Cukrzyca – życie z insuliną

Tekst pochodzi z cyklu magazynu "Integracja" - FORUM RODZICÓW.

MECHANIZM

Insulina wydzielana przez tzw. beta-komórki trzustki jest jednym z najważniejszych hormonów organizmu. Dzięki niej do wszystkich komórek wnikają cząsteczki odżywcze - glukozy (cukru), budulcowe - białka oraz tłuszcze. Zaczyna działać po każdym posiłku, sprawiając, że uwalniany przez wątrobę cukier jest szybko wchłaniany przez komórki i "spalany" lub przetwarzany w zapasowe substancje energetyczne. Potem insulina ulega zniszczeniu, dlatego organizm musi ją stale produkować. Gdy insuliny nie ma wcale, jest mało, lub nie działa prawidłowo, glukoza zamiast dotrzeć i "nasycić głodne komórki", pozostanie w krwioobiegu, a potem wydalana jest z moczem.

OBJAWY

Przy cukrzycy typu I w organizmie w ogóle nie ma insuliny lub jest niewiele. To schorzenie uwarunkowane głównie genetycznie. Może ujawnić się po każdej chorobie - zwłaszcza infekcji wirusowej - np. śwince, po stresie albo bez żadnego powodu. Ponieważ nie daje objawów charakterystycznych tylko dla siebie, może też przez wiele lat pozostać niewykryte. Są jednak pewne symptomy, które powinny skłonić rodziców do poddania dziecka badaniom na obecność cukru we krwi i moczu. Są to: SUCHA SKÓRA, ODWODNIENIE objawiające się WZMOŻONYM PRAGNIENIEM, CZĘSTE ODDAWANIE MOCZU oraz CHUDNIĘCIE mimo dużego apetytu. Towarzyszy im ogólne, chroniczne OSŁABIENIE, a potem bolesne SKURCZE PODUDZI czy ZABURZENIA WIDZENIA. W skrajnych przypadkach w powietrzu wydychanym przez dziecko i w jego moczu można wyczuć zapach ACETONU - zmywacza do paznokci - to znak, że płuca i nerki wydalają szkodliwe produkty przemiany glukozy.

ZASADY KURACJI

Jedyną metodą leczenia cukrzycy typu I jest codzienne (do końca życia) uzupełnianie (poprzez wstrzyknięcia) deficytów insuliny w organizmie. Dawki hormonu muszą być ściśle dostosowane do poziomu cukru we krwi. Obowiązek kilkakrotnego w ciągu doby sprawdzania stężenia glukozy ułatwiają GLUKOMETRY - niewielkie urządzenia z elektronicznymi lub chemicznymi paskami testowymi. Wystarczy nanieść kroplę krwi na pasek, włożyć do aparatu i poczekać na wynik. We współczesnej terapii cukrzycy młodzieńczej stosuje się głównie insuliny tzw. ludzkie (o krótkim i średnim czasie działania), które mają skład chemiczny identyczny jak te w naszych organizmach, ale są wyprodukowane metodami inżynierii genetycznej. Wykorzystuje się też tzw. analogi insulin, czyli substancje zmienione chemicznie, aby wydłużyć bądź skrócić czas ich działania, oraz mieszanki insulinowe - z insuliny krótko i długo działającej. Najczęściej hormon podawany Jest kilkakrotnie w ciągu doby. To tzw. insulinoterapia intensywna, w której pomocne są tzw. PENY - wstrzykiwacze przypominające pióra wieczne oraz POMPY INSULINOWE, urządzenia wielkości pudełka zapałek, które poprzez cewnik umieszczany w tkance podskórnej - np. na brzuchu czy ramionach - umożliwiają ciągłą infuzję insuliny, według danych wprowadzonych do ich pamięci.

Dobowe dawki insuliny muszą być także dopasowane do ilości zwartych w posiłkach węglowodanów. Komponując dla dziecka diabetyka DIETĘ, rodzice powinni pamiętać o kilku zasadach żywieniowych. Aby uniknąć niedocukrzenia lub przecukrzenia, dziecko musi zjadać 5-6 posiłków dziennie o stałych porach i wypijać 8-9 szklanek płynów dziennie. Dania powinny zawierać dużą ilość produktów pełnoziarnistych i roślin strączkowych - dla obniżenia poziomu cholesterolu i poprawienia pracy jelit, oraz ryb, aby przyspieszyć rozwój mięśni i komórek oraz ochronić naczynia krwionośne przed uszkodzeniami. Dietę wzbogacamy witaminą C, która podnosi odporność organizmu, beta-karotenem i magnezem chroniącymi oczy, chromem - naturalnie regulującym stężenie insuliny oraz wapniem zapobiegającym nadciśnieniu tętniczemu. Potrawy podawane diabetykowi nie powinny być rozgotowane - "papki" przyspieszają wzrost poziomu cukru. Dietę cukrzyka uzupełniają odpowiednio dobrane do aktualnego stężenia glukozy ĆWICZENIA FIZYCZNE, które uwrażliwiają organizm na działanie insuliny, a ponadto pozwalają na utrzymanie prawidłowej wagi.

"WAKACJE Z INSULINĄ"

Rady dla rodziców wysyłających dziecko diabetyka na letni wypoczynek:

• Do bagażu dziecka koniecznie schowaj ZAŚWIADCZENIE od lekarza potwierdzające, że pomimo cukrzycy może bezpiecznie podróżować.
• Zapakuj glukometr, zapas pasków testowych, peny, strzykawki jednorazowe. Na wyjeździe dziecko będzie jadło inne niż zwykłe potrawy i będzie się więcej ruszało, dlatego powinno częściej kontrolować poziom cukru we krwi.
• Insulina nie lubi wysokiej temperatury, wstrząsów i słońca. Powinna być więc przewożona w torbach utrzymujących stałą temperaturę i ściśle zapakowana. Zapas insuliny jest potrzebny zwłaszcza za granicą. Insulina tam dostępna może różnić się typem i siłą działania.
• Na podróż przygotuj odpowiednie porcje jedzenia i picia.
• Daj dziecku "kieszonkowe" - pieniądze o niskich nominałach, aby mogło w każdej chwili skorzystać z toalety lub kupić sobie przekąskę.
• Przed wyjazdem porozmawiaj z dzieckiem - zwłaszcza jeśli jest buntującym się nastolatkiem. Przypomnij o zagrożeniach: lenistwie - "nie chciało mi się szukać apteki, kiedy skończyły się strzykawki", nowych doświadczeniach - "chciałem sprawdzić co się stanie, gdy nie wstrzyknę sobie insuliny", daniach z fast-foodów - "ja też chciałem spróbować". Musisz liczyć się z tym, że nastolatek będzie szukał wrażeń np. związanych z alkoholem, który zaburza poziom cukru we krwi, więc powinno się go spożywać z umiarem. Warto też porozmawiać o bezpiecznym seksie - na diabetykach ciąży ogromny obowiązek starannego zaplanowania macierzyństwa i ojcostwa.
• Przypomnij dziecku, jak ważna jest higiena stóp, które latem zagrożone są wieloma infekcjami bakteryjnymi. Najtragiczniejszym w skutkach powikłaniem jest tzw. stopa cukrzycowa - owrzodzenia i martwica na palcach, pięcie i opuszce stopy - która nieleczona może doprowadzić do amputacji stopy.
• Uprzedź wychowawców i opiekunów wakacyjnych dziecka o jego chorobie. Podaj im wskazówki dotyczące diety i ćwiczeń oraz numery telefonów do siebie i stałego lekarza dziecka.
• Poinstruuj nastolatka, co zrobić, jeśli zabraknie mu insuliny lub penów, albo zaginą z bagażem. Jeśli przebywa na zorganizowanym wyjeździe - musi zgłosić się do wychowawców. Jeśli spędza wakacje samodzielnie, powinien z zaświadczeniem, że jest diabetykiem, zgłosić się do najbliższego szpitala - po insulinę i do apteki - po strzykawki.

HIPOGLIKEMIA

czyli NIEDOCUKRZENIE to spadek poziomu cukru we krwi objawiający się osłabieniem - utratą przytomności, potem, głodem, niepokojem czy kołataniem serca. Przytrafia się diabetykom i osobom zdrowym, np. takim, które poddały się radykalnej diecie, wypiły za dużo alkoholu albo zbyt intensywnie ćwiczyły. Aby pokonać atak hipoglikemii, trzeba coś zjeść - np. łyżeczkę lub kostkę cukru albo wypić coś słodkiego. Jeśli to nie pomoże - wezwać lekarza.

CUKRZYCA

z łac. diabates me/litus, czyli "słodkie przeciekanie", przewlekła choroba układu metabolicznego wywołana brakiem, niedostateczną ilością lub nieprawidłowym działaniem INSULINY. Cukrzyca występuje w kilku postaciach. U dzieci i młodzieży (czasem u osób dorosłych) - CUKRZYCA typu I, INSULINOZALEŻNA, zwana MŁODZIEŃCZĄ; u osób starszych - cukrzyca typu II, niezależna od insuliny; u kobiet w ciąży - tzw. cukrzyca ciężarnych, która trwa do porodu; cukrzyca wtórna - ujawnia się w połączeniu z innymi chorobami albo po spożyciu leków oraz cukrzyca na tle złego odżywiania - występuje głównie w krajach Trzeciego Świata. W Polsce choruje na cukrzycę ok. 1,5 mln ludzi, w tym na młodzieńczą ok. 15-20 proc.

Otwórz książkę - poszerz wiedzę

• Jan Tatoń, "Jak żyć z cukrzycą wymagającą wstrzyknięć insuliny", Wydawnictwo Lekaraskie PZWL, Warszawa 2001;
• Ragnar Hanas, "Cukrzyca typu I u dzieci, młodzieży i dorosłych, Dia-Pol Sp. z o.o., 2003;
• E. Pańskowska, S. Pawełczyk, "Cukrzyca bez porażek. Poradnik dla młodzieży i rodziców dzieci chorych", Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1999.

Opracowanie: Magdalena Gajda.
Konsultacja: dr n. med. Mirosława Gałęcka - specjalista chorób wewnętrznych

Integracja 4/2005