Co w trawie się czai... – poradnik wakacyjny

Zanim oddamy się wakacyjnej beztrosce, zadbajmy o to, by powrócić bezpiecznie i zdrowo z urlopów, przywożąc do domu jedynie dobrą kondycję, wspaniały humor i piękną opaleniznę. Oczywiście nie trzeba się stresować i wyolbrzymiać zagrożeń, ale rozsądnie i z umiarem korzystać z tego, co oferuje natura.

SŁOŃCE:
POPARZENIA - Zaczerwienie i pęcherze wypełnione cieczą - oto czym kończy się zbyt długie wystawianie skóry na działanie promieni słonecznych. Oczywiście najlepszym sposobem zapobiegania poparzeniom jest zachowanie umiaru w przebywaniu na słońcu i stosowanie kremów z dobranym do rodzaju skóry filtrem UV. Jeśli jednak już dojdzie do oparzenia - ból i pieczenie chorych miejsc ukoją okłady z zimnej wody albo z emulsji z panthenolem - dostępnej w każdej aptece. W żadnym razie nie powinny to być ciężkie, tłuste balsamy, które hamują gojenie ran. Jeśli poparzenie jest bardzo silne, należy zwrócić się po pomoc do lekarza.

WYCZERPANIE CIEPLNE to efekt nadmiernej utraty płynów z powodu przebywania w otoczeniu o wysokiej temperaturze. To dlatego w upalne dni tak ważne jest przyjmowanie większej niż zazwyczaj ilości płynów - powyżej 2 litrów. Objawy wyczerpania to zmęczenie, osłabienie, zawroty głowy, poty, omdlenia, a nawet utrata przytomności. Chorego układamy wtedy płasko lub z podniesionymi ponad poziom głowy nogami w chłodnym miejscu. Czekając na lekarza, podajemy mu - jeśli jest przytomny - osoloną wodę.

GRZYBY, ALE NIE LEŚNE...
Choć i na te należy uważać, to prawdziwą letnią zmorą są grzyby żyjące na skórze, zwłaszcza stóp i na paznokciach. Niedokładnie wytarta z wody, skrępowana syntetycznymi butami spocona skóra stóp to najlepsza pożywka do rozwoju chorobotwórczych grzybów - dermatofitów i drożdżaków. Mogą zaatakować wszystkich, ale szczególnie narażone są osoby chore - z zaburzeniami układów odpornościowego i krążenia, hormonalnymi, przyjmujące sterydy lub cytostatyki, cukrzycy, otyli, ale też i osoby zdrowe - intensywnie uprawiające sport, przebywające w ciepłych, wilgotnych pomieszczeniach, korzystające z publicznych saun, pryszniców, basenów, ośrodków sportowych. Grzybica stóp jest zakaźna. Objawia się zaczerwienieniem skóry, wykwitem pęcherzyków, krostek, opuchlizną, uczuciem palenia i swędzenia. Zapobieganie grzybicy polega głównie na przestrzeganiu wymogów higieny - unikaniu chodzenia boso podczas korzystania np. z publicznych natrysków, dokładnym suszeniu skóry stóp i noszeniu lekkiego, wykonanego z naturalnych materiałów, przewiewnego obuwia. Dodatkowo można stosować leki grzybobójcze - talki, kremy, żele, dostępne w aptekach bez recepty.

JEDZENIE:
Bakteryjne zatrucia i zakażenia pokarmowe to jedna z częstszych letnich przypadłości. Występują po spożyciu żywności zanieczyszczonej bakteriami chorobotwórczymi lub ich toksynami i mogą mieć niezwykle ostry przebieg. Osoba z zatruciem pokarmowym powinna spożywać wystarczającą ilość płynów, aby zapobiec odwodnieniu, zastosować głodówkę i skontaktować się z lekarzem. Najpopularniejsi wrogowie naszego przewodu pokarmowego:

SALMONELLA - gnieździ się w jajach, mięsie, drobiu, rybach, mleku skażonych kałem zwierząt, ludzi chorych lub nosicieli oraz w wodzie zanieczyszczonej ściekami. Objawy zatrucia mogą być różne: bóle brzucha z biegunkami i wymiotami, podwyższona temperatura i szybkie odwodnienie. Zapobieganie - przestrzeganie zasad higieny, spożywanie jedzenia ze sprawdzonego źródła, a dodatkowo pasteryzowanego, gotowanego, pieczonego oraz przechowywanego w niskiej temperaturze.

GRONKOWCE - źródłem zakażenia może być człowiek ze zmianami ropnymi skóry lub błon śluzowych. Do zatrucia dochodzi w wyniku spożycia żywności, w której doszło do wytworzenia toksyny gronkowca. Objawy to gwałtowne wymioty, biegunka, bóle brzucha, nudności, zimne poty, osłabienie. Zapobieganie - przestrzeganie zasad czystości i higieny oraz przechowywanie żywności w niskiej temperaturze.
ESCHERICHIA COLI - bakteria ta może być odpowiedzialna za biegunki u niemowląt, dzieci i dorosłych, a szerzy się przez zakażoną wodę, produkty spożywcze, a nawet brudne ręce.

Przyczyną zatruć drogą pokarmową może być także WIRUS ZAPALENIA WĄTROBY TYPU A. Można się nim zarazić, jedząc warzywa, owoce i owoce morza niepoddane obróbce termicznej oraz pijąc zakażoną wodę. WZW typu A, które prowadzi do ciężkich schorzeń wątroby może przebiegać bez objawów albo z żółtaczką. Aby ustrzec się zakażenia, należy dbać o higienę i poddać się szczepieniu ochronnemu.

KRWIOŻERCY Z PRZYRODY:
KLESZCZE - Uwaga - amatorzy leśnych wypadów, grzybiarze, dzieci, sympatycy zarośli obok stawów i rzek oraz łąk! To właśnie tam, zwłaszcza w maju, czerwcu, wrześniu i październiku dopaść was może kleszcz. Ponieważ atakuje bezboleśnie, po powrocie ze spaceru należy dokładnie obejrzeć całe ciało i sprawdzić ubranie. Kleszcz "wgryza się" w skórę i żywi krwią. Jego ukąszenie może wywołać np. kleszczowe zapalenie mózgu (tzw. KZM), przeciwko któremu jest skuteczna szczepionka, albo BORELIOZĘ - wymagającą długiego leczenia antybiotykami. Jej objawy to zaczerwienienie w miejscu ukąszenia (powiększające się i zmieniające położenie - tzw. rumień wędrujący), gorączka, zmęczenie, bóle głowy. Zaniedbana borelioza może wywołać zmiany w układzie nerwowym, kostno-stawowym i krążenia. Jeśli więc zauważymy, że kleszcz usadowił się na skórze, chwytamy go pęsetą między tułowiem a głową i delikatnie wyciągamy. Nie smarujemy żadnym tłuszczem - może to pobudzić kleszcza do wydzielania zakaźnej śliny. Unikniemy zakażenia, wyciągając kleszcza w całości. Jeśli nie chce wyjść - zgłośmy się do lekarza.

KOMARY - samiec - spokojny wegetarianin, żyje zaledwie kilka dni, nikomu nie wadząc. Samica - "wampirzyca" - lubi ludzką krew i może jej wypić trzy razy więcej niż sama waży. Na siedziska wybierają okolice zbiorników wodnych, nawet rowów z deszczówką. Wprawdzie polskie komary nie przenoszą żadnych chorób, a jednak ofiary ich nalotu czują ból i drętwienie. W miejscach ukąszeń powstają swędzące bąble. Można je łatwo rozdrapać i zainfekować, dlatego radzimy je dezynfekować wyjałowionymi gazikami umoczonymi w spirytusie lub wódce. Aby uniknąć komarzego ataku, warto stosować na odsłonięte części ciała środki odstraszające owady.

MESZKI - Groźne są tylko samice i tylko w dzień - zwłaszcza po południu i wieczorem. Lubią tereny podmokłe. Atakują chmarami zwierzęta gospodarskie i ludzi. Wciskają się do uszu, nosa, wpadają pod powieki i do gardła. Nie przenoszą wprawdzie chorób, ale wydzielają toksyczną ślinę, a ich ukąszenia mogą spowodować obrzęki, zaczerwienienie i podwyższenie temperatury. U osób wrażliwych nawet delikatne pokąsanie może wywołać reakcję alergiczną. Można wtedy zastosować żel łagodzący i zażyć wapno. Jeśli zmiany po ukąszeniach są nasilone, należy udać się do lekarza.

TE, CO BIEGAJĄ, PEŁZNĄ I FRUWAJĄ...
SSAKI - Pogryzienia przez zwierzęta są szczególnie niebezpieczne ze względu na znajdujące się w paszczy zwierzęcia bakterie i wirusy przenikające do rany. Spośród chorób przenoszonych podczas pogryzienia szczególnie groźna jest wścieklizna, ponieważ prowadzi do śmierci. Ranę po ugryzieniu należy natychmiast dokładnie przemyć wodą i udać się niezwłocznie do najbliższego lekarza. Pies lub kot, który pokąsał człowieka, powinien być poddany obserwacji weterynaryjnej.

GADY - Podczas wakacyjnych wypraw narażeni jesteśmy na ukąszenia jadowitych gadów. W Polsce do najpopularniejszych należy żmija zygzakowata, a dopada najczęściej stopy albo łydki piechurów. W miejscu ukąszenia pojawia się bolesny obrzęk, chory poci się, może mieć przyspieszone tętno i oddech, zaburzenia czucia i wzrokowe. Aby mu pomóc, trzeba przede wszystkim założyć opaskę uciskową powyżej miejsca ukąszenia i pozwolić, by krew swobodnie wypływała na zewnątrz. Zranioną kończynę unieruchamiamy i chorego odwozimy do lekarza.

OWADY - Pojedyncze użądlenia pszczół, os, szerszeni nie są niebezpieczne, chyba że owad dostał się w okolice szyi, języka, wewnętrznej części podniebienia oraz policzków lub użądlił osobę uczuloną na jady owadów. W takich sytuacjach należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza! Objawy użądlenia to zaczerwienienie i bolesny obrzęk. Usuwamy wtedy żądło i kładziemy zimne kompresy dla złagodzenia bólu. Alergicy powinni stale nosić ze sobą zestaw leków przepisanych przez lekarza.

PUŁAPKI PRZYRODY: W górach, na wzgórzach, a nawet na kamienistych plażach wystarczy chwila nieuwagi, źle postawiona noga i kontuzja gotowa. Jak się ustrzec przed nadwyrężeniem mięśni? Dopasować wysiłek fizyczny do kondycji i zdrowia. Jak uniknąć stłuczeń, skręceń, zwichnięć stawów, złamania kości nóg? Wkładając obuwie odpowiednie do terenu: wygodne, dopasowe, z nieślizgającą się podeszwą, mocno trzymające kostkę. W przypadku skręcenia czy złamania należy kończynę unieruchomić, np. podkładając deseczkę, a rękę zawiesić na temblaku i natychmiast udać się do lekarza. Przy stłuczeniach możemy zastosować okłady z preparatów dostępnych w aptece bez recepty, np. altacetu. Ale najlepszym sposobem na uniknięcie urazu jest po prostu zachowanie zdrowego rozsądku.

UDAR CIEPLNY
To skutek przegrzania organizmu, kiedy człowiek nie może oddać nadmiaru zgromadzonego ciepła, np. podczas przebywania w wilgotnym, dusznym i gorącym pomieszczeniu. Objawy udaru cieplnego to gorąca skóra, osłabienie, bóle i zawroty głowy, nudności i wymioty, bóle brzucha, "mroczki" przed oczami i przyspieszone tętno, zaburzenia świadomości aż do utraty przytomności. Chorego z takimi oznakami umieszcza się w chłodnym, zacienionym, przewiewnym miejscu, układa w pozycji leżącej, ochładza się zimnymi kompresami. Należy szybko wezwać lekarza.

UDAR SŁONECZNY
Jest wynikiem intensywnego naświetlania słońcem nieosłoniętej głowy. Objawy i postępowanie są podobne jak przy udarze cieplnym.

DANIA POD NADZOREM:
* ciastka i wyroby cukiernicze z kremem, lody wykonane metodą tradycyjną
* sałatki z majonezem
* pasty z jaj, rybno-serowe, rybno-jarzynowe
* wędliny i przetwory mięsne typu: kaszanki, pasztetowe, galaretki mięsne, podrobowe
* wyroby mięsne surowe i półsurowe - np. metka lub tatar
* konserwy mięsne domowej roboty

ABC POMOCY, gdy zdarzy się:
KRWOTOK Z NOSA - głowę pochylamy do przodu, delikatnie wydmuchujemy krew z nosa, a następnie przykładamy na czole (nad samym nosem) bardzo zimny kompres (np. ręcznik zmoczony lodowatą wodą); jeśli krwotok nie ustępuje, kontaktujemy się z lekarzem.

CIAŁO OBCE W OCZACH - usuwamy je delikatnie za pomocą rogu chusteczki, a następnie oko przemywamy solą fizjologiczną; w NOSIE - wydmuchujemy. Jeśli ciała obce są niewidoczne albo w trudno dostępnym miejscu (USZACH, GARDLE, głęboko w NOSIE), lub tak mocno utkwiły, że nie można ich wyjąć - natychmiast udajemy się do lekarza.

SKALECZENIE - opatrywanie drobnych ran zaczynamy od obfitego spłukania wodą; potem osuszamy je sterylnym gazikiem i dezynfekujemy wodą utlenioną; na koniec zalepiamy ranę jałowym opatrunkiem. Przy poważniejszych skaleczeniach najważniejsze jest zatamowanie krwawienia. Chorego układamy tak, aby rana znajdowała się powyżej serca - np. zranioną rękę podnosimy do góry. Następnie do rany przykładamy jałowy opatrunek z gazy, który przyciskamy do momentu ustania krwawienia. Czasem opatrunek uciskowy nie wystarczy i może być konieczne uciśnięcie tętnicy powyżej zranienia oraz wezwanie lekarza. Zranienia głębokie i zanieczyszczone ziemią mogą wymagać podania anatoksyny tężcowej. Warto zapytać swojego lekarza o cykliczne szczepienia przeciwko tężcowi dla utrzymania odporności. Krwawiące skaleczenia opatrujemy zawsze w jałowych, gumowych rękawiczkach.

PODRĘCZNA APTECZKA:
ŚRODKI OPATRUNKOWE - wata opatrunkowa, gaza jałowa w różnych rozmiarach, chusta trójkątna, bandaże gazowe i elastyczne, woda utleniona, plastry wodoodporne różnych rozmiarów, szeroki i wąski przylepiec, jodyna, nadmanganian potasu.

LEKI - aspiryna, paracetamol, wapno, altacet, węgiel leczniczy na niestrawność, olejek goździkowy na ból zęba, panthenol na oparzenia, środek przeciw ukąszeniom owadów.
DODATKOWO - rękawiczki lateksowe, nożyczki, pęseta, agrafki.

FRUWAJĄ, ALE NIE KĄSAJĄ, czyli HARMONOGRAM ATAKÓW PYŁKOWYCH:

DRZEWA LIŚCIASTE - brzoza, leszczyna, olcha, dąb, klon, jesion - od końca lutego do połowy maja;
DRZEWA IGLASTE - sosna, jodła, świerk - od połowy maja do końca maja;
TRAWY - wiechlina pospolita, tomka wonna - od końca maja do około 20 lipca;
ZBOŻA - żyto, pszenica, owies - od końca maja do około 20 lipca;
CHWASTY - bylica pospolita, komosa biała, lebioda, łubin - od około 15-20 lip-ca do początków października.

GORĄCE LATOSKUTECZNIE BUDZI SIĘ UŚPIONE LIBIDO!
Korzystajmy z radości seksu rozsądnie! Stały partner i prezerwatywa ochronią przed przykrymi niespodziankami wakacyjnych igraszek - chorobami wenerycznymi, AIDS oraz wirusowym zapaleniem wątroby typu B.

INTEGRACJA przypomina: PŁYTKA WYOBRAŹNIA TO KALECTWO - Od 1995 roku Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji prowadzi kampanię społeczną, której celem jest ostrzeżenie przed tragicznymi, często nieodwracalnymi skutkami nieprzemyślanych skoków do wody. Brak opieki dorosłych, brawura, alkohol, głupie zabawy - oto dlaczego co roku w okresie wakacji - setki młodych ludzi (szczególnie chłopców i mężczyzn w wieku 13-25 lat) trafiają na wózki inwalidzkie po nierozważnych skokach do płytkiej wody. Jak zaradzić takim wypadkom? Jak pomóc ofiarom skoków rozpocząć nowe życie? O tym wszystkim na www.plytkawyobraznia.pl

TEKST: MAGDALENA GAJDA
KONSULTACJA LEK. MED. INGA DŁUGOŃ - SPECJALISTA MEDYCYNY RODZINNEJ Z PORADNI MEDYCYNY RODZINNEJ