokuczał innym, obrażał, wyzywał inne osoby w sieci (hejtował), ujawniał w internecie tajemnice kolegi lub koleżanki oraz wyłudzał od innych różne materiały, np. zdjęcia, dane itp. 

Z deklaracji badanych wynika, że u 39% respondentów nie ma w domu ustanowionych żadnych zasad korzystania z urządzeń cyfrowych. Taka sytuacja występuje częściej w rodzinach badanych chłopców (43% wskazań) niż dziewcząt (33% wskazań). 

Problemowe korzystanie z sieci i telefonu

Oszacowano, że 18% uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim problemowo korzysta z internetu. Zagrożonych problemowym korzystaniem jest 28%. Z kolei 37% badanych wykazuje pojedyncze symptomy problemowego korzystania z sieci, a ich brak stwierdzono u 17% uczniów (ocena średniego błędu szacunku; 1,85%). 

Oszacowano, że 16% dzieci z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim problemowo korzysta z telefonu komórkowego. Natomiast 29% badanych uczniów jest zagrożonych problemowym używaniem telefonu komórkowego, zaś 37% respondentów właściwie korzysta z urządzenia, a 18% tylko okazjonalnie go wykorzystuje. 

Jak rodzice korzystają z technologii

Rodzice badanych uczniów są umiarkowanymi konsumentami nowych technologii. Niewiele ponad połowa opiekunów codziennie korzysta z internetu. Wśród rodziców występuje nikłe zainteresowanie aplikacjami pomagającymi w codziennym funkcjonowaniu. Ankietowani (42%) nie należą również do osób, które są w sposób szczególny zaabsorbowane funkcjonowaniem w mediach społecznościowych. 

Ponad połowa (58% badanych) rodziców stosuje różne formy kontroli rodzicielskiej korzystania z urządzeń cyfrowych. Zwykle ograniczają je do metod o charakterze pasywnym. Prawie co trzeci rodzic (28%) wyznacza, ile czasu dziecko może korzystać z urządzeń, co czwarty (25%) – deklaruje, że obserwuje to co robi dziecko na komputerze i w telefonie oraz sprawdza historię stron. Tyle samo z nich (25%) twierdzi, że rozmawia z dzieckiem o tym, co robi ono w internecie i w jakim celu z niego korzysta. 

Większość rodziców twierdzi, że ustala dzieciom zasady dotyczące korzystania z internetu, komputera i telefonu, natomiast co trzeci ankietowany uczeń przyznaje, że reguły takie nie obowiązują w jego domu. Najczęściej stosowaną zasadą wskazaną przez rodziców jest zakaz użytkowania urządzeń w porze nocnej. Im wyższe wykształcenie ma rodzic, tym częściej wprowadza on w domu zasady korzystania z mediów cyfrowych. 

Połowa badanych rodziców do najgroźniejszych zagrożeń wynikających z użytkowania nowych technologii przez dzieci, zalicza: uzależnienie od internetu (55%) i nawiązywanie przez dzieci kontaktów z obcymi osobami (43%). 

Projekt badawczy był realizowany w okresie od 2.07.2018 r. do 31.12.2019 r. dzięki dofinansowaniu ze środków Funduszu Rozwiązywania Problemów Hazardowych będących w dyspozycji Ministra Zdrowia.

***

Autorka badania:

Doktor Ewa Krzyżak-Szymańska – badacz, profilaktyk, wykładowca i pracownik Akademii Wychowania Fizycznego im. J. Kukuczki w Katowicach, adiunkt Katedry Bezpieczeństwa Wewnętrznego.