10 kroków do wolności. Jak zdobyć pieniądze na instalację windy w budynku mieszkalnym?

„W tej chwili, gdy chcemy wyjść gdzieś z córką, korzystamy ze schodołazu, ale gdy nie ma męża, to ja z nią nie wyjdę, bo nie dam rady sama zjechać. Do tego klatka jest też bardzo wąska na dole, co utrudnia przesadzenie córki na wózek” – mówi pani Joanna, mama Weroniki, nastolatki ze znacznym stopniem niepełnosprawności, i dodaje: „Wspólnota nie zgadza się na windę, bo to dużo kosztuje”. Teraz, dzięki Funduszowi Dostępności, argument o braku pieniędzy traci rację bytu. Oto 10 kroków do zmiany domu z nieprzyjaznego w komfortowy.

Osób z niepełnosprawnością i rodzin, które zmagają się z barierami architektonicznymi w budynkach, w których mieszkają, jest w Polsce niestety bardzo dużo. Na przeszkodzie do instalacji windy stoją najczęściej bariery finansowe – to poważne i pracochłonne przedsięwzięcie, które często przekracza możliwości budżetowe wspólnot czy spółdzielni mieszkaniowych.

Jednak od 2019 roku jest szansa na zdobycie środków na przeprowadzenie takiej inwestycji. Wtedy właśnie ruszył program poprawy dostępności architektonicznej budynków dla osób z niepełnosprawnościami, seniorów i rodziców z dziećmi. Oficjalnie nazywa się: Fundusz Dostępności, nieoficjalnie zaś zwany jest funduszem windowym lub... amnestią dla więźniów czwartego piętra. Jak z jego pomocą „odzyskać wolność”?

W ramach Funduszu Dostępności, będącego elementem Programu Dostępność Plus, Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK) udziela niskooprocentowanych pożyczek dla m.in. spółdzielni i wspólnot mieszkaniowych na dostosowanie budynków. Środki nie są przeznaczone wyłącznie na windy, lecz wszystko, co w przestrzeni wspólnej ułatwi życie osobom z niepełnosprawnością, seniorom, rodzicom z dziećmi w wózkach, podnosząc przy okazji wartość budynku i mieszkań.

Fot. Fra Baldo/Freeimages.com

Fundusz Dostępności. Co może zrobić mieszkaniec?

Ważna informacja! Trzeba podkreślić, że sami mieszkańcy nie są uprawnieni do ubiegania się o pieniądze. Jeśli chcą, by została zbudowana winda, muszą skontaktować się z administracją osiedla lub zarządcą budynku i tam złożyć wniosek lub uzyskać informację, do kogo się z tą sprawą skierować. Procedura może się różnić w zależności od tego, czy mieszkamy w budynku należącym do spółdzielni, wspólnoty mieszkaniowej, samorządu, czy towarzystwa budownictwa społecznego (TBS).

To jednak właśnie podmiot zarządzający budynkiem jest adresatem oferty BGK. To także on ma obowiązek rozwiązywać problemy swoich mieszkańców – jak choćby brak windy – im trzeba więc w formie wniosków przekazywać informacje o potrzebie dostosowania budynków. Warto więc zainteresować osoby odpowiedzialne za dany budynek mieszkalny udziałem w programie BGK. Jak to zrobić?

Krok 1. Określ swoje potrzeby

Wszystkie działania związane z likwidacją barier muszą zacząć się od określenia potrzeb mieszkańców. Oni najlepiej wiedzą, jakich udogodnień potrzebują. Nie musi to być przecież koniecznie winda. Może ona jest już w budynku, ale prowadzi do niej kilka schodków, które przydałoby się zamienić na podjazd? Może wymiany wymagają same drzwi do budynku, które są za wąskie? Wiele przydatnych wskazówek znajdziesz w publikacji Integracji „Włącznik. Projektowanie bez barier”.

Krok 2. Dowiedz się, kto odpowiada za budynek

W Polsce jest wiele form zarządzania budynkami mieszkalnymi, różnie rozkłada się też odpowiedzialność za przeprowadzanie inwestycji. Inaczej będzie to wyglądać w dużych spółdzielniach mieszkaniowych, które nierzadko mają rozbudowaną wewnętrzną administrację, inaczej we wspólnotach mieszkaniowych, a jeszcze inaczej w budynkach należących do samorządu. Zanim zaczniesz jakiejkolwiek działania, dowiedz się, do kogo je kierować. Przydatne informacje i kontakty możesz znaleźć na stronie internetowej spółdzielni, TBS, gminy, ale też po prostu na tablicy ogłoszeń, która często znajduje się przy wyjściu z budynku.

Krok 3. Zbierz podpisy

Dostosowanie budynku, likwidacja barier i instalacja nowego sprzętu czy nawet remont nie służą tylko osobom z niepełnosprawnością, ale wszystkim mieszkańcom budynku. Warto więc zebrać głosy wszystkich zainteresowanych – na przykład mieszkających po sąsiedzku seniorów czy młodych rodziców – i stworzyć wspólne pismo do władz spółdzielni czy wspólnoty, pod którym podpisze się grupa mieszkańców danego budynku.

Krok 4. Nagłośnij sprawę

Temat likwidacji barier i możliwości finansowania z BGK warto poruszyć na posiedzeniach rady osiedla, spotkaniach mieszkańców czy zebraniach wspólnoty mieszkaniowej. Jest to szczególnie ważne we wspólnotach mieszkaniowych, w których to sami mieszkańcy mają decydujący głos w kwestii inwestycji. W przypadku budynków należących do samorządów, postaraj się, by temat likwidacji barier był poruszany podczas obrad rady gminy, dzielnicy czy miasta.

Krok 5. Rozmawiaj

Samo złożenie wniosku czy stworzenie pisma może nie przynieść rezultatu. Warto więc być adwokatem swojej sprawy, organizować wokół niej lokalną społeczność i podczas rozmów z administracją budynku pokazywać korzyści płynące dla wszystkich z likwidacji barier. Dobrym punktem wyjścia do rozmowy jest właśnie Fundusz Dostępności Banku Gospodarstwa Krajowego i to, jakie korzyści wynikają z korzystania z niego.

Fot. Ali Mahdavi/Freeimages.com

Fundusz Dostępności. Co może zrobić administrator budynku?

Dalsze kroki należą już do administratorów budynków. Warto jednak pilnować swoich spraw i co jakiś czas o nie dopytywać, bo życie uczy, że sprawy lubią utknąć bez konkretnego powodu...

Krok 6. Sprawdź warunki uzyskania pożyczki

W przypadku wsparcia z Funduszu Dostępności forma własności nie ma znaczenia. O pieniądze może wystąpić spółdzielnia mieszkaniowa, wspólnota mieszkaniowa czy TBS. Pełną listę uprawnionych podmiotów można znaleźć na stronie BGK (wsparcie wykracza bowiem poza „mieszkaniówkę”).

Istotne jest, aby pożyczka była przeznaczona na inwestycje w wielorodzinne budynki mieszkalne, czyli takie, w których występują więcej niż dwa lokale mieszkalne. Z Funduszu Dostępności można też sfinansować dostosowanie budynków zamieszkania zbiorowego oraz budynków użyteczności publicznej do potrzeb osób z niepełnosprawnością, seniorów, ale też np. matek z dziećmi (np. podjazdy dla wózków).

Nie istnieje górny limit wysokości pożyczki możliwej do otrzymania z Funduszu Dostępności. Jej wysokość jest zależna od kosztów inwestycji. Wsparcie może wynosić do 100 procent planowanych kosztów. Wkład własny nie jest wymagany. Finansowanie udzielane przez BGK może być częściowo umorzone lub połączone z dotacją ze środków PFRON.

Pożyczkę z Funduszu Dostępności można przeznaczyć m.in. na budowę szybu windowego oraz zakup i montaż dźwigu osobowego, modernizację ciągów komunikacyjnych lub dostosowanie przestrzeni wspólnych do potrzeb osób ze szczególnymi potrzebami. Pieniądze można pozyskać też np. na budowę podjazdów, zainstalowanie głośnomówiących domofonów na odpowiedniej wysokości czy nawet na odpowiednie oznakowanie wewnątrz budynku. Ważne jest, aby rozwiązania likwidujące bariery były zgodne ze „Standardami dostępności dla polityki spójności 2014-2020” (plik PDF, 3,48 MB).

Warto pamiętać, że na etapie składania wniosku o pożyczkę trzeba uzasadnić, że planowana inwestycja rzeczywiście poprawi dostępność budynku. Co warte podkreślenia, pożyczkę można otrzymać także na remont budynku – o ile oczywiście jest to działanie zmierzające do zapewniania dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami lub jej poprawy.

Krok 7. Zamów audyt dostępności

Zakres inwestycji, która ma być sfinansowana z pożyczki z Funduszu Dostępności, powinien zostać określony przez inwestora po audycie dostępności (dokładnie: audycie potrzeb w zakresie dostępności). Zgodnie z zasadami naboru wniosków, jest to analiza określająca zakres inwestycji zwiększającej dostępność budynków dla osób o szczególnych potrzebach w formie dokumentu lub informacji zawartej we wniosku.

Bank Gospodarstwa Krajowego nie narzuca sztywnych zasad zarówno co do formy tego dokumentu, jak i jego treści. Należy jednak podkreślić, że każdy audyt dostępności powinien zawierać co najmniej opis stanu obecnego oraz identyfikację barier, które utrudniają lub uniemożliwiają korzystanie osobom ze szczególnymi potrzebami z budynku i jego najbliższego otoczenia.

Sam audyt dostępności może zostać opracowany samodzielnie, ale dobrym pomysłem jest skorzystanie ze wsparcia organizacji, która ma doświadczenie i wiedzę w przeprowadzaniu audytów dostępności architektonicznej. Audyt dostępności możemy sfinansować ze środków pochodzących w pożyczki z BGK.

Krok 8. Skontaktuj się z BGK i złóż dokumenty

Gdy już wiesz, jakiej inwestycji potrzebują mieszkańcy budynku, czas na kontakt z przedstawicielem Regionu BGK w swoim województwie. Lista Regionów BGK jest dostępna na stronie internetowej BGK. Rozmowę z pracownikiem banku można odbyć telefonicznie.

Lista niezbędnych dokumentów do ubiegania się o pożyczkę z Funduszu Dostępności znajduje się na stronie BGK. Warto zwrócić uwagę, że część dokumentów jest wspólna dla wszystkich, inne zaś są specyficzne dla wspólnot mieszkaniowych, spółdzielni i TBS-ów.

Krok 9. Zdecyduj, jak się chcesz rozliczać

Gdy decyzja będzie pozytywna, czas na działania!

Środki z pożyczki można otrzymywać jednorazowo lub w transzach w formie:

• bezpośrednich płatności na rzecz wykonawców lub dostawców, na podstawie przedstawionych przez pożyczkobiorcę oryginałów faktur,
• zaliczek na podstawie umów wykonawczych,
• zaliczek wypłacanych na rachunek wskazany przez pożyczkobiorcę,
• refundacji wcześniej opłaconych faktur lub innych dokumentów księgowych.

Co raz jeszcze warto podkreślić, by skorzystać z pożyczki nie trzeba wnosić wkładu własnego.

Krok 10. Powoli spłacaj i postaraj się o ewentualne umorzenie

Okres spłaty pożyczki jest liczony od daty jej uruchomienia do dnia ostatecznej spłaty. Nie może przekroczyć 20 lat (240 miesięcy). Przez ten cały okres oprocentowanie kredytu jest stałe i wynosi w skali roku 0,15 proc.

Forma zabezpieczenia spłaty i zwrotu pożyczki ustalana jest w zależności od oceny zdolności kredytowej i ryzyka kredytowego, zgodnie z wewnętrznymi procedurami BGK. Jest nią np. weksel in blanco.

Można liczyć na umorzenie nawet 40 proc. wartości pożyczki. Wystarczy spełniać jedno z poniższych kryteriów:

1. kryterium terytorialne – obliczane wg wskaźnika GUS: kwota zasiłków pielęgnacyjnych wypłaconych na 1000 mieszkańców gminy, na której terenie znajduje się inwestycja:
   1. 10 proc. umorzenia, jeżeli wskaźnik wynosi 80 i więcej,
   2. 8 proc. umorzenia, jeżeli wskaźnik wynosi od 50 do 79,99,
   3. 5 proc. umorzenia, jeżeli wskaźnik wynosi od 30,00 do 49,99;
2. kryterium przeznaczenia budynku – 10 proc. umorzenia, jeżeli inwestycja dotyczy budynku mieszkalnego wielorodzinnego;
3. kryterium społeczne – obliczane wg udziału osób uprawnionych do skorzystania z tego kryterium (czyli: osób z niepełnosprawnością, seniorów po 60. roku życia i dzieci do lat 6 oraz ich prawnych opiekunów) w ogólnej liczbie osób zamieszkałych w budynku:
   1. 20 proc. umorzenia, gdy udział wynosi powyżej 60 proc.,
   2. 10 proc. umorzenia, gdy udział wynosi od 40 do 60 proc.

W razie spełnienia więcej niż jednego kryterium umorzenia, wartości procentowe umorzenia podlegają sumowaniu.

Fot. Michał Rybski/Freeimages.com

Wkrótce więcej informacji o Funduszu Dostępności

W najbliższych miesiącach będziemy podawać kolejne szczegóły dotyczące zasad i możliwości wynikających z Funduszu Dostępności. Wspólnie z ekspertami Banku Gospodarstwa Krajowego będziemy też odpowiadać na pytania Czytelników. Czekamy na nie pod adresem redakcja@niepelnosprawni.pl oraz w komentarzach pod tym artykułem.

Artykuł powstał we współpracy z Bankiem Gospodarstwa Krajowego