Świadczenie pielęgnacyjne na męża

Proszę o poradę, czy przysługuje mi świadczenie pielęgnacyjne na męża, którym się opiekuję od 15 lat, ma 1 gr inwalidzką, a ja mam niską emeryturę tj. 856 zł, gdyż nie mogłam pracować, bo byłam zmuszona opiekować się mężem.

Szanowna Pani,

ośrodki pomocy społecznej często odmawiają przyznania tego świadczenia w tej sytuacji z trzech powodów:

• powołując się po pierwsze na art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. nr 111 z 2020 r. z późn. zm.) czyli, że przysługuje ono na osoby, które stały się niepełnosprawne przed 18 r. życia lub w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25. roku życia lub
• po drugie na art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a twierdząc, że małżonek nie może nie może pobierać świadczenia pielęgnacyjnego z racji opieki nad współmałżonkiem.
• po trzecie osoby, które mają ustalone prawo do emerytury lub renty (z wyjątkiem renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy), nie mogły mieć przyznanego świadczenia pielęgnacyjnego. Organy pomocy społecznej powoływały się w odmowach przyznania świadczenia pielęgnacyjnego na art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a ustawy z 28 listopada 2003 o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 111 ze zm.).

W efekcie, gdy tacy opiekunowie jak Pani zgłaszali się do gminy z wnioskiem o świadczenie, otrzymywali decyzje odmowne. Obecnie w przypadku odwołania SKO lub sąd nie stosują już niekonstytucyjnego przepisu, który dyskryminował opiekunów osób dorosłych. W razie uzyskania decyzji odmownej z powodu momentu powstania niepełnosprawności osoby podlegającej opiece, należy złożyć odwołanie.

Drugim powodem częstej odmowy przez pomoc społeczną (GOPS, MOPS) przyznania świadczenia pielęgnacyjnego małżonkowi jest błędne powoływanie się na przepis art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a ustawy o świadczeniach rodzinnych, który stanowi, że świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli osoba wymagająca opieki pozostaje w związku małżeńskim, chyba że współmałżonek legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. Organy pomocy społecznej często literalnie odczytują ten przepis i twierdzą, że małżonek nie może pobierać świadczenia pielęgnacyjnego z racji opieki nad współmałżonkiem. Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego jest to pogląd nieuprawniony.

Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 9 stycznia 2013 r., I OSK 1196/12 wskazał, że przepis art. 17 ust. 1 pkt 2 ustawy o świadczeniach rodzinnych ma w pełni zastosowanie do będącego osobą sprawną małżonka, ubiegającego się o przyznanie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej z powodu opieki nad współmałżonkiem legitymującym się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Pogląd ten jest ugruntowany w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego – brak jest przeszkód prawnych, aby małżonek pobierał świadczenie pielęgnacyjne z racji opieki nad współmałżonkiem (przykładowo: wyroki NSA: z dnia 9 stycznia 2013 r., I OSK 1196/12; z dnia 25 stycznia 2013 r., I OSK 1899/12; z dnia 13 lutego 2013 r., I OSK 1526/12, z dnia 8 maja 2013 r., I OSK 2002/12, z dnia 20 czerwca 2013 r., I OSK 2249/12, z dnia 6 listopada 2014 r., I OSK 251/14).

Także jeśli chodzi o trzecią przyczynę odmowy sytuacja zmieniła się wraz z wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wielkopolskim z 20 lutego 2019 r. (sygn. akt II SA/Go 833/18), który jako pierwszy uwzględnił skargę matki będącej na emeryturze. Sąd uznał bowiem, że wykładnia, która pozbawia opiekuna na emeryturze całości świadczenia pielęgnacyjnego, narusza zasadę równego traktowania. Jego zdaniem, aby ta zasada była realizowana, opiekun powinien otrzymywać różnicę między wysokością świadczenia pielęgnacyjnego a jego emeryturą. Obecnie kilka wyroków podobnych zapadło m.in. w Gdańsku, Krakowie i Rzeszowie.

Natomiast WSA w Poznaniu (np. sygn. akt II SA/Po 805/19, 662/19, 1012/19) uważa, że opiekun powinien dokonać wyboru korzystniejszego dla niego wsparcia i jeśli jest nim świadczenie pielęgnacyjne (bo jest wyższe), to powinien wystąpić do ZUS o zawieszenie emerytury.

W razie uzyskania decyzji odmownej warto złożyć odwołanie, trzeba jednak pamiętać, że wszystkie powyższe wyroki zapadały w indywidualnych sprawach.

Przy każdym odwołaniu należy pamiętać o terminach. Postępowanie sądowe jest bezpłatne. W razie wątpliwości może Pani skorzystać z darmowej porady prawnej.

Z poważaniem,

Anita Siemaszko, prawnik