Sztokholm 2010 - kiedy powstanie pierwsze miasto bez barier?

Czy jest na świecie choćby jedno miasto, w którym osoby niepełnosprawne w pełni korzystają z takich samych możliwości i praw jak jego pełnosprawni mieszkańcy? Gdyby takie miasto istniało, już dawno poznalibyśmy jego nazwę.

Możemy sobie tylko wyobrazić, jak wielu niepełnosprawnych turystów chciałoby zobaczyć jedyne na świecie miasto bez barier, w którym mogą poczuć się jak osoby pełnosprawne. Miasta takiego, niestety, jeszcze nie ma, co nie znaczy, że nie ma chętnych, aby zostać tym pierwszym. Chętni boją się jednak ryzykować i składać deklaracje. W 2000 roku świat obiegła wiadomość, że jedna ze stolic podjęła wyzwanie i zadeklarowała, że w ciągu 10 lat stanie się najlepiej przystosowaną stolicą świata. Odważnym miastem okazał się Sztokholm, stolica Szwecji, ogłaszający projekt "Sztokholm - najbardziej dostosowana stolica przed 2010 rokiem". To poważne zobowiązanie jest pierwszym takim przypadkiem w historii. Wśród wielu pochwał, jakie się pojawiły, nie brakło także uszczypliwych komentarzy, że Szwedzi chcą za wszelką cenę udowodnić światu, że nie ma kraju bardziej troszczącego się o los osób niepełnosprawnych. Szwedzi zaprzeczają jednak posądzeniom o niezdrową ambicję. Odpowiadają z charakterystycznym dla siebie spokojem, że ich decyzja opiera się wyłącznie na przekonaniu, że w życiu miasta ma prawo uczestniczyć każda osoba. To wszystko. 

Dostępne otoczenie jest nie tylko przyjazne dla osób niepełnosprawnych, ale również ułatwia życie osobom pełnosprawnym

Przystanki 

Otoczenie i nawierzchnia przystanków autobusowych i tramwajowych powinna być wyłożona płytami o rozpoznawalnej fakturze, a także oznaczona kontrastowo w stosunku do otoczenia. Przystanek powinien być obudowany, mieć oświetlenie i ławkę z podpórkami na ręce. W środku musi być miejsce na wózek. Na znakach powinna znajdować się także informacja w języku brajla. Natomiast wszystkie informacje tekstowe muszą być wyraźne i napisane dużą czcionką. Nie może zabraknąć także mapy trasy i okolicy. Na przystanku musi być wyraźnie oznaczone miejsce gdzie powinien zatrzymać się przód autobusu. Powinien temu służyć kontrastowy pas ułożony z płyt o fakturze innej niż reszta chodnika. Ułatwi to osobom niewidomym i starszym wchodzenie do autobusu przednimi drzwiami.

Przykład wejścia niedostosowanego, które zmusza osobę korzystającą z wózka do oddzielenia się od grupy przyjaciół i skorzystania z osobnego wejścia 

Wejście, które jest dostępne dla wszytskich

Trudności przed startem

Władze Sztokholmu zdają sobie sprawę, jak ogromną wzięły na siebie odpowiedzialność i jak trudne zadanie przed nimi stoi. Pierwsze trudności pojawiły się już na etapie planowania. Sztokholm podzielony jest na 18 dzielnic i choć każda z nich ma swoją grupę roboczą, która określa, co i gdzie trzeba zrobić, dokładnych planów jeszcze wszyscy nie zrobili. Im właśnie wyznaczono ostateczny termin do 2006 roku. A plan musi zawierać drobiazgowy opis, co będzie realizowane w kolejnych latach, aż do 2010 roku. Odrębny problem dotyczył gotowych już planów i projektów architektonicznych, kolidujących z nowym programem dostosowania miasta. Udało się je rozwiązać. Porozumiano się również z deweloperami, którzy zobowiązali się traktować opracowane wytyczne jako aktualną wykładnię dostępności i użyteczności obiektów dla osób niepełnosprawnych. Największym jednak wyzwaniem dla organizatorów są niedostosowane prywatne lokale publiczne, takie jak: sklepy, restauracje czy punkty usługowe. W tym przypadku koszty dostosowania mają pokryć właściciele. Ci jednak nie podejmują na razie żadnych działań i jak mówi Nisse Duwall, prezes Szwedzkiej Federacji Osób z Ograniczeniami Ruchu, będą się ociągać aż do samego 2010 roku. Dopiero w ostatniej chwili zaczną coś robić.

Sygnalizacja na przejściach

Przejścia z sygnalizacją świetlną powinny być wyposażone także w sygnalizację dźwiękową. Sygnalizacja dźwiękowa powinna w sposób automatyczny dostosowywać się do poziomu hałasu otoczenia. Dla osób niewidomych i niedowidzących sygnalizacja dźwiękowa spełnia trzy zadania: ułatwia lokalizację przejścia dla pieszych, informuje, kiedy zapala się zielone światło, oraz "przeprowadza" przez ulicę. By ułatwić takim osobom przejście na przycisku umieszczonym na słupku sygnalizacyjnym powinna być uwypuklona strzałka wskazująca kierunek przejścia przez ulicę. Ważny jest również kolor słupków. Nie powinno się ich malować kolorami szarym, czarnym, czy zielonym, ponieważ kolory te dają słaby kontrast z otoczeniem, jak również są trudne do rozpoznania wieczorem. Zalecany jest wyłącznie kolor żółty. Przyciski na słupku powinny się znajdować na wysokości dostosowanej do potrzeb osób poruszających się na wózku.

- W Sztokholmie można przejść główną ulicą i dopiero po pół godzinie trafić na jedną kawiarnię czy restaurację bez schodka przed wejściem i z dostosowaną toaletą - dodaje prezes. - W całym mieście tylko 25 proc. restauracji jest dostępnych dla niepełnosprawnych. Najbardziej przyjazne są McDonald'sy. Byłem niedawno w Bonn i tam mogłem wszędzie sam poruszać się na moim wózku. W Sztokholmie jest to obecnie niemożliwe. Nawet Barcelona jest pod tym względem lepsza.
Nie wiadomo jeszcze, jak rozwiązać problem niedostosowanych autobusów miejskich, ponieważ ten środek transportu znajduje się w prywatnych rękach. Przepisy prawa dotyczącego autobusów wymagają jedynie, aby w pełni dostosowany był nowy tabor. Przewoźnicy natomiast omijają je w ten sposób, że wynajmują od firm autobusy używane. 

Ścieżki orientacji

Ścieżki takie mają pomóc w czasie wędrówki pieszej osobom z obniżoną zdolnością orientacji oraz niewidomym i niedowidzącym. Powinny tworzyć spójny i nieprzerwany łańcuch połączeń od początku do końca trasy. Przydatne są szczególnie na otwartych dużych placach, rynkach, skwerach i stacjach. Nie są konieczne wzdłuż chodników przy budynkach, gdzie znajdują się naturalne punkty orientacyjne dla tych osób. Ścieżki orientacji muszą różnić się od pozostałej części chodnika przede wszystkim kolorem oraz fakturą. Należy je tak zaprojektować, aby osoby niewidome i słabowidzące mogły je zauważyć lub wyczuć część graniczną. Różnica w strukturze powierzchni musi być możliwa do rozpoznania za pomocą buta i laski. Aby łatwo je identyfikować, szerokość powinna wynosić 0,6-0,7 m. Istotne jest, aby ścieżki orientacji budowano zawsze z materiału o tej samej strukturze. Ścieżki orientacji nie powinny krzyżować się i przecinać ścieżek dla rowerów.

Chodniki

Powierzchnie chodników, ulic i ścieżek parkowych powinny być równe, antypoślizgowe i twarde, tak by mogli z nich korzystać wszyscy przechodnie. Drogi spacerowe powinny być asfaltowane, wykonane z dużych kamiennych bloków lub betonowych płyt gwarantujących dostępność i stabilność. Absolutnie nie nadają się do tego małe kostki brukowe, gdyż szybko stają się nierówne i śliskie podczas opadów deszczu, czy śniegu. Dla osób niewidomych różnice w strukturze nawierzchni brukowej mają zasadnicze znaczenie. Dla osób niedowidzących i z niepełnosprawnością intelektualną, szczególnie pomocne jest stosowanie na drogach kontrastu: jasny-ciemny.

Oświetlenie

Dla osób z obniżoną zdolnością orientacji, głuchych, niedosłyszących i niedowidzących dobre oświetlenie ma szczególne znaczenie. Na przykład kolory zielony, czarny i szary są trudne do rozróżnienia dla ludzi mających problemy ze wzrokiem. Z tego powodu do oznaczenia latarni i znaków drogowych powinny być stosowane tylko jasne kolory. Wiele osób z osłabionym wzrokiem jest wrażliwych na silne strumienie światła. Dlatego lampy powinny być tak instalowane, aby nie oślepiały. Ważne jest również, aby światło padało równomiernie, było odpowiednio zlokalizowane i dobrze skierowane. Nawet niewłaściwie padające cienie mogą sprawiać problemy. Dobre światło pomaga również osobom niesłyszącym, ponieważ mogą lepiej czytać z ust oraz posługiwać się językiem migowym. Dla osób szczególnie wrażliwych na światło elektryczne istotny może być również rodzaj oświetlenia. Największe kłopoty tworzy światło lamp sodowych i mikrofalowych. Alternatywnym źródłem światła powinny być diody, które stosować powinno się zwłaszcza w toaletach, windach, budkach telefonicznych i przy tablicach informacyjnych. Wykorzystywać powinno się także światłowody.

Więcej niż przepisy

Szwedzi mają oczywiście wiele dokumentów prawnych z przepisami określającymi, jak powinna być zaprojektowana przestrzeń publiczna. Ale przedstawiciele organizacji osób niepełnosprawnych, z którymi rozmawiano w czasie przygotowywania wytycznych do projektu, twierdzili, że są one czasem zbyt ogólne, nieprecyzyjne, albo ustalające wielkości nieadekwatne do ich potrzeb. Dlatego wytyczne, jakie zebrano w publikacji "Sztokholm  - miasto dla każdego", są w wielu przypadkach bardziej szczegółowe niż przepisy prawa budowlanego lub poruszają zagadnienia, które w ogóle nie zostały ujęte w przepisach. Na przykład przewiduje się w nim, że taksówki, pojazdy serwisowe i samochody z osobami niepełnosprawnymi powinny mieć zagwarantowane miejsca na oznaczonym parkingu znajdującym się nie dalej niż 10 m od wejścia do sklepu, urzędu, punktu usługowego czy miejsca zamieszkania. W oficjalnych przepisach jest to 25 m. Podobna różnica jest przy maksymalnym dopuszczeniu nachylenia pochylni. Osoby niepełnosprawne uważają, że stopień nachylenia pochylni, jaki przewidują przepisy (na 1 m długości pochylni - 8 cm wysokości) jest zbyt duży, a podjazd zbyt stromy. Stąd w projekcie zmniejszono kąt nachylenia - maksymalnie 5 cm na 1 m. Ponadto zapisano, że w nowych budynkach powinny być stosowane takie rozwiązania, które nie wymagałyby budowania pochylni. Wejścia muszą znajdować się na poziomie chodnika z minimalnym progiem.

Wszelkie przedmioty, takie jak wolnostojące reklamy i niedbale zaparkowane rowery stwarzają zagrożenie dla osób z dysfunkcjami wzroku

Podczas tworzenia projektu ustalono jeszcze, że w sytuacjach, gdy będą pojawiać się różne opinie na temat konkretnego rozwiązania, priorytetem będzie dostępność dla osób niepełnosprawnych. Zdawano sobie sprawę, że w określonych sytuacjach trudno będzie wypełnić wszystkie zalecenia programu. Szczególnie gdy chodzi o starą i zabytkową część miasta. Przyjęto, że w takich sytuacjach wszelkie powody i motywy uchyleń od pierwotnych ustaleń programu muszą być dokładnie uzasadnione, opisane i sprawdzone. 

Na własnej skórze

Organizatorom pozostała jeszcze jedna, o ile nie najważniejsza rzecz. Wielu z nich uznało ją za najistotniejszą dla powodzenia realizacji całego przedsięwzięcia. Chodzi o precyzyjne zdefiniowanie potrzeb poszczególnych grup osób niepełnosprawnych poruszających się w przestrzeni publicznej.  Tu największą wiedzą i doświadczeniem dysponowali oczywiście sami niepełnosprawni. Zaproszono więc do współpracy przedstawicieli kilkunastu różnych organizacji osób niepełnosprawnych. - Chociaż sama byłam architektem i pracowałam w zawodzie, to dopiero dzięki udziałowi w projekcie "Sztokholm - miasto dla każdego", poznałam, jakie sprawy są naprawdę ważne dla osób niepełnosprawnych, aby mogły uczestniczyć w życiu miasta - mówi Pernilla Johnni, odpowiedzialna za koordynację programu z ramienia miasta. - Na studiach w ogóle nam o takich rzeczach nie mówiono. Ale i tu wcale nie było łatwo. Jak się okazało, potrzeby różnych grup osób niepełnosprawnych niekiedy wzajemnie się wykluczają. Musieliśmy znaleźć najlepsze rozwiązania.

Nieodpowiednia powierzchnia chodnika może sprawiać problemy osobom niepełnosprawnym

Wszelkie zmiany w zagospodarowaniu miasta mają duże znaczenie dla osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności. W odniesieniu do planowania przestrzennego niepełnosprawność osób z upośledzeniem umysłowym ogranicza orientację w terenie.  W przypadku zmiany sytuacji w ruchu ulicznym, którego się nauczyli, mogą mieć problemy z poruszaniem się po mieście. Takim osobom orientację ułatwiają zrozumiałe znaki opatrzone symbolicznymi piktogramami. Dlatego za najważniejsze uznano umieszczanie ich obok informacji tekstowych. Dotyczy to również wszelkich dokonywanych zmian w ruchu drogowym, jak np. likwidacji lub przeniesienia przystanku autobusowego. Istotną rolę odgrywa dla nich także przyjazne otoczenie, a wielu kłopotów przysparzają zbyt obszerne, jak i za wąskie przestrzenie, nieoświetlone tunele i trasy.

Przykład prawidłowo zaaranżowanej przestrzeni przy wejściu do metra, dostępnej dla osób niepełnosprawnych
 
Dysfunkcję wzroku należy również traktować jako niepełnosprawność w orientacji i odbiorze informacji. Jednak dla osób niewidomych i niedowidzących poruszanie się jest nie tylko utrudnione, ale także ryzykowne. Dobra informacja wzmacnia ich pewność oraz zmniejsza ryzyko wypadku. Sprawia, że są w stanie poruszać się samodzielnie. Najbardziej niebezpieczne są dla nich źle zabezpieczone i oznakowane prace drogowe, ogródki kawiarniane, a także zbyt wiele przedmiotów ustawianych na chodnikach - plansze i stojaki z reklamą, donice z kwiatami, kosze, znaki, słupki oraz zaparkowane samochody. W orientacji pomagają natomiast krawężniki, sygnały akustyczne na przejściach dla pieszych i w windach, kontrastujące oznaczenia na schodach i chodnikach oraz odpowiednio zaprojektowane oświetlenie. Dobre oświetlenie ważne jest także dla osób niesłyszących i niedosłyszących, aby były w stanie czytać z ruchu ust oraz posługiwać się językiem migowym. Osoby te, kompensując ograniczenia słuchu, w większym stopniu wykorzystują wzrok. Redukcja hałasu ważna jest natomiast dla wszystkich korzystających z aparatów słuchowych. Hałas najbardziej przeszkadza im w zrozumieniu rozmowy czy innej informacji.

Parkingi

Parkingi dla osób niepełnosprawnych powinny znajdować się maksymalnie 10 m od wejścia do centrów handlowych, szpitali, przychodni i aptek oraz bloków mieszkalnych. W przypadku parkingu lokalizowanego prostopadle do chodnika, trzeba przeznaczyć przynajmniej 3.6 m szerokości, ażeby umożliwić swobodne poruszanie się między samochodem a wózkiem. W związku z tym, że coraz popularniejsze stają się samochody z wjazdami umieszczonymi z boku pojazdu, wymagana jest większa powierzchnia parkingowa. Dlatego powierzchnia wnęki powinna mieć 5 m szerokości. Umożliwi ona wejście i wyjście z każdej strony samochodu. Parkingi lokalizowane wzdłuż chodnika powinny mieć 7 m długości. Ponadto, część chodnika przy parkingu dla osoby niepełnosprawnej musi być obniżona, aby osoba na wózku lub o lasce mogła wejść na chodnik. W Sztokholmie osobom niepełnosprawnym pozwala się na parkowanie także w miejscach, w których parkowanie jest zabronione. Zezwolenie to nie dotyczy oczywiście stref przeznaczonych do specjalnego wykorzystania.

Osoby z ograniczeniami ruchowymi potrzebują przede wszystkim więcej czasu na przemieszczanie się. Dla nich najbardziej wskazane są krótkie odcinki dające możliwość odpoczynku. Zwykła powierzchnia brukowa może sprawić ból osobom z problemami kręgosłupa. Dlatego tak ważna jest instalacja poręczy przy wszelkich nachyleniach terenu i zboczach, wysokich ławek 50 cm od ziemi) z podparciami (by nie przysparzały problemów przy wstawaniu), obniżenie krawężników i wysokich stopni oraz wyrównywanie chodników. Odpowiednio zaprojektowany uchwyt drzwi i ich niska waga pomogą natomiast osobom z ograniczoną funkcjonalnością ramienia i obniżoną siłą ręki. Przy projektowaniu należy pamiętać, że osoby poruszające się na wózkach mają niższą perspektywę widoczności oraz ograniczony zasięg rąk. Dlatego aparaty telefoniczne, bankomaty, skrzynki na listy, klamki w drzwiach i wszelkie przyciski przy wejściach muszą być zainstalowane na wysokości umożliwiającej korzystanie.

Schody

Odcinki schodów dłuższe niż 8 stopni powinny być podzielone spocznikiem o długości 1.3 m na odpoczynek. Maksymalna wysokość stopnia to 15 cm, ale powinno się preferować 13 cm. Na schodach muszą znajdować się oznaczenia w postaci kontrastujących linii na pierwszym stopniu i ostatnim każdego odcinka. Przy schodach powinny być zamocowane poręcze z dwóch stron. Ponadto poręcze powinny zaczynać się już przed pierwszym i kończyć ok. 30 cm za ostatnim stopniem. Ułatwi to osobom starszym i z osłabionymi ramionami wejść na pierwszy stopień.

W pogoni za czasem

Minęło pięć lat, dokładnie połowa czasu, od kiedy władze Sztokholmu wprowadziły program mający uczynić miasto najlepiej przystosowaną stolicą świata. Niestety, prace adaptacyjne prowadzone są bardzo powoli, a wielu właścicieli posesji i lokali na razie nie kwapi się, aby usunąć stopień przed wejściem czy dostosować toaletę. Szwedzkie prawo budowlane podobnie jak polskie nakłada na nich bardzo niewielkie kary finansowe za niedopełnienie przepisów, tj. 100 euro. Narzekają zwłaszcza niepełnosprawni. Część z nich przestała już wierzyć, że uda się osiągnąć wyznaczony cel przed 2010 rokiem. Są przekonani, że Sztokholm czeka światowy blamaż i wstyd. Władze miasta zdają sobie sprawę z powolnego tempa prac i nie próbują tego ukrywać. Jak zdradza jeden z liderów organizacji osób niepełnosprawnych, wszystko ruszy w przyspieszonym tempie dwa lata przed terminem, kiedy widmo kompromitacji na arenie międzynarodowej stanie się bardziej realne. Wtedy zapewne znajdzie się także więcej pieniędzy, bo obecnie na program miasto wydaje rocznie 100 mln koron szwedzkich  (ok. 14,5 mln dol.). Nie jest to duża kwota jak na warunki szwedzkie.

Przykład właściwej aranżacji przestrzeni na ulicy

- "Najbardziej dostosowana stolica świata" nie oznacza "całkowicie dostosowana stolica" - kończy Pernilla Johnni. - Mimo pojawiających się trudności na pewno zrealizujemy w wyznaczonym czasie cały nasz program. Sztokholm ma już jednak konkurenta. Władze Helsinek, idąc w ślady sąsiada, stworzyły projekt "Helsinki dla wszystkich". Projekt ma się zakończyć w 2011 roku i zakłada przystosowanie absolutnie wszystkich miejsc publicznych i całego transportu miejskiego i podmiejskiego dla osób niepełnosprawnych, starszych i rodzin z dziećmi.
Prawdopodobnie również w Helsinkach realizacja planu przystosowania miasta nie odbywa się bez kłopotów i oporów. W rzeczywistości jednak najważniejsze w tych projektach nie są daty, jakie wyznaczono na zakończenie, ale fakt, że stworzono dokładny i kompleksowy plan przystosowania miasta dla osób niepełnosprawnych. I krok po kroku się go wprowadza. Sztokholm i Helsinki, stolice krajów uważanych za najbardziej przyjazne niepełnosprawnym, doszły do wniosku, że jedynym sposobem na realne przyspieszenie dostosowania miasta dla osób niepełnosprawnych jest stworzenie specjalnego programu i wyznaczenie daty realizacji.

To dla nas ważna wskazówka. Władze polskich miast, w tym również stolicy, powoli udostępniają je dla swoich niepełnosprawnych mieszkańców. Niestety, zmiany są wciąż powolne, niekiedy prowizoryczne, nierzadko prowadzone przypadkowo, a nawet źle. Widać, że za tymi działaniami nie stoi jasny, opracowany szczegółowo i podzielony na lata plan. Może jednak warto skorzystać z pomysłu i doświadczeń Szwedów.

Przykład dostosowanego ogródka kawiarni - dostępny i bezpieczny dla osób niepełnosprawnych

Bezpieczna organizacja miejsca robót na chodniku

Wyposażanie ulic

Sposób, w jaki różne przedmioty ustawione są na chodnikach, jest bardzo ważny dla osób niepełnosprawnych. Powinno zachować się jeden system rozwiązań, aby osoby niepełnosprawne uczyły się odszukiwać różne przedmioty, np. kosze na śmieci. Przy krawędzi chodnika powinno się ustawiać wyłącznie znaki informacyjne i drogowe, znaki przystankowe oraz słupy z sygnalizacją świetlną przy przejściach. Na chodnikach i deptakach szerszych niż 4 m można wyznaczyć strefę zewnętrznego wyposażenia. Wtedy jednak odcinek 0,6 m od ulicy i 2,5 m od budynku musi być całkowicie wolny od jakichkolwiek przedmiotów. Wszelkie tymczasowe naprawy oraz rusztowania powinny być oznaczone żółtą i czarną taśmą. 

Ławki

Ławki powinny być umieszczone tak przed, jak i po każdym wzniesieniu. Także przy ławkach w parkach powinno znajdować się dodatkowe miejsce dla osoby na wózku. Z myślą o osobach niedowidzących, kolor ławek musi odróżniać się i kontrastować z kolorem otoczenia. Wszystkie ławki powinny mieć oparcia. 

Kosze na śmieci

Aby zmniejszyć na chodniku liczbę słupków, kosze na śmieci powinny być instalowane na już istniejących słupach, np. oświetleniowych czy znakach ulicznych. 

Elementy artystyczne

Elementy artystyczne, jak rzeźby czy fontanny, stanowią także znaki i punkty orientacyjne, np. fontanna może być słyszana. Aspekt rozpoznawalności takich przedmiotów powinien być uwzględniany w projektowaniu prac o charakterze artystycznym. 

Wolnostojące reklamy mogą powodować wypadki

Tablice reklamowe Wolno stojące reklamy przysklepowe nie mogą być usytuowane w sposób utrudniający przejście chodnikiem, wejście do sklepu oraz zagrażać bezpieczeństwu. Niestety, wiele źle ustawionych i zbyt dużych reklam często utrudnia osobom niepełnosprawnym przejście, dla osób niewidomych i niedowidzących stanowi zagrożenie  i podnosi ryzyko wypadku.

Hałas

Redukcja hałasu ważna jest dla osób korzystających z aparatów słuchowych oraz szczególnie wrażliwych na dźwięki. U niektórych ludzi hałas może wyzwolić zawroty głowy i stworzyć realne niebezpieczeństwo. U osób z obniżonymi zdolnościami orientacji hałas może sprawić, że nie będą w stanie przeczytać informacji. Również dla osób z obniżonymi psychicznymi funkcjami hałas może być problemem. Dlatego nowe budynki powinno się lokalizować w miejscach, gdzie hałas jest zminimalizowany. Natężenie hałasu na otwartej naturalnej przestrzeni miasta przeznaczonej na cele rekreacyjne nie powinno przekraczać  40 dB. Natomiast w otoczeniu nowych i istniejących budynków powinny istnieć przestrzenie wolne od hałasu, a za oknem mieszkań nie przekraczać 40 dB. Maksymalny akceptowany poziom hałasu wynosi 55 dB we wszelkich gęsto zabudowanych miejscach. 

Ścieżki rowerowe

Aby zapewnić bezpieczeństwo i pewność ruchu, ścieżki dla pieszych i rowerzystów powinny być całkowicie od siebie oddzielone, np. ogrodzeniem, różnicą w poziomach, rządkiem drzewek lub pasem trawnika. Tylko tam, gdzie jest to niemożliwe, powinna być wyraźna linia oddzielająca ścieżkę rowerową od pieszych. Niestety ani linia, ani zastosowanie innego koloru ścieżek, nie zapewniają bezpieczeństwa osobom niewidomym i niedowidzącym. Na przejściach dla pieszych ścieżka dla rowerzystów również powinna być wyraźnie oznaczona. Jeśli na przejściu jest sygnalizacja świetlna, powinna być także sygnalizacja dla rowerzystów. Powinno się unikać budowy dwukierunkowych ścieżek rowerowych po jednej stronie ulicy.

Wejścia

Wszystkie wejścia do budynków tak nowych, jak i starych powinny być dostosowane. W nowych budynkach wejść w ogóle nie powinno się wyposażać w pochylnie, wejścia mają być zapewnione z poziomu chodnika. Pochylnie można stosować jedynie w przebudowywanych obiektach. Zawsze, gdy dokonuje się remontu budynku lub remontu czy wymiany chodnika, należy dostosować wejścia. Automatyczne drzwi muszą na tyle długo pozostać otwarte (zaleca się 20 sek.), aby osoba na wózku oraz niepełnosprawna intelektualnie miały czas, aby wejść. Wejście powinno być wyposażone w czujniki zapobiegające zamknięciu się drzwi, gdy osoba znajduje się jeszcze na linii ich zamknięcia. Przyciski otwierające drzwi oraz dzwonki do mieszkań powinny znajdować się na wysokości 0.8 metra. Uchwyt otwierający drzwi powinien być łatwy do uchwycenia dla osób ze słabymi rękoma, a drzwi powinny otwierać się lekko. Panel z przyciskami numerycznymi mieszkań powinien także znajdować się na wysokości 0.8 metra, a przyciski umieszczone w taki sam sposób i w kolejności jak w aparacie telefonicznym - nr 1 od lewej górnej strony. Przycisk z numerem 5 na panelu powinien mieć wypukłą kropkę umożliwiającą wyczucie go przez dotyk. Domofon powinien być oświetlony. Drzwi obrotowych nie powinno uważać się za dostosowane wejścia. W publicznych obiektach, zwłaszcza urzędach, powinny być zainstalowane wyłącznie drzwi otwierane automatycznie.

Windy

Winda powinna być chociaż częściowo oszklona, aby było widać, że ktoś w niej jest. Ma to także znaczenie dla osób z psychicznymi ograniczeniami, dla których poczucie zamknięcia może wytwarzać negatywne odczucia. Drzwi windy powinny otwierać się automatycznie i mieć inny kolor niż ściany. W windach muszą być zamontowane poręcze na wysokości 0.9 m. Przyciski również powinny odróżniać się kolorystycznie, posiadać oznaczenia w języku brajla a także znajdować się na wysokości 0,8 metra. Cały panel z przyciskami powinien być ustawiony pod kątem 45 stopni, a przyciski powinny znajdować się w dwóch rzędach (nigdy w jednym, bo osoby niskie i na wózku mogą do nich nie dosięgnąć). Ponadto musi być montowany sygnał akustyczny przyjazdu windy i zamykania się drzwi. Zaleca się instalację głosowego powiadamiania o piętrach, na których zatrzymuje się winda.

Budki telefoniczne

Budki telefoniczne nie powinny mieć drzwi. Muszą być natomiast dobrze oświetlone. Najniższy rząd przycisków automatu powinien sięgać na wysokość 0.8 m. Ważne jest także, aby słuchawka posiadała regulację głośności.

Toalety

Wszystkie nowe toalety muszą być przystosowane dla osób niepełnosprawnych. Muszlę powinno się ustawiać pośrodku pomieszczenia, aby osoba na wózku miała możliwość skorzystania z toalety z każdej strony. Po dwóch stronach muszli powinny być także zainstalowane składane poręcze. Wejście do toalety musi być tak zaplanowane, aby nie było różnicy poziomów między podłogą toalety, a powierzchnią przed wejściem. Przy umywalce powinna znajdować się półka, przydatna szczególnie dla osób po kolostomii, które będą mogły położyć na niej swoje medyczne środki pomocnicze.

Pojemniki na śmieci

Otwór lub klapa w kontenerach i pojemnikach na śmieci nie mogą znajdować się wyżej niż 0.8 m wysokości. Na kontenerze, poza informującymi (opisanymi dużymi znakami) na jakie odpadki jest przeznaczony, należy jeszcze umieszczać napisy w języku brajla. Napis powinien znajdować się na powierzchni nachylonej. Pojemniki powinny także różnić się kolorami. Kontenery nie powinny być ustawione jeden przy drugim, lecz powinny być oddzielone od siebie min. 1.5 m.

Place zabaw

Dzieci niepełnosprawne mają taką sama potrzebę zabawy, jak inne dzieci. Dlatego również one powinny móc korzystać z placów zabaw. Dzieci niepełnosprawne nierzadko potrzebują asysty, aby mogły się bawić. Oznacza to niekiedy konieczność zajęcia przez rodzica miejsca razem z dzieckiem. Stąd, podczas projektowania i wyposażania placów zabaw w różne urządzenia, powinno się uwzględniać możliwość korzystania z tychże urządzeń również przez asystentów, czy rodziców. Ponadto, dzieci i rodzice, którzy korzystają z wózków inwalidzkich, muszą być w stanie dostać się do miejsc i urządzeń samodzielnie. Plac zabaw powinien być podzielony na części ze względu na ochronę tak przed wiatrem, jak i w celu zminimalizowania ilości wrażeń sensorycznych/zmysłowych. Urządzenia i przedmioty służące do zabawy powinny być wykonane w kolorach kontrastowych. Ważny jest również dobór roślin przy i na placu zabaw. Nie powinno się sadzić drzew wytwarzających pyłek kwiatowy w promieniu 200 m. W przypadku brzozy powinno to być 400 m. Trawa powinna być ścinana zanim puści kwiaty, aby uniknąć reakcji alergicznych. Roślin trujących i toksycznych, w ogóle nie powinno brać się pod uwagę.

Tekst: Piotr Stanisławski
Ilustracje: Sten Sedin, pochodzą z publikacji "Stockholm - a city for everyone" wydanej przez The Real Estate And Traffic Administration, Sztokholm 2004
Źródło: Integracja 2/2005