Samochód dobrze skrojony - jak dobrać oprzyrządowanie do samochodu

"Z samochodem dla niepełnosprawnego jest jak z wózkiem inwalidzkim: kiepsko dopasujesz - kiepsko pojedziesz" - zażartował podczas dyskusji motoryzacyjnej mój przyjaciel Tomasz, od 15 lat niepełnosprawny kierowca.

Foto: Fiat Panda, Fiat Auto Poland

Prowadzenie samochodu ułatwiają mi specjalne urządzenia - wyjaśnił Tomasz, widząc jak z zainteresowaniem przyglądam się nietypowemu wyposażeniu jego auta. - Na rynku są dostępne pojazdy z oryginalnym oprzyrządowaniem fabrycznym, ale można też dokonać takich przeróbek w specjalistycznym warsztacie.

AUTO "NA MIARĘ"

Anna Jastrzębska, 28-letnia filolog, ma amputowaną lewą nogę od stawu kolanowego.
- Prawo jazdy zrobiłam 10 lat temu, kiedy w warszawskich ośrodkach szkoleniowych nie było jeszcze żadnego samochodu przystosowanego do prowadzenia przez niepełnosprawnego kierowcę - opowiada Ania. - Egzamin zdawałam na własnym samochodzie. To było moje pierwsze auto - używany, kilkuletni fiat cinquecento, który został adaptowany specjalnie do moich potrzeb. Założono w nim wówczas elektromagnes uruchamiający sprzęgło, ale niestety, urządzenie to ciągle się psuło i utrudniało mi jazdę. Kiedy postanowiłam zmienić auto - zdecydowałam się na oprzyrządowanie fabryczne. Kupiłam hyundaia atosa z automatyczną skrzynią biegów i jestem z niego bardzo zadowolona.

Inne rozwiązanie wybrał Sławomir Piechota, 43-letni radca prawny, paraplegik.
- Na początku 2004 roku nabyłem toyotę avensis z "automatem" - opowiada. - Chciałem od razu zamówić auto w pełni dostosowane do moich wymagań, ale niestety, toyota nie ma takiej oferty. A ponieważ znam Niemcy jako kraj, w którym obowiązują wyjątkowe rygory techniczne i prawne przy adaptacjach pojazdów dla osób niepełnosprawnych, właśnie tam, w Dreznie, odnalazłem odpowiedni warsztat, w którym zamontowano oprzyrządowanie. Każde auto po wykonaniu w tym warsztacie przystosowania przechodzi odbiór techniczny w stacji Dekra. Świadectwo Dekry dało mi poczucie bezpieczeństwa, a dla toyoty stanowiło podstawę do potwierdzenia zachowania gwarancji mimo dokonanych zmian. Przeróbka obejmowała zainstalowanie ręcznej dźwigni gaz-hamulec (ok. 1200 euro) oraz dopasowanego do sylwetki fotela firmy RECARO (zależnie od modelu od 1200 do 5000 euro). Z moich doświadczeń wynika, że dopasowanie samochodu do prowadzenia przez osobę niepełnosprawną to równie indywidualna sprawa jak dobranie wózka czy ubrania. Dlatego uważam, że takie prace najlepiej wykonać w specjalistycznym warsztacie, gwarantującym odpowiednią jakość usługi i atest techniczny.

Co radzi specjalista?
Nie wszystkie samochody w równym stopniu nadają się do adaptacji dla osób niepełnosprawnych. Na przykład sprzęgło automatyczne z siłownikiem pneumatycznym przeznaczone jest ze względów technicznych do samochodów z silnikami benzynowymi. Innym problemem jest wyposażenie opcyjne - klimatyzacja, ABS, wspomaganie kierownicy, a szczególnie instalacja gazowa. W niektórych modelach urządzenia te montowane są w ten sposób, że uniemożliwiają założenie specjalistycznego osprzętu. Jeśli kupujemy samochód, który nie jest fabrycznie przystosowany do prowadzenia przez osoby niepełnosprawne, niezbędna jest wcześniejsza konsultacja z serwisem, który będzie dokonywał adaptacji.
Inż. Krzysztof Zalewski z firmy AUTOPOL-SERWIS z Sopotu

Rodzaj auta zależy od niepełnosprawności

Z punktu widzenia osób przystosowujących samochody, niepełnosprawnych kierowców można podzielić pod względem upośledzenia narządów ruchu na dwie grupy: z niesprawnymi kończynami dolnymi - amputacją lub niedowładem jednej z nóg lub obydwu oraz z niesprawnymi kończynami górnymi. Na polskim rynku dostępnych jest wiele urządzeń, które osobom o różnych rodzajach niepełnosprawności pomagają w prowadzeniu aut:

SPRZĘGŁO AUTOMATYCZNE - SA, przeznaczone głównie do samochodów użytkowanych przez osoby z niedowładem lub po amputacji lewej nogi (zwykle obsługującej sprzęgło) lub obu nóg. Najważniejszym elementem urządzenia jest siłownik podciśnieniowy, który zastępuje pracę lewej nogi, powodując wysprzęglenie - kiedy kierowca dotyka dźwigni zmiany biegów lub zasprzęglenie - po zdjęciu ręki z dźwigni zmiany biegów i dodania gazu. Występuje wiele wersji tych urządzeń - z siłownikami pneumatycznymi (np. Guidosimplex), hydraulicznymi (fiat, np. seicento Citymatic) oraz elektrycznymi (np. firmy Reha). Na polskim rynku najczęściej spotykane są sprzęgła automatyczne z siłownikiem pneumatycznym firmy Cebron.

RĘCZNY STEROWNIK SPRZĘGŁA - urządzenie, które pozwala na ręczną obsługę sprzęgła, przeznaczone dla osób z dysfunkcją lewej nogi. Działa na zasadzie dźwigni z automatyczną blokadą, poprzez którą wciskamy pedał sprzęgła. Zablokowanie dźwigni pozwala na zmianę biegu. Jednoczesne operowanie pedałem gazu i odpowiednie zwalnianie nacisku dźwigni pozwala na ruszanie z dynamiką zgodną z życzeniem kierowcy.

RĘCZNY GAZ-HAMULEC - RGH-I - obecnie stosowany jest coraz rzadziej ze względu na krótką trwałość techniczną. Był on montowany w samochodach dla osób z niedowładem lub po amputacji jednej lub obu nóg. Podstawą urządzenia jest dźwignia sterująca umieszczona pod kołem kierownicy, połączona teleskopowym popychaczem z pedałem hamulca, a zakończona rękojeścią z pokrętłem (manetka typu motocyklowego). Odpychanie dźwigni do przodu wywołuje efekt hamowania pojazdu, a obrót rękojeści przyspieszenie.

RĘCZNY GAZ - HAMULEC - RGH-II - odmiana modułu RGH, dźwignia sterująca umieszczona jest w pobliżu tunelu dźwigni zmiany biegów. Zasady jej działania są analogiczne jak w przypadku modelu RGH-I. W sprzedaży jest dostępne również urządzenie RGH-III, które nie wymaga ruchu obrotowego gałką, wystarcza jej nacisk, co ma wielkie znaczenie dla tetrapiegików.

Urządzenia pomocnicze

• przedłużenia pedałów - wiele wersji, montaż czasowy i na stałe z odpowiednimi podestami 
• przeniesienie przełącznika świateł i kierunkowskazów na prawą rękę, możliwość dodatkowego sterowania tymi funkcjami poprzez "pilota-centralkę" 
• przeniesienie przełącznika wycieraczek na lewą rękę 
• przeniesienie dźwigni hamulca pomocniczego na lewą rękę 
• przeniesienie pedału gazu na lewą stronę 
• umieszczenie foteli: kierowcy i pasażera na obrotowej podstawie 
• dodatkowe uchwyty na kierownicy umożliwiające prowadzenie samochodu jedną ręką - pełny obrót kierownicy, bez odrywania ręki - dostępne w wielu wersjach, np. dla tetraplegików, lub osób z amputowaną dłonią 
• dodatkowe uchwyty pomocne przy wsiadaniu i wysiadaniu z samochodu

Urządzenia do przewozu

• podłokietniki przy fotelach 
• trzypunktowe pasy bezpieczeństwa dla osób mających problemy w utrzymaniem równowagi 
• elektrycznie podnoszone-opuszczane oparcia foteli, możliwość regulacji innych elementów siedziska 
• dodatkowe składane stopnie przy tylnych lub bocznych drzwiach z elektrycznym i mechanicznym sterowanie, 
• montaż foteli na szybkozłączach, umożliwiających niekłopotliwe umieszczanie na ich miejscu wózka inwalidzkiego 
• windy lub najazdy załadunkowe dla wózka z pasażerem z możliwością elektrycznego obniżenia wysokości samochodu o ok. 20 cm 
• "żurawiki" - ułatwiające załadunek wózka do bagażnika lub bagażniki dachowe z opcją automatycznego załadunku wózka 
• elementy podnoszące komfort jazdy: indywidualne oświetlenie do czytania, dodatkowe półki na bagaż podręczny, rozkładane stoliki na oparciach foteli czy indywidualna klimatyzacja.

FIATY NA RECEPTĘ

Oprzyrządowanie Guidosimplex polecane przez Fiata w Polsce możliwe jest do zamontowania w całej gamie produktów tego koncernu, czyli w samochodach fiat, alfa romeo, i lancia. „Auta przygotowywane są prawie jak na receptę – zapewnia Magdalena Cebrat z Departamentu Sprzedaży Fiat Auto Poland. – Formalności związane z adaptacją pojazdu klient może załatwić u dilera bądź też zgłosić się do naszego partnera handlowego – przedstawiciela Guidosimplex w Polsce – firmy EFEKTOR. Samochody dla niepełnosprawnych kierowców, a także dla ich opiekunów prawnych oferujemy w ramach cenowego programu AUTONOMY. Rabaty wynoszą od 9,5 proc.”.

Foto: Fiat Auto Poland

Oprzyrządowanie fabryczne dla kierowców niepełnosprawnych

Wiele firm motoryzacyjnych działających na polskim rynku ma w swojej ofercie samochody z automatyczną skrzynią biegów. Niestety pełne oprzyrządowanie, instalowane fabrycznie w nowych autach oferuje obecnie w naszym kraju tylko Fiat Auto Poland. W innych firmach - takich jak np. Hyundai, Nissan, Volkswagen, Skoda, Citröen - każdy klient niepełnosprawny, który kupuje nowe auto i chce je adaptować do swoich potrzeb, zostaje skierowany do warsztaty, który specjalizuje się w dostosowywaniu dla potrzeb osób niepełnosprawnych poszczególnych marek samochodów.

Tu można przystosować auto dla niepełnosprawnego kierowcy

Wykaz zakładów przystosowujących samochody do prowadzenia przez osoby niepełnosprawne

Ile to kosztuje?
- Sprzęgło automatyczne - SA - około 2700 zł + 22 proc. VAT
- Ręczny gaz-hamulec - RGH II - około 1200 zł + 22 proc. VAT
- Oba urządzenia - SA + RGH II - około 3700 zł + 22 proc. VAT

Ceny urządzeń mogą się wahać w zależności od ich pochodzenia (krajowe lub importowane) oraz regionu, gdzie znajduje się warsztat.

Nowości techniczne w kraju...

SYSTEM WSPOMAGANIA PARKOWANIA - ułatwiający ustawianie auta oraz wykonywanie manewrów w ciasnych miejscach. Polecany szczególnie dla osób po urazach odcinka szyjnego kręgosłupa. Najprostszy układ to dwa czujniki w zderzaku sygnalizujące dźwiękowo zbliżanie się do przeszkody podczas cofania. Układy rozbudowane dodatkowo wyposażone są w kamerę i monitor.

WYCIERACZKI Z CZUJNIKIEM OPADÓW - w ciągu dziesiątych części sekundy od zarejestrowania opadów deszczu, śniegu czy gradu czujnik automatycznie uruchamia wycieraczkę.
STEROWANIE ELEKTRONICZNE - pozwala na koordynowanie JEDNĄ DŹWIGNIĄ wszystkich funkcji koniecznych do prowadzenia samochodu - ruszanie, przyspieszanie, hamowanie, a także zmianę kierunku jazdy. Pojawił się też aparat umożliwiający prowadzenie auta poprzez STEROWANIE jego funkcji pomocniczych GŁOSEM.

... i ze świata

STANOWISKO DLA WÓZKA ZAMIAST FOTELA KIEROWCY - To rozwiązanie techniczne zajmuje, niestety, dużo miejsca i wymaga odpowiedniego przystosowania samochodu i wózka. Rzadko albo w ogóle nie jest stosowane w małych autach osobowych, a dość popularne jest np. w OSĄ w dużych, rodzinnych samochodach typu VAN.
CANEWIRE* - poręczny przełącznik sterujący funkcjami dodatkowymi samochodu - wycieraczkami, migaczami, światłami, klaksonem itp.
T-BOX* - urządzenie umożliwiające wezwanie natychmiastowej pomocy poprzez nadajnik GPS.

*nazwy urządzeń w języku niemieckim

Skąd wziąć pieniądze?

Jeszcze pięć lat temu osoba nie-pełnosprawna mogła otrzymaćz PFRON dotację na zakup samochodu. Teraz w ramach programu PEGAZ 2003 może starać się tylko o dofinansowanie oprzyrządowania. I nie w tym roku, bo termin składania podań minął z końcem kwietnia. Przy zakupie auta warto pamiętać też o tym, że PFRON dotuje tylko adaptacje pojazdów nie starszych niż 3-letnie, a pieniądze przyznaje tym, którzy w ostatnim czasie nie korzystali z takiej formy pomocy. Innym wyjściem jest sfinansowanie przystosowania samochodu w ramach odszkodowania wypłacanego przez firmy ubezpieczeniowe, choć wiele z nich nie przyznaje się do tego lub wręcz ukrywa takie możliwości przez klientami.
- Mogłem sobie pozwolić na nowe auto, bo w rozliczeniu oddałem stare - opowiada Tomasz. - Starczyło na koła. Na szczęście mam stałe dochody, więc resztę auta dostałem na kredyt.

Ulgi finansowe

Osoba niepełnosprawna może odliczyć w PIT kwotę, którą wyłożyła na przys10sowanie samochodu do swoich potrzeb. Przepisy nie limitują kwoty, ale urzędy skarbowe mogą zakwestionować pewne pozycje. Na przykład uznają wydatek na zamontowanie automatycznej skrzyni biegów w aucie kierowcy, który stracił nogę, ale sporny będzie koszt zwiększenia mocy silnika. Uwaga! Z tego odliczenia nie może skorzystać podatnik, który kupił samochód fabrycznie przystosowany do potrzeb osoby niepełnosprawnej albo otrzymał dofinansowanie na ten cel z PFRON.
- Za wydatki na cele rehabilitacyjne uznawane są też koszty poniesione w ramach eksploatacji samochodu osobowego będącego własnością osoby niepełnosprawnej bądź kogoś, kto ma na utrzymaniu niepełnosprawne dziecko do lat 16, a używa auta do przewozów na zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne. Wysokość odliczenia nie może przekraczać w roku podatkowym 2280 zł, pod warunkiem że osoba niepełnosprawna lub dowożąca dziecko ma orzeczenie o rodzaju i stopniu niepełnosprawności, samochód nie jest pożyczony, zabiegi były faktycznie dokonywane, a wydatki nie zostały w inny sposób zwrócone. Nie ma wprawdzie takiego wymogu prawnego, ale warto dokumentować eksploatację samochodu fakturami i rachunkami.
- Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 31 grudnia 1998 r. w sprawie zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych daje podstawę do sfinansowania osobom niepełnosprawnym wszystkich ubezpieczeń komunikacyjnych. Pomoc udzielana jest w formie pożyczki bezzwrotnej lub nieoprocentowanej.

Cennik firmy Guidosimplex (obowiązuje od 0.09.2004, ceny podano w kwotach brutto - wraz z podatkiem VAT i kosztem montażu)

Urządzenie dla osób z dysfunkcją lewej nogi
- Automatyczne sterowanie sprzęgłem - 3990 zł
- Elektroniczne sterowanie sprzęgłem - 7250 zł

Z dysfunkcją prawej nogi:
- Obręcz mechanizmu przyspieszania pod kierownicą i dźwignią hamulca głównego:
 - mechaniczna - 5400 zł
 - elektroniczna - 7400 zł
- Dźwignia hamulca głównego + przemienny pedał przyspieszenia - 3200 zł
- Dźwignia hamulca głównego - 1680 zł
- Przemienny pedał przyspieszenia - 1520 zł

Z dysfunkcją obu nóg: Stosowane są odpowiednie kombinacje wyżej wymienionych urządzeń.

Szczegółowy cennik oraz Porady uzyskacie w firmie EFEKTOR Sp. z o.o. - 03-982 Warszawa, ul. Bukowskiego 3/19, tel.: 0*22 868 63 85, 0601 166 650; Informacja techniczna: 0601 166 690
efektor@plusnet.pl, www.efektor.waw.pl

Warto kliknąć
www.on.autocentrum.pl - subserwis z informacjami głównie na temat technicznych aspektów i możliwości adaptacji aut
www.on.prawojazdy.com.pl - subserwis o możliwościach uzyskania prawa jazdy przez osoby niepełnosprawne, kursach i szkołach prawa jazdy, przepisach finansowych, dostepnych formach pomocy

Tekst: Magdalena Gajda
Konsultacja: inż. Krzysztof Zalewski - AUTOPOL-SERWIS

Jeździć każdy może... - jak zdobyć prawo jazdy