Gdy stawy dają W KOŚĆ

Nasz specjalista opowiada o chorobach reumatycznych. Sprawdź, jakie są przyczyny powstawania tych schorzeń, metody leczenia i rehabilitacji.

Rozmowa z dr n. med. Ewą Stanisławską z Instytutu Reumatologii w Warszawie

Jak medycyna rozumie pojęcie - reumatyzm?
Jest to pojęcie ogólne, dotyczy wszystkich dolegliwości układu ruchu - zarówno bólów mięśni, jak i stawów. W zakres chorób reumatycznych wchodzi ponad 100 jednostek chorobowych.

Które spośród chorób reumatycznych występują najczęściej?
Najczęstsza jest choroba zwyrodnieniowa. Pierwsze zmiany (mogą dotyczyć wszystkich stawów, ale najczęściej: biodrowego, kolanowego i rąk) występują u osób powyżej 40, roku życia, a bardzo często - po sześćdziesiątce.

Najczęściej występującą przewlekłą chorobą zapalną jest reumatoidalne zapalenia stawów (rzs). W jego przebiegu dochodzi do obrzęków stawów, po kilku latach może dojść do ich deformacji.
Inną chorobą zapalną jest zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (zzsk). Na rzs częściej chorują kobiety, na zzsk - mężczyźni. Każda z chorób może prowadzić do inwalidztwa.

Czy to prawda, że 5,2 mln Polaków cierpi na choroby stawów?
Częstotliwość występowania chorób reumatycznych jest bardzo duża. Ocenia się, że na reumatyczne choroby zapalne cierpi około 1 proc. populacji (ok. 400 tys. Polaków), do tego należy dodać chorobę zwyrodnieniową.
Choroby reumatyczne, w tym bóle kręgosłupa, choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa, stawów kolanowych i biodrowych są najczęstszymi przyczynami przyznawania rent inwalidzkich.

Dlaczego chorujemy na reumatyzm?
Przyczyna większości chorób reumatycznych nie jest do końca wyjaśniona. Kiedyś mówiło się, że choroba zwyrodnieniowa stawów wynika ze starzenia się organizmu i zużycia tkanek. Obecnie wiele badań wskazuje na złożony mechanizm jej powstawania. Rozwojowi choroby zwyrodnieniowej sprzyjają np. nadwaga i nadmierne obciążenie układu ruchu (dźwiganie, ciężka praca fizyczna) oraz cukrzyca.
Dawniej uważano też, że woda i wilgoć przyczyniają się do zachorowań. Być może wzięto się to stąd, że bóle stawów towarzyszyły różnym infekcjom, te zaś pojawiały się częściej na terenach, gdzie było mokro i wilgotno.
Obecnie uważa się, że przyczyną chorób zapalnych może być współgranie czynnika dziedzicznego z infekcją. Jest to proces autoimmunologiczny.

Jaką rolę w chorobach reumatycznych ma czynnik psychologiczny?
Samopoczucie pacjenta ma silny wpływ na rozwój choroby. Bardzo często jest tak, że osoby chore, mające problemy rodzinne, narażone na stres albo chorzy z depresją odczuwają większe dolegliwości, a proces chorobowy jest bardziej nasilony. Obserwujemy, że niektóre choroby reumatyczne rozwinęły się po poważnych przeżyciach, przez które przeszli pacjenci.

Jakie są objawy tych chorób?
Najczęstszymi objawami wszystkich chorób reumatycznych są: ból, ograniczenie ruchomości stawu i pogorszenie ogólnej sprawności.

Na czym polega leczenie?
Najważniejsza jest wiedza pacjenta o chorobie. Tuż po postawieniu diagnozy pacjenci przechodzą bunt, konsultują się z kilkoma lekarzami, wynajdują eksperymentalne metody leczenia. Mają nadzieję, że schorzenie ustąpi za miesiąc, jednak w większości przypadków są to choroby przewlekłe. Może dojść do dłuższych przerw, kiedy stawy nie bolą, ale należy nauczyć się żyć z tą chorobą. Pacjenci powinni rozmawiać z lekarzami o objawach, pytać o leki i sposób ich działania.
Ważne jest noszenie obuwia na elastycznej podeszwie. Wpływa to nie tylko na stopy, kolana, biodra, ale też na kręgosłup. Jeśli pacjenci mają zmiany w stawach dolnych, żeby odciążyć staw, muszą korzystać z laski albo kuli. Nie ma zaleceń, żeby używać ich non stop, ale wspomagać się nimi trzeba. Obserwujemy, że pacjenci nie używają kul, bo np.. się wstydzą. Poza tym osoby z nadwagą powinny bezwzględnie zredukować masę ciała.
Często pacjenci oczekują, że wyleczymy ich tabletką. Leczenie farmakologiczne to tylko wycinek terapii. Leki przeciwbólowe i przeciwzapalne nie hamują postępu choroby, ale zmniejszają objawy, przez co poprawiają ogólne samopoczucie.
Niestety, w stosowaniu leków przeciwbólowych istnieją ograniczenia. Niesterydowe leki przeciwzapalne wywołują niepożądane działanie na przewód pokarmowy, mogą wywoływać chorobę wrzodową żołądka. Zdarza się, że ich zastosowanie wywołuje perforację (pęknięcie) wrzodu żołądka.
Wiele osób uważa, że przyjęcie tego rodzaju leków w zastrzyku czy czopku nie ma skutków ubocznych, ale nie jest to prawdą. Przyjmując leki przeciwbólowe, warto pamiętać o lekach osłonowych, jednak nie wszystkie są skuteczne. Zdarza się też, że pacjenci przyjmują leki przeciwbólowe w złych porach dnia. W reumatoidalnym zapaleniu stawów ból jest najbardziej nasilony w nocy i nad ranem, zatem leki powinno się przyjmować na noc albo nad ranem, ponieważ wtedy są skuteczne. Wprawdzie większość leków ma przedłużone działanie, ale powinno się je stosować, zanim jeszcze zacznie boleć.

Jakie znaczenie ma rehabilitacja?
W chorobie zwyrodnieniowej aktywny tryb życia oraz stosowanie odpowiednich ćwiczeń jest zarówno metodą prewencyjną, jak i leczniczą. W chorobach reumatycznych wskazane jest leczenie ruchem, ale jeśli staw jest już zmieniony, trzeba go chronić. Chorzy ze zmianami w stawie kolanowym i biodrowym nie powinni robić przysiadów i podskoków ani biegać. Nie mogą wykonywać popularnych "rowerków" ani "nożyc". Natomiast polecam pływanie (odbywa się ono w odciążeniu) oraz spacery. Zalecenie co do rodzaju ćwiczeń powinien wydać lekarz rehabilitant.

Gdy alternatywne metody leczenia znajdują uznanie?
Medycyna naukowa jest trochę sceptycznie ustosunkowana do tego typu leczenia, ponieważ brak dostatecznych dowodów naukowych na ich skuteczność. W przypadku podjęcia tego rodzaju leczenia pacjent powinien poinformować o tym swojego lekarza.

Przydatne adresy
Stowarzyszenia, będące członkami Federacji Stowarzyszeń Osób Chorych na Choroby Reumatyczne:
• Zarząd Główny, 00-511 Warszawa, ul. Nowogrodzka 16/27, tel. 0*22 621 97 20
• Koło w Warszawie, 00-511 Warszawa, ul. Nowogrodzka 16/27, dyżury: pon. i czw. 15-16, ul. Spartańska 1, Instytut Reumatologiczny, p. 78, tel. 0*22 844 42 41 w. 358
• Koło w Bydgoszczy, 85-027 Bydgoszcz, ul. Gdańska 46, tel. 0*52 322 54 88
• Koło w Szczecinie, 70-262 Szczecin, ul. król. Jadwigi 23, tel. 0*91 488 96 51
• Koło we Wrocławiu, 50-539 Wrocław, ul. Jabłeczna 20/4, tel. 0*71 783 85 06
• Koło w Elblągu, 82-300 Elbląg, ul. Ułańska 2A/8, tel. 0*55 233 44 50
• Koło w Lublinie, 20-954 Lublin, ul. Jaczewskiego 8, tel. 0*81 742 51 36
• Koło w Śremie, 63-100 Srem, ul. Mickiewicza 95, tel. 0*61 263 62 73
• Koło w Białymostku, 15-276 Białystok, ul. M. Curie-Skłodowskiej 24A

Źródło: "Integracja" 6/2003