Czy jako osoba niepełnosprawna mam obowiązek sprawowania opieki nad niepełnosprawną matką?

Jestem poważnie chory, mam zaawansowaną zakrzepicę żył w nodze, mam mocne skrzywienie kręgosłupa i bardzo zaawansowane zwyrodnienie stawów kolanowych prawie uniemożliwiające mi chodzenie, mam olbrzymią nadwagę, bo ważę ok 220 kg, mam chorobę POCHP. Od 10 lat poddawany jestem codziennie domowej tlenoterapii ok. 12 godz. na dobę. Ja jestem niepełnosprawny (stopień niepełnosprawności orzeczony przez MZOoN - na stałe), a w orzeczeniu kolejnej już komisji lekarskiej ZUS „niezdolny do samodzielnej egzystencji” i „...wymaga opieki osób drugich przy wykonywaniu podstawowych czynności dnia codziennego”, czyli na co dzień wymagam pomocy opiekunki. Czy ja niepełnosprawny (67 lat), muszę sprawować opiekę nad 94-letnią, całkowicie leżącą) matką w wymiarze większym, niż moi dwaj młodsi, zdrowi bracia? Jeden z nich jest już na emeryturze. Gdzie mogę uzyskać poradę, pomoc?

Szanowny Panie,

stosownie do art. 87 Kodeksu rodzinnego rodzice i dzieci obowiązani są wspierać się wzajemnie. Przez wzajemne wsparcie, o którym mowa w art. 87 K.r.o należy rozumieć pomoc materialną, psychiczne wsparcie w chorobie, cierpieniu, pomoc intelektualną przy podejmowaniu ważnych decyzji lub załatwianiu spraw życiowych oraz pomoc fizyczną przy wykonywaniu różnych czynności. W Pana sytuacji oczywistym jest, iż rodzina nie wypełnia wobec mamy opisanych powyżej obowiązków. Niestety, prawo nie zapewnia realizacji obowiązków wskazanych w art. 87 K.r.o. Są to obowiązki w głównej mierze moralne, a nie prawne. Ustawodawca nie przewidział żadnych sankcji prawnych. Nie można na drodze sądowej żądać, by dziecko opiekowało się rodzicem na starość i w chorobie.

Nieco inaczej jest jeśli chodzi o alimenty. Przepisy K.r.o nakładają na dzieci obowiązek alimentacji rodziców. Rodzic może wystąpić przeciwko dziecku o alimenty, ale jedynie wówczas, kiedy znajdowałby się w stanie niedostatku, czyli wtedy gdyby samodzielnie nie był w stanie zaspokoić swoich uzasadnionych potrzeb. O alimenty występuje rodzic do sądu. Uzyskanie alimentów byłoby zapewne pomocne przy ponoszeniu odpłatności za korzystanie z usług opiekuńczych lub specjalistycznych usług opiekuńczych przyznanych przez ośrodek pomocy społecznej lub świadczonych prywatnie, ale czasochłonne.

Przypomnę, że usługi opiekuńcze lub specjalistyczne usługi opiekuńcze przysługują osobie samotnej, ale również mogą być przyznane osobie, która wymaga pomocy innych osób, a rodzina, a także wspólnie zamieszkujący małżonek, wstępni, zstępni nie mogą takiej pomocy zapewnić.

Może w tym wypadku warto wspomnieć braciom o konieczności pobytu mamy w domu pomocy społecznej ze względu na to, że nie jest Pan w stanie zapewnić jej niezbędnej opieki ze względu na swoje schorzenia. Skoro będą zapewne zmuszeni do ponoszenia odpłatności za ten pobyt, z której Pan jako osoba schorowana i niepełnosprawna może zostać zwolniony, to być może ten finansowy argument do nich przemówi.

Przepisy ustawy o pomocy społecznej stanowią, że osobie wymagającej całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności, niemogącej samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu, której nie można zapewnić niezbędnej pomocy w formie usług opiekuńczych, przysługuje prawo (za jej zgodą) do umieszczenia w domu pomocy społecznej.

Pobyt w domu pomocy społecznej jest odpłatny. Zgodnie z art. 61 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej odpłatność ponoszą w kolejności:

1. mieszkaniec domu do 70% dochodów własnych, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka,
2. małżonek,
3. zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki),
4. wstępni (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie),
5. gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej – przy czym osoby i gmina określone w pkt 2 i 3 nie mają obowiązku wnoszenia opłat, jeżeli mieszkaniec domu ponosi pełną odpłatność”.

Z poważaniem,

Anita Siemaszko, prawnik