Choroba ''mokrego prześcieradła''

Tekst pochodzi z cyklu magazynu "Integracja" - FORUM RODZICÓW.

Moczenie nocne to najczęstszy - po alergiach - problem zdrowotny u dzieci.

NAUKA SAMODZIELNEGO SIUSIANIA

W trakcie wypełniania się pęcherza odpowiednie receptory nadają impulsy czuciowe do krzyżowego ośrodka kontroli tego organu. Gdy są wystarczająco intensywne, z rdzenia kręgowego wysyłany jest sygnał, który powoduje skurcz ściany pęcherza i otwarcie cewki moczowej. Pęcherz opróżnia się i cykl zaczyna się od początku. Świadomej kontroli nad siusianiem dziecko uczy się stopniowo. Między 1. a 2. rokiem życia uświadamia sobie w ogóle potrzebę oddawania moczu. 3-letni maluch może już na chwilę powstrzymać siusianie, a 4-letni oddać mocz na polecenie. W wieku 5-6 lat zdobywa umiejętność oddawania moczu przy różnym stopniu wypełnienia pęcherza. Ponieważ dziewczynki uczą się samodzielnej kontroli nad siusianiem szybciej niż chłopcy, to zwykle oni są pacjentami z problemem moczenia nocnego.

DLACZEGO PRZEŚCIERADŁO JEST MOKRE?

Najczęstszą przyczyną izolowanego moczenia nocnego są zaburzenia czynności układu moczowego. U zdrowego dziecka pęcherz powinien do rana utrzymać mocz spływający z nerek w nocy. Jeśli wielkość pęcherza i ilość moczu są nieproporcjonalne, dochodzi do przepełnienia pęcherza i zmoczenia łóżka. Dzieci z tym problemem dzielimy na dwie grupy. Do pierwszej należą te, u których pęcherz ma prawidłową pojemność, ale nie jest w stanie utrzymać zbyt dużej ilości moczu nocnego - pacjenci z tzw. pierwotnym izolowanym moczeniem nocnym. Nadmierna produkcja moczu spowodowana jest u nich mniejszym wydzielaniem w nocy wazopresyny - substancji uwalnianej z tylnego płata przysadki mózgowej, której zadaniem jest pobudzenie receptorów znajdujących się w nerkach i zwiększenie wchłaniania wody z moczu. Drugą grupą są dzieci, u których przyczyną przepełnienia pęcherza moczowego jest jego mniejsza pojemność. U nich występuje także moczenie dzienne.
Nocne moczenie to schorzenie uwarunkowane genetycznie. Jeśli jedno z rodziców moczyło się w dzieciństwie, to prawdopodobieństwo występowania tego problemu u jego dziecka wynosi 44 proc, a gdy oboje - 77 proc.
Kłopoty z nietrzymaniem moczu mogą być też wynikiem silnego stresu, jaki przeżywa dziecko, zwłaszcza jeśli moczenie występuje po okresie, kiedy zdobyło umiejętność kontroli siusiania (np. w wieku 8-10 lat) i wiąże się z istotną zmianą w życiu - np. śmiercią bliskiej osoby, rozłąką z rodzicami, zmianą szkoły, klasy, dobrze znanego otoczenia.

IZOLOWANE MOCZENIE NOCNE

Może być efektem wady anatomicznej, złego funkcjonowania lub zakażenia układu moczowego, dysfunkcji układu nerwowego lub zaburzeń emocjonalnych. Wśród 4-letnich dzieci moczy się w nocy co trzecie; wśród 5-6-latków - co siódme. W wieku 7 lat problem ma co dziesiąte dziecko, a w grupie 12-15-latków moczenie nocne występuje u ok. 3 proc. W Polsce jest ok. 300 tys. dzieci z tym problemem.

KIEDY DO LEKARZA

Moczenie nocne to nie tylko choroba, ale objaw wielu innych schorzeń. Dlatego w ustaleniu przyczyny popuszczania moczu ważną rolę ogrywa obserwacja dziecka przez rodziców, a szczególnie zwrócenie uwagi na to:

• czy jest to tylko moczenie nocne, czy też i dzienne, i nocne?
• czy dziecko moczy się od urodzenia, czy miało dłuższe przerwy w moczeniu?
• jak często występuje moczenie: każdej nocy, kilka razy w tygodniu lub w miesiącu?
• czy nasilenie moczenia przed rokiem było takie samo, mniejsze czy większe?
• czy w trakcie oddawania moczu dziecko skarżyło się na ból lub pieczenie?
• jak często w ciągu dnia dziecko korzysta z toalety?

Istotnym elementem diagnostyki jest porównanie pojemności pęcherza moczowego z wiekiem dziecka. Sprawdzamy to, odmierzając mocz oddany do nocnika, gdy dziecko czuje wyraźną potrzebę opróżnienia. Powinniśmy też ustalić, czy świadomie powstrzymuje oddanie moczu w ciągu dnia i na jak długo, czy raczej w chwili zgłoszenia konieczności musi natychmiast skorzystać z toalety.
Po wywiadzie z rodzicami przychodzi czas na badania - najpierw ogólne i posiew moczu oraz USG jamy brzusznej. Gdy moczeniu nocnemu towarzyszy moczenie dzienne lub wyniki wspomnianych testów są nieprawidłowe, wykonuje się dodatkowo badania radiologiczne i urodynamiczne. W niektórych przypadkach lekarz pediatra kieruje dziecko do urologa, nefrologa, neurologa lub psychologa.

EMOCJE

I moczenie nocne, i dzienne mają niekorzystny wpływ na rozwój psychiki dziecka. Jest ono narażone na odrzucenie i represje tak w rodzinie, jak i wśród rówieśników. Dzieci moczące się mają niższą samoocenę, unikają kontaktów z kolegami, izolują się, mają stany lękowe. Uważają się za gorsze od tych, które cierpią na inne schorzenia. Niewłaściwym postępowaniem rodzice mogą pogłębić te urazy. Dlatego gdy dziecko się moczy:

• Nie krzycz, nie krytykuj, chwal za każdą "suchą noc" - dziecko moczy się, bo jest chore, a nie leniwe.
• Ogranicz dziecku picie płynów po godz. 18-19, a koło 22-23 - kiedy kładziesz się spać, nakłoń je do ostatniej wizyty w toalecie.
• Nie budź dziecka w nocy i nie ciągnij go na siłę do toalety.
• Postaw nocnik w pokoju dziecka, aby miało go blisko siebie i nie moczyło łóżka w obawie przed chodzeniem po ciemnym mieszkaniu.
• Nie karz dziecka spaniem w zabrudzonej piżamie i pościeli.
• Pod prześcieradło kładź specjalne plastikowe podkładki - łatwiej utrzymasz materac w czystości; są też podkładki, które w chwili zwilżenia moczem wydają sygnał dźwiękowy - dziecko musi wówczas wyłączyć sygnał i pójść do toalety.
• Nie stosuj pieluch lub plastikowych pieluchomajtek u dzieci powyżej 4. roku życia. To hamuje motywację i powoduje, że dziecko nie wstaje w nocy, nawet gdy poczuje potrzebę siusiania, bo jest zabezpieczone.

FACHOWE PORADNICTWO

DOBRA NOCKA - Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom z Moczeniem Nocnym,
infolinia: 0 801 353 500 poniedziałki i środy-18.00-20.00, koszt jak za połączenie lokalne,
Adres do korespondencji: skrytka pocztowa 65, 02-919 Warszawa 76, www.moczenienocne.pl,
e-mail: dobranocka@moczenienocne.pl

Opracowanie: Magdalena Gajda
Konsultacja: dr n. med. Katarzyna Śpiegowska, pediatra

Integracja 5/2005