Świadczenie pielęgnacyjne a doktorat
Opiekuję się córką z niepełnosprawnością i pobieram na nią świadczenie pielęgnacyjne. Chcę podjąć studia doktoranckie w zwykłym trybie, w szkole doktorskiej. Czy utracę to świadczenie, skoro doktoranci otrzymują stypendium, a zajęcia nie odbywają się w trybie zaocznym?
Szanowna Pani,
Świadczenie pielęgnacyjne reguluje art. 17 ust 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych i przysługuje ono z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej:
- matce albo ojcu,
- opiekunowi faktycznemu dziecka,
- osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną w rozumieniu ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej,
- innym osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności
- jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.
Wyżej opisane przepisy określają konieczność nie podejmowania lub rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą. W literaturze wskazuje się, że zasadniczym celem świadczenia pielęgnacyjnego jest kompensacja strat materialnych. Świadczenie pielęgnacyjne przysługuje bowiem wskutek rezygnacji z zatrudnienia (porzucenia zamiaru podjęcia zatrudnienia lub rozwiązania dotychczasowego stosunku zatrudnienia). Brak perspektyw na zatrudnienie w związku z koniecznością sprawowania opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem w prosty sposób pozbawia osobę ekspektatywy wynagrodzenia za pracę. Niedobory te częściowo są kompensowane w formie świadczenia pielęgnacyjnego określonego w art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych (tak za: Świadczenia rodzinne. Komentarz, red. dr hab. Wojciech Maciejko, Aneta Brzeźna, dr Małgorzata Gajda-Durlik, dr Aneta Korcz-Maciejko, 2019, Legalis). Dlatego przepisy wymagają nie podejmowania lub rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą.
Jak wynika z art. 3 pkt 22 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych, ilekroć w ustawie jest mowa o zatrudnieniu lub innej pracy zarobkowej - oznacza to wykonywanie pracy na podstawie stosunku pracy, stosunku służbowego, umowy o pracę nakładczą oraz wykonywanie pracy lub świadczenie usług na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia, umowy o dzieło albo w okresie członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych lub spółdzielni usług rolniczych, a także prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej. Jak wynika z orzeczenia WSA w Warszawie z dnia 12.02.2015 r. I SA/Wa 2974/14 Katalog ten jest katalogiem zamkniętym i nie może być interpretowany rozszerzająco. Wśród wskazanych w tym przepisie form wykonywania pracy ustawodawca nie wymienia stażu dla bezrobotnych, o jakim stanowi art. 53 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 674 ze zm.).
Jak wynika z ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych, stypendium doktoranckie nie znajduje się w ww. katalogu. Należy więc ww. orzeczenie WSA odnieść analogicznie do kwestii stypendium doktoranckiego.
Zwracam jednak uwagę na wyrok NSA z dnia 18.05.2020 r., I OSK 1662/19, zgodnie z którym jeżeli opiekun prowadzi kilka form aktywności zawodowej, o których mowa w art. 3 pkt 22 ustawy o świadczeniach rodzinnych, to tylko rezygnacja ze wszystkich tych form aktywności uzasadnia prawo do świadczenia pielęgnacyjnego. Skoro skarżąca zrezygnowała z zatrudnienia, ale nadal pozostaje wspólnikiem spółki komandytowej i z tego tytułu podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu, to tym samym nie rezygnuje z innej pracy zarobkowej, o której mowa w art. 17 ust. 1 w związku z art. 3 pkt 22 ustawy o świadczeniach rodzinnych.
Należy mieć na uwadze, że postępowanie o świadczenie pielęgnacyjne charakteryzuje się indywidualnymi przypadkami wynikającymi z orzecznictwa.
Stypendium doktoranckie jest oskładkowane. Podmiot prowadzący szkołę doktorską ma obowiązek zgłaszać doktorantów do ubezpieczenia społecznego, zaś podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne doktorantów jest kwota stypendium doktoranckiego łącznie z kosztami uzyskania i podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Ponadto stawka stypendium powiązana jest z wysokością minimalnego miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego dla profesora w uczelni publicznej.
Z uwagi na powyższe, z ostrożności procesowej zalecałbym przemyślenie kwestii uprzedniego – przed rozpoczęciem pobierania stypendium – wystąpienia do organu wypłacającego świadczenie pielęgnacyjne z pisemnym zapytaniem. Nie można wykluczyć bowiem odmiennego stanowiska organu, które zostanie ewentualnie obalone dopiero na etapie postępowania sądowego.
Z poważaniem,
dr Michał Urban, radca prawny