Opieka nad żoną

Mam orzeczenie o niepełnosprawności, stan lekki, czy mogę być opiekunem żony i brać zasiłek za opiekę?

Szanowny Panie,

nie wiedząc dokładnie, o które świadczenie opiekuńcze Pan pyta, to zarówno jeśli chodzi Panu o specjalny zasiłek opiekuńczy (uzależniony od dochodu, w kwocie 620,00 zł), jak i o świadczenie pielęgnacyjne (niezależne od dochodu, od 1 stycznia 2021 r. w kwocie 1971 zł), to nie przysługują one (poza innymi warunkami), jeżeli osoba sprawująca opiekę ma znaczny stopień niepełnosprawności. Tym samym, posiadanie przez Pana lekkiego stopnia niepełnosprawności nie pozbawia możliwości pobierania któregokolwiek świadczenia opiekuńczego. Zapewne jednak chciałby się Pan ubiegać o to wyższe świadczenie - świadczenie pielęgnacyjne. Ośrodki pomocy społecznej często odmawiają przyznania tego świadczenia powołując się po pierwsze na art. 17 ust. 1b  ustawy o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. nr 111 z 2020 r. z późn. zm.), czyli, że przysługuje ono na osoby, które stały się niepełnosprawne przed 18 r. życia lub w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25. roku życia lub po drugie na art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a, twierdząc, że małżonek nie może pobierać świadczenia pielęgnacyjnego z racji opieki nad współmałżonkiem.

W razie uzyskania decyzji odmownej z powodu momentu powstania niepełnosprawności osoby podlegającej opiece, koniecznie należy złożyć odwołanie. Z reguły organ II instancji, czyli Samorządowe Kolegium Odwoławcze nie stosuje już niekonstytucyjnego przepisu który dyskryminował opiekunów osób dorosłych, a z pewnością przepisu tego nie zastosuje Wojewódzki Sąd Administracyjny, jeśli wpłynie skarga na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego.  Linia orzecznicza sądów administracyjnych obecnie jest w tym zakresie jednolita i korzystna dla opiekunów.

Drugim powodem częstej odmowy przez pomoc społeczną (GOPS, MOPS) przyznania świadczenia pielęgnacyjnego małżonkowi jest błędne powoływanie się na przepis art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a ustawy o świadczeniach rodzinnych, który stanowi, że świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli osoba wymagająca opieki pozostaje w związku małżeńskim, chyba że współmałżonek legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. Organy pomocy społecznej często literalnie odczytują ten przepis i twierdzą, że małżonek nie może pobierać świadczenia pielęgnacyjnego z racji opieki nad współmałżonkiem. Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego jest to pogląd nieuprawniony.

Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 9 stycznia 2013 r., I OSK 1196/12 wskazał, że przepis art. 17 ust. 1 pkt 2 ustawy o świadczeniach rodzinnych ma w pełni zastosowanie do będącego osobą sprawną małżonka, ubiegającego się o przyznanie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej z powodu opieki nad współmałżonkiem legitymującym się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Pogląd ten jest ugruntowany w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego – brak jest przeszkód prawnych, aby małżonek pobierał świadczenie pielęgnacyjne z racji opieki nad współmałżonkiem (przykładowo: wyroki NSA: z dnia 9 stycznia 2013 r., I OSK 1196/12; z dnia 25 stycznia 2013 r., I OSK 1899/12; z dnia 13 lutego 2013 r., I OSK 1526/12, z dnia 8 maja 2013 r., I OSK 2002/12, z dnia 20 czerwca 2013 r., I OSK 2249/12, z dnia 6 listopada 2014 r., I OSK 251/14).

Przy każdym odwołaniu należy pamiętać o terminach. Postępowanie sądowe jest bezpłatne. W razie wątpliwości może Pan skorzystać z darmowej porady prawnej.

Z poważaniem,

Anita Siemaszko, prawnik