Białaczka – choroba krwi

30.05.2005

Z cyklu Forum dla rodziców

BAŁACZKA

(z łac. leukaemia) - choroba nowotworowa układu krwiotwórczego. Nazwa historycznie pochodzi od białawego koloru próbki krwi chorego na ostrą białaczkę. W Polsce na każdy milion dzieci przypada od 105 do 130 zachorowań na nowotwory. Najczęściej występuje ostra białaczka limfoblastyczna - ok. 30 proc. spośród wszystkich nowotworów i około 85 proc. wszystkich białaczek u dzieci.

MECHANIZM

Każdego dnia szpik znajdujący się wewnątrz ludzkich kości wytwarza krwinki - czerwone (erytrocyty), dzięki którym przenoszony jest tlen, oraz białe (leukocyty - a wśród nich m.in. granulocyty i limfocyty) - odpowiedzialne za obronę organizmu przed zakażeniami, i płytki krwi (trombocyty) - odpowiadające za jej krzepliwość. U chorych na białaczkę szpik cechuje się zahamowaniem różnicowania i dojrzewania krwinek, które mogą doprowadzać do niewydolności ww. trzech linii komórkowych.

ZWIASTUNY

Objawy choroby są mało charakterystyczne. Ze względu na zmniejszającą się liczbę krwinek czerwonych występuje niedokrwistość - dziecko jest blade, łatwo się męczy. Ponieważ szpik produkuje zbyt mało płytek krwi odpowiedzialnych za jej krzepnięcie - na skórze z błahego powodu pojawiają się sińce i wybroczyny. Dziecko może krwawić z nosa. Ze względu na nieprawidłowe krwinki białe - występują nawracające zakażenia, gorączka. Jeśli dodatkowo dziecko skarży się na bóle kości, a wymienione oznaki nie ustępują - warto je przebadać. Przy białaczce lekarz może także dostrzec powiększenie węzłów chłonnych, wątroby, śledziony, ślinianek, gonad. Leukemię rozpoznaje się głównie na podstawie badania szpiku, pobranego poprzez nakłucie odpowiednią igłą jamy szpikowej kości dziecka (w znieczuleniu miejscowym).

TYPY CHOROBY

BIAŁACZKI dzieli się na OSTRE, czyli takie, które szybko powodują objawy i PRZEWLEKŁE - te mogą pozostać niewykryte bardzo długo. Każdy z tych dwóch typów białaczek dzieli się dodatkowo na: SZPIKOWE (przemianie nowotworowej ulega zdrowa komórka, z której normalnie powstałyby granulocyty) i LIMFOBLASTYCZNE (zaburzony jest rozwój młodych limfocytów).

FORMY LECZENIA

U dzieci najczęściej występuje ostra białaczka limfoblastyczna. Konieczna jest wtedy hospitalizacja. W odpowiednich oddziałach specjalistycznych klinik podawane są pacjentom leki - cytostatyki, które hamują podziały komórek - jest to CHEMIOTERAPIA. Czasem stosuje się RADIOTERAPIĘ - leczenie przy użyciu promieniowania jonizującego. Terapia ta ma wiele skutków ubocznych - wypadanie włosów, wymioty, zaburzenia koordynacji ruchów - ale często umożliwia wyleczenie z choroby - doprowadza do tzw. remisji białaczki i podtrzymuje ten stan. Jednak dla wielu dzieci, kiedy standardowe leczenie jest niewystarczające, jedynym sposobem na pokonanie białaczki jest PRZESZCZEPIENIE SZPIKU.

PRZESZCZEPIENIE SZPIKU - SZANSĄ NA ŻYCIE

RODZAJE PRZESZCZEPIENIA SZPIKU:

AUTOLOGICZNE: pacjent jest jednocześnie dawcą i biorcą. Szpik pobierany jest w czasie tzw. remisji choroby, kiedy nie wykrywamy w nim komórek nowotworowych. Potem choremu podaje się ogromną dawkę leków - tzw. megachemioterapię, która powoduje trwałe usunięcie szpiku, a następnie przetacza się jego własne, zdrowe komórki szpikowe.
ALLOGENICZNE: gdy szpik pochodzi od innej osoby - zgodnego rodzeństwa lub dawcy alternatywnego: niespokrewnionego lub częściowo zgodnego dawcy rodzinnego.

W JAKI SPOSÓB POBIERA SIĘ SZPIK OD DAWCY?

Szpik pobierany jest dwoma metodami: - z krwi obwodowej - technicznie przypomina to zwykłe oddanie krwi - albo na sali operacyjnej, w znieczuleniu ogólnym lub nadoponowym, poprzez nakłucia okolicy tylnej górnej krawędzi talerza kości biodrowej. Ilość pobranego szpiku zależy od zawartości komórek oraz wagi biorcy. Zabieg trwa 60-120 minut. Organizm dawcy całkowicie regeneruje się kilka tygodni, ale już 2-3 dni po pobraniu szpiku można wrócić do codziennych zajęć.

NA CZYM POLEGA PRZESZCZEPIENIE?

Po zniszczeniu komórek nowotworowych i chorego szpiku (napromieniowanie ciała i leki cytostatyczne), kiedy organizm pacjenta jest całkowicie pozbawiony obrony immunologicznej, otrzymuje on dożylnie, w kroplówce, zdrowe komórki krwiotwórcze, które trafiają do jam szpikowych kości.

CO PO PRZESZCZEPIENIU?

Chory przebywa w całkowitej izolacji. Jedzenie jest wyjałowione, powietrze przepuszczane przez filtry zatrzymujące bakterie, wirusy i grzyby. Personel oddziału transplantacji szpitala zakłada sterylną odzież, a kontakt z pacjentem jest ograniczony. Podawane mu są antybiotyki, leki przeciwgrzybiczne i przeciwwirusowe. Zdarza się (w ciągu 2-4 tygodni od przeszczepu), że szpik dawcy "odkrywa", że znajduje się w obcym organizmie i zaczyna atakować organizm biorcy. Powikłanie to jest nazywane "reakcją przeszczep przeciwko biorcy". Wtedy pacjentowi podawane są leki immunosupresyjne, czyli osłabiające odporność. Może się zdarzyć, że powikłanie to przybierze postać przewlekłą lub doprowadzi do śmierci pacjenta.

I TY MOŻESZ ZOSTAĆ DAWCĄ SZPKU KOSTNEGO

Masz od 18 do 50 lat, nie jesteś nosicielem wirusa HV, WZW B i C, nie chorowałeś w przeszłości na żółtaczkę pokarmową, gruźlicę, choroby hematologiczne i onkologiczne?
Zostań dawcą szpiku - podziel się życiem!
Zgłoś się na badania. To tylko zwykłe pobranie krwi.

Twoje dane genetyczne, czyli tzw. antygeny zgodności tkankowej (HLA) zostaną bezpiecznie umieszczone w Banku Dawców Szpiku Kostnego.

Prawdopodobieństwo znalezienia dawcy wynosi 1:25 000. Jednak niektóre kombinacje genetyczne antygenów powtarzają się i dzięki temu możliwe jest znalezienie człowieka genetycznie podobnego do chorego. Pewnego dnia możesz zostać poproszony o oddanie szpiku.

Szpik kostny można oddać tylko i wyłącznie HONOROWO i BEZNTERESOWNE.