Nie daj się oszustom finansowym. Jak rozpoznać krętaczy?

Trafiłeś na rewelacyjną ofertę – oprocentowanie wyższe niż w banku i pewny zysk w krótkim czasie? Obiecano, że Twoje oszczędności będą tylko rosnąć, a Ty już wkrótce staniesz się bardzo zamożny? W tej chwili powinna Ci się zapalić czerwona lampka – są duże szanse, że trafiłeś na oszustów.

Najlepszym przykładem firmy, która pod przykrywką usług finansowych prowadziła działalność przestępczą, jest Amber Gold. Ta powstała na początku 2009 r. firma miała inwestować w złoto i inne kruszce. Klientów kusiła wysokim oprocentowaniem inwestycji – od 6 do nawet 16,5 proc. Po czterech latach Amber Gold ogłosiła likwidację, a tysiące ludzi, którzy skorzystali z jej usług, nie otrzymali ani obiecanych odsetek, ani nawet pieniędzy, które powierzyli firmie. Jak więc rozpoznać, że mamy do czynienia z oszustwem? Radzimy wspólnie z Komisją Nadzoru Finansowego (KNF).

Jak rozpoznać nieuczciwą firmę?

Ryzyko nieuczciwej inwestycji występuje zwłaszcza przy oferowanym znacznie wyższym oprocentowaniu wpłacanych pieniędzy podmiotowi niż w przypadku rynkowej oferty banków.

Koniecznie trzeba sprawdzić też, czy ludzie kierujący danym przedsiębiorstwem mieli wcześniej problemy z prawem. Lampka ostrzegawcza powinna się też zapalić, gdy dana firma nie złożyła do Krajowego Rejestru Sądowego obowiązkowego rocznego sprawozdania finansowego.

Sygnałem ostrzegawczym powinno być też, gdy taka firma przyjmuje pieniądze od klientów bez ograniczeń, a sama dysponuje niewielkim własnym kapitałem.

Czujność powinno wzmóc również stwarzanie przez organizatorów przedsięwzięcia wrażenia, że oferta ma charakter elitarny (kierowanie oferty wyłącznie do wybranego, wąskiego grona osób), naleganie na dyskrecję, aby nie rozpowszechniać informacji o podmiocie i jego ofercie. W takich sytuacjach jest wielce prawdopodobne, że ów podmiot działa nielegalnie, tzn. nie posiada wymaganego prawem zezwolenia.

Na czym polega mechanizm tego typu przestępstw?

Firmy działające bez zezwolenia przyjmują lokaty (najczęściej nie nazywając ich lokatami) i zapewniają o wysokim oprocentowaniu lub wręcz gwarancjach. Podmioty te zakładają, że z puli środków klientów osiągną wysokie zyski, które zapewnią pokrycie obiecanych odsetek, a także kosztów funkcjonowania podmiotu, co wymaga dokonania inwestycji o jeszcze większej rentowności.

Takie działanie oznacza, że pozyskane środki są obarczane znacznym ryzykiem. Wpływ na wybór przedmiotu deklarowanych inwestycji ma często aktualna sytuacja na rynku danego dobra, nagłaśniana przez środki masowego przekazu – np. hossa na rynku złota. Takie postępowanie ma działać na wyobraźnię klientów.

Najczęściej firmy oszukujące swych klientów utrzymują kontakt do chwili, gdy wystąpimy z prośbą o wypłatę środków.

W jaki sposób tego typu firmy docierają do klientów?

Oferty tego typu firm pojawiają się najczęściej jako reklamy emitowane w internecie lub przesyłane pocztą elektroniczną. Oferty zapewniają o pewnym, szybkim i wysokim zysku. Warto mieć na uwadze, że strony internetowe, na które przekierowuje nas reklama, czy prezentowane siedziby firm potrafią wyglądać efektownie i sprawiać wrażenie godnych zaufania. W takiej sytuacji nie powinniśmy dać się zwieść, gdyż mogą to być jedynie pozory, mające na celu uśpienie naszej czujności. Należy pamiętać, że profesjonalnie wyglądająca strona internetowa czy prestiżowa lokalizacja biura nie przesądzają o wiarygodności podmiotu.

Często też na forach internetowych czy w serwisach społecznościowych pojawiają się wpisy użytkowników, przedstawiające ich opinie dotyczące danej spółki lub instrumentu finansowego. Należy zwrócić uwagę, czy opinia nie prezentuje wyłącznie pozytywnych aspektów działalności danej spółki i zastanowić się, czy autor wpisów nie ma ukrytych motywów w formułowaniu takiej opinii – może chce on wyłącznie drożej sprzedać kupione wcześniej akcje lub obligacje?

Gdzie zgłaszać sytuację, gdy my lub ktoś z naszych bliskich stał się ofiarą takiej firmy?

W przypadku podejrzenia popełnienia przestępstwa, należy złożyć w swojej indywidualnej sprawie zawiadomienie do organów ścigania. Stosowne informacje na temat procedur zgłoszenia popełnienia przestępstwa (np. oszustwa) można znaleźć na stronie Gov.pl.

W przypadku zgłoszenia podejrzenia przestępstwa do Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego (UKNF), sprawa jest poddawana analizie w zakresie kompetencji KNF, natomiast w uzasadnionych przypadkach kierowane jest zawiadomienie do prokuratury o podejrzeniu popełnienia przestępstwa.

Jak odzyskać pieniądze?

Jeśli nasza czujność została uśpiona i staliśmy się ofiarą oszustwa, powinniśmy niezwłocznie powiadomić o tym policję lub prokuraturę. Organy te uprawnione są do podejmowania odpowiednich działań i wyposażone są we właściwe środki umożliwiające ściganie takich oszustw.

W przypadku przekazywania informacji ww. podmiotom ważne jest, aby przekazać im jak najwięcej informacji, a przede wszystkim dokumentów obrazujących działalność podmiotu.

Bardzo istotnym dokumentem, który należy przekazać, jest kopia otrzymanej umowy. Przydatne też są kopie ewentualnych materiałów reklamowych oraz korespondencji prowadzonej np. drogą elektroniczną z osobami reprezentującymi dany podmiot.

Jak takie firmy unikają odpowiedzialności karnej?

Niektóre firmy celowo tworzą skomplikowaną sieć powiązań pomiędzy poszczególnymi podmiotami (często powiązanymi kapitałowo lub/i osobowo), biorącymi udział w świadczeniu usługi, aby trudniej było zrozumieć charakter owych powiązań, a tym samym utrudnić możliwość zidentyfikowania nieuczciwych praktyk.

Podmioty oferujące usługi finansowe wykorzystują nowoczesne technologie, które generują nowe zagrożenia i których skala wciąż rośnie. Ze względu na dynamiczny rozwój internetu i związany z tym powszechny do niego dostęp, taki sposób oferowania usług zapewnia anonimowość osobom działającym w sieci, w tym również przestępcom.

Dostęp do internetu generuje zjawisko tzw. przestępczości transgranicznej, która stwarza dodatkowe utrudnienia dla prowadzenia działań wykrywczych, wynikające z odrębnej jurysdykcji państw, na terytorium których dochodzi do przestępczych działań. To państwa często od siebie bardzo odległe, o odmiennej kulturze prawnej, wymagające nawiązania wzajemnej współpracy pomiędzy ich organami ścigania, co znacznie wydłuża czas podjęcia stosownych działań, a to z kolei potęguje ryzyko usunięcia w tym czasie danych w formie elektronicznej, co należy do stosunkowo łatwych czynności.

Co z firmami, które działają za granicą?

KNF prowadzi rejestry firm inwestycyjnych (w tym zagranicznych, prowadzących działalność za pośrednictwem oddziału oraz transgranicznie) oraz agentów firm inwestycyjnych, które zamieszczone są na stronach internetowych KNF. Osoba, do której kierowany jest bezpośredni przekaz reklamowy, powinna przed zawarciem umowy, a zwłaszcza przed dokonaniem wpłaty, zweryfikować, czy kontaktujący się z nią podmiot znajduje się w ww. rejestrach.

Kluczowa w podejmowaniu kontaktu z przedstawicielami firm inwestycyjnych jest identyfikacja samej firmy. Dlatego też w trakcie kontaktu z przedstawicielem klient powinien ustalić, w imieniu której firmy inwestycyjnej przedstawiciel ten występuje oraz zweryfikować, czy znajduje się ona w dostępnych na stronach KNF rejestrach. Dotyczy to także podmiotów trzecich, podejmujących w imieniu firmy inwestycyjnej kontakt z klientem, powinny mieć one bowiem status agenta firmy inwestycyjnej.

Komisja Nadzoru Finansowego radzi

• Zawsze należy sprawdzić, czy i w jakim zakresie dany podmiot lub osoba ma zgodę organu nadzoru (Komisji Nadzoru finansowego) na działanie na rynku finansowym. Informacje takie można znaleźć w wyszukiwarce podmiotów na stronie KNF.
• Należy również sprawdzić listę ostrzeżeń publicznych Komisji Nadzoru Finansowego, dostępną na stronie KNF. Na liście tej zamieszczane są informacje o złożonych zawiadomieniach o podejrzeniu popełnienia przestępstw na rynku finansowym w obszarze pozostającym w kompetencjach Komisji Nadzoru Finansowego (przede wszystkim działalność bez stosownego zezwolenia KNF) oraz informacje o innych toczących się postępowaniach karnych, do których przystąpił Przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego.
• Należy inwestować tylko te środki, które nie będą Ci potrzebne w codziennym życiu i unikać przeznaczania wszystkich pieniędzy na jedną inwestycję. Lokując wolne środki w kilka różniących się od siebie produktów zmniejszasz ryzyko straty i możesz łatwiej wycofać środki nie będąc uzależnionym od jednej inwestycji.
• Warto poświęcić czas na analizę danej oferty i sprawdzenie oferenta, niż później żałować, że dało się zwieść obietnicami promocyjnej oferty. Ważne jest nie tylko, co kupujesz, ale też od kogo.
• Trzeba pamiętać, że nie ma bezpiecznych inwestycji - każda inwestycja jest obarczona ryzykiem - im wyższa możliwa stopa zwrotu, tym wyższe ryzyko.
• Akcje, obligacje, tytuły uczestnictwa funduszy inwestycyjnych nie są objęte gwarancją Bankowego Funduszu Gwarancyjnego. Należy liczyć się z utratą znaczącej części lub całości zainwestowanych środków.