Wskaźnik zatrudnienia w Polsce lokuje nas na ostatnim miejscu w Europie. Powodów jest wiele: od dezaktywujących form zabezpieczenia socjalnego przez niskie wykształcenie do wysokich kosztów pracy. Zbiera je i opisuje raport przygotowany w Departamencie Analiz i Prognoz Ekonomicznych Ministerstwa Gospodarki i Pracy.
Nie pracują bo mogą
(...) instytucjonalnym czynnikiem, który ma decydujące znacznie dla
bardzo wczesnego, w porównaniu z innymi krajami Unii Europejskiej, wycofywania się z rynku pracy
Polaków po 44 roku życia jest kształt systemu zabezpieczenia społecznego. Najbardziej
dezaktywizujące oddziaływanie, wśród łatwo w Polsce dostępnych świadczeń społecznych, mają
wcześniejsze emerytury oraz świadczenia przedemerytalne, które skłaniają do bierności zawodowej
osoby po 44 roku życia. W przypadku kobiet ich negatywne oddziaływanie jest wzmocnione przez niski
ustawowy wiek emerytalny - czytamy w streszczeniu raportu.
Polacy rezygnują z zatrudnienia, bo taką możliwość stwarza im system zabezpieczenia społecznego. Na wcześniejszej emeryturze, rencie lub świadczeniu czują się bezpiecznie, nawet jeśli ich dochody maleją. Nie bez znaczenia jest też fakt, że po prostu, zwyczajnie... nie muszą wtedy pracować. Spada popyt na pracę. Ludzie pracy nie potrzebują.
Urzędy pracy "idą na
łatwiznę"
Problemem (...) jest także brak dobrej jakości pośrednictwa pracy,
które jest tanią i najskuteczniejszą formą pomocy publicznej dla osób poszukujących pracy.
Prowadzone w Polsce aktywne polityki rynku pracy są mało skuteczne. Dzieje się tak dlatego, że
publiczne służby zatrudnienia są słabe organizacyjnie i personalnie, choć zmiany instytucjonalne
zostały zapoczątkowane ustawą o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Zdecydowanie zbyt
dużą część środków przeznaczanych na aktywną politykę rynku pracy wydaje się na prace interwencyjne
i roboty publiczne, które są w świetle doświadczeń międzynarodowych nieskuteczne. Można też sądzić,
że urzędy pracy zbyt często kierują swoje działania do bezrobotnych, którzy poradziliby sobie sami
(np. młodych i dobrze wykształconych), unikając aktywności wobec tych, którym najtrudniej jest
pomóc.
Prawo pracy elastyczne - pozostał
klin
Złej sytuacji na rynku pracy nie pogarsza już prawo pracy. Pracodawcy dysponują szeroka gamą form
zatrudnienia i stosują je w zależności od swoich potrzeb. Nie zmienia się natomiast negatywna rola
wysokich kosztów pracy.
Kolejnym czynnikiem instytucjonalnym, który oddziałuje negatywnie na poziom zatrudnienia przede wszystkim osób o najniższych kwalifikacjach oraz tych, które mogą liczyć na alternatywne wobec pracy źródła dochodów (np. świadczenia społeczne) jest klin podatkowy, na który składa się zarówno podatek PIT i składki na ubezpieczenia społeczne pracownika i pracodawcy, jak i podatki pośrednie.
Problemem jest też nadal poziom i struktura wykształcenia. Dominują bezrobotni z wykształceniem podstawowym i zawodowym. Za mało osób zdobywa wykształcenie wyższe na kierunkach ścisłych i technicznych.
Wnioski znamy
Przeprowadzona w Raporcie analiza umożliwia spojrzenie na problemy
polskiego rynku pracy z różnych stron, z których każda dostarcza dodatkowych informacji o naturze
zachodzących na nim w ostatnich latach przeobrażeń oraz o efektach, jakie miała prowadzona w tym
okresie polityka rynku pracy (fragment raportu, s. 219).
Raport zawiera również rekomendacje. Odnosi się wrażenie, że słyszeliśmy je już wiele razy (podobnie jak i samą diagnozę). Jednak do podobnych zaleceń, na szerszą skalę nikt się ostatnio nie stosował. Działanie skuteczne związane jest z wyrzeczeniami. Jak trudno jest je podejmować udowodniła chociażby realizacja tzw. planu Hausnera, czy niedomknięcie reformy systemu emerytalnego.
Raport zaleca m.in.:
- rozwój nowoczesnych, wysokoproduktywnych gałęzi przemysłowych (sam
przemysł nie tworzy dużej liczby miejsc pracy jednak generuje zyski, które pozwalają na wzrost
zatrudnienia w sektorze usług),
- wspieranie strategii kształcenia przez całe życie (objęcie nią jak największej liczby osób) oraz
zwiększenie adaptacyjności osób starszych,
- koncentrowanie aktywnej polityki rynku pracy na osobach defowaryzowanych, które najtrudniej
zatrudnić, i rezygnacja z form nieefektywnych (prac interwencyjnych, robót publicznych),
- likwidacja możliwości wcześniejszego wycofywania się (ucieczki) z rynku pracy.
Zatrudnienie w
2005 roku (wiadomości na stronie interentowej Ministerstwa Gospodarki i Pracy)
o raporcie czytaj też:
"Bez wyrzeczeń nie
będzie pracy", Michał A. Zieliński, Rzeczpospolita, 7 października 2005 r.
autor: na podst. inf. int. i pras. Rafał Kowalski,
Rzeczpospolita 235/2005 , strona internetowa Ministerstwa Gospodarki i Pracy
Informacja pochodzi z portalu www.ngo.pl
