Co przysługuje osobom z niepełnosprawnością ruchową?

W obowiązującym w Polsce systemie ulgi i uprawnienia przysługujące osobom z niepełnosprawnością zależą przede wszystkim od jej stopnia. Jednak w niektórych przypadkach istotna jest także przyczyna (symbol) niepełnosprawności. Poniżej opisujemy, z jakich szczególnych rozwiązań mogą korzystać osoby z orzeczeniem o niepełnosprawności narządu ruchu.

Wsparcie ze środków PFRON

Osoby z dysfunkcją narządu ruchu mogą ubiegać się o środki z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON).

W ramach programu „Aktywny samorząd” można się ubiegać m.in. o pomoc w:

• zakupie i montażu oprzyrządowania do posiadanego samochodu (pomoc adresowana do osób z orzeczeniem o niepełnosprawności – do 16. roku życia lub osób ze znacznym albo z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, z dysfunkcją narządu ruchu),
• uzyskaniu prawa jazdy (adresowana do osób ze znacznym albo z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, z dysfunkcją narządu ruchu),
• zakupie sprzętu elektronicznego lub jego elementów oraz oprogramowania (adresowana do osób z orzeczeniem o niepełnosprawności – do 16. roku życia lub do osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności, m.in. z dysfunkcją obu kończyn górnych),
• zakupie wózka o napędzie elektrycznym (adresowana do osób z orzeczeniem o niepełnosprawności – do 16. roku życia lub osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności, z dysfunkcją uniemożliwiającą samodzielne poruszanie się za pomocą wózka o napędzie ręcznym),
• utrzymaniu sprawności technicznej posiadanego skutera lub wózka o napędzie elektrycznym (adresowana do osób z orzeczeniem o niepełnosprawności – do 16. roku życia lub osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności),
• zakupie protezy kończyny, w której zastosowano nowoczesne rozwiązania techniczne, tj. protezy co najmniej na III poziomie jakości (adresowana do osób ze stopniem niepełnosprawności),
• utrzymaniu sprawności technicznej posiadanej protezy kończyny, w której zastosowano nowoczesne rozwiązania techniczne – co najmniej na III poziomie jakości (adresowana do osób ze stopniem niepełnosprawności),
• zakupie skutera inwalidzkiego o napędzie elektrycznym lub oprzyrządowania elektrycznego do wózka ręcznego (adresowana do osób z orzeczeniem o niepełnosprawności – do 16. roku życia lub osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności, z dysfunkcją narządu ruchu powodującą problemy w samodzielnym przemieszczaniu się i posiadających zgodę lekarza specjalisty na użytkowanie przedmiotu dofinansowania).

Wnioski o wsparcie w ramach „Aktywnego samorządu” można składać przez internet – w Serwisie Obsługi Wsparcia (SOW).

 Osoby z dysfunkcją narządu ruchu mogą ubiegać się także m.in. o:

• dofinansowanie do zaopatrzenia w sprzęt rehabilitacyjny, przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze,
• dofinansowanie do likwidacji barier w komunikowaniu się, technicznych i architektonicznych.

Informacje dotyczące możliwości ubiegania się o ww. środki, zasady ich przyznawania itp. można uzyskać w miejskim /powiatowym centrum pomocy rodzinie w miejscu zamieszkania. Tam też należy składać wnioski o ww. dofinansowania.

fot. Piotr Stanisławski

Asystent osobisty osoby niepełnosprawnej

Od niedawna w Polsce realizowany jest program „Asystent Osobisty Osoby Niepełnosprawnej”. Niestety, na razie nie wszędzie. Wnioski o środki w ramach programu mogły składać jednostki samorządu terytorialnego szczebla gminnego i powiatowego. Dlatego informacje, czy usługa asystenta osobistego jest świadczona w miejscu zamieszkania osoby z niepełnosprawnością, można uzyskać m.in. w swoim ośrodku pomocy społecznej czy w centrum usług społecznych.

Asystent może pomóc m.in. w:

• przemieszczaniu się np. na uczelnię, zabiegi rehabilitacyjne, miejsce spotkania czy wydarzenia,
• załatwianiu spraw urzędowych,
• komunikowaniu się z urzędami,
• odczytywaniu pism urzędowych,
• udziale w zajęciach sportowych,
• może też towarzyszyć w teatrze, kinie, na wystawie itp.

Asystent może pomagać w zakładaniu/zdejmowaniu odzieży wierzchniej, a także czynnościach pielęgnacyjnych i higienicznych (np. pomoc w skorzystaniu  z toalety, asystowanie przy przejściu odbiorcy na wózek/fotel).

Warto jednak zauważyć że asystent nie wykonuję usług opiekuńczych ani medycznych.

Pełny zakres świadczonych usług można znaleźć w jednostce świadczącej usługę.

Ulga rehabilitacyjna

Osoby z niepełnosprawnością mogą korzystać z odliczeń w ramach rozliczania rocznego podatku od osób fizycznych (PIT). W rozliczeniu tym mogą uwzględnić poniesione wydatki na rehabilitację albo wydatki związane z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych. Osoby z dysfunkcją narządu ruchu mogą odliczyć m.in.:

• adaptację i wyposażenie mieszkań oraz budynków mieszkalnych, stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności,
• przystosowanie pojazdów mechanicznych do potrzeb wynikających z niepełnosprawności,
• zakup i naprawę indywidualnego sprzętu, urządzeń i narzędzi technicznych niezbędnych w rehabilitacji oraz ułatwiających wykonywanie czynności życiowych, stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności, z wyjątkiem sprzętu gospodarstwa domowego,
• utrzymanie psa asystującego, o którym mowa w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, tj. odpowiednio wyszkolonego i specjalnie oznaczonego psa, który ułatwia osobie niepełnosprawnej aktywne uczestnictwo w życiu społecznym – maksymalna kwota odliczenia w roku podatkowym wynosi 2280 zł,
• używanie samochodu osobowego stanowiącego własność (współwłasność) osoby niepełnosprawnej lub podatnika mającego na utrzymaniu osobę niepełnosprawną albo dzieci niepełnosprawne, które nie ukończyły 16. roku życia – maksymalna kwota odliczenia w roku podatkowym wynosi 2280 zł.

Więcej informacji dotyczących odliczeń w ramach ulgi rehabilitacyjnej można znaleźć m.in. na naszym portalu.

fot. Ewa Strasenburg

Ulga podatkowa PCC

Od podatku od czynności cywilnoprawnych zwolnione są osoby o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, bez względu na rodzaj schorzenia, oraz osoby o lekkim stopniu niepełnosprawności w związku ze schorzeniami narządów ruchu, nabywające na potrzeby własne sprzęt rehabilitacyjny, wózki inwalidzkie, motorowery, motocykle lub samochody osobowe.

Zwolnienie z opłat za psa

W myśl przepisów pies asystujący jest to „odpowiednio wyszkolony i specjalnie oznaczony pies, posiadający stosowny certyfikat”. Kojarzy się najczęściej z osobami niewidomymi, ale wyszkolone psy asystują też osobom z niepełnosprawnością ruchową.

Jednym z podatków lokalnych jest opłata za psa – należy sprawdzić, czy gmina lub miasto taki podatek ustaliło. Jeśli tak, to warto wiedzieć, że z opłaty za psa są m.in. zwolnione osoby posiadające:

• orzeczenie o dowolnym stopniu niepełnosprawności, a pies jest psem asystującym,
• orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Więcej informacji na temat psów asystujących można znaleźć m.in. na naszym portalu.

Uprawnienia w komunikacji kolejowej

Zarządcy stacji zapewniają m.in. osobom o ograniczonej sprawności ruchowej asystę podczas przemieszczania się po terenie dworca kolejowego, peronów, przejść podziemnych, kładek i innych ciągów komunikacyjnych, na których dozwolone jest poruszanie się pieszych. Asystę związaną z wejściem i wyjściem do i z pociągu realizuje drużyna konduktorska konkretnego przewoźnika.

W przypadku potrzeby tego typu pomocy należy skontaktować się z przewoźnikiem bądź zarządcą stacji z odpowiednim wyprzedzeniem. Jak podaje na swojej stronie Urząd Transportu Kolejowego, najlepiej uczynić to co najmniej 48 godzin przed planowaną podróżą, jednak późniejsze zgłoszenie nie wyklucza udzielenia asysty.

Listę dworców, na których świadczona jest usługa asysty można znaleźć na stronie PKP S.A.

Także na stronie PKP S.A. można znaleźć wszelkie informacje dotyczące zakupu biletów, dostępności dworców itp.

Z kolei na stronie Urzędu Transportu Kolejowego zamieszczone są dane kontaktowe przewoźników kolejowych do zgłaszania przejazdu osób z niepełnosprawnością.

Natomiast wysokość ulg przy zakupie biletu w przypadku osób z niepełnosprawnością ruchową zależy od stopnia niepełnosprawności. Informacje można znaleźć na stronach przewoźników oraz na naszym portalu.

fot. Piotr Stanisławski

Uprawnienia w komunikacji miejskiej

Ulgi w komunikacji miejskiej są ustalane w drodze uchwały rady miasta /gminy, a zatem są różne w różnych miastach. Zazwyczaj zależą one bardziej od stopnia niepełnosprawności niż jej rodzaju, ale naprawdę – różnie to bywa. Dlatego na naszym portalu zebraliśmy informacje dotyczące ulg w kilkudziesięciu największych polskich miastach.

Władze wielu miast starają się, aby transport miejski był bezpieczny, wygodny i przyjazny dla wszystkich pasażerów, także dla pasażerów z niepełnosprawnościami. W miastach tych jest coraz więcej pojazdów niskopodłogowych, w których są wyznaczone miejsca np. dla osób na wózkach, pasy bezpieczeństwa czy przyciski.

Uprawnienia w podróży samolotem

Podróżowanie samolotami po krajach Unii Europejskiej jest obwarowane przepisami, które znacząco zwiększają przyjazność tego środka komunikacji. Linie lotnicze zapewniają więc pomoc pasażerom o ograniczonej sprawności ruchowej. Zawsze warto się jednak upewnić, jak konkretna linia dba o pasażera z niepełnosprawnością. Także na lotniskach można liczyć na wsparcie asystentów, w tym wyposażonych w wózki.

Można też oczywiście podróżować z własnym wózkiem lub innym sprzętem ułatwiającym poruszanie się. W większości linii lotniczych należy o tym poinformować z wyprzedzeniem, tak aby przewoźnik mógł zapewnić odpowiednie warunki podroży. Niektórzy przewoźnicy umożliwiają także zabranie wózka (ręcznego) na pokład (najczęściej dotyczy to podróży na dalekich trasach dużymi samolotami).

Na czas podróży prywatne wózki są przekazywane personelowi lotniska, w celu umieszczenia w luku bagażowym samolotu, a dostarczone z powrotem na lotnisku docelowym. Personel naziemny zapewnia także pomoc w poruszaniu się ze stanowiska odprawy do samolotu oraz z samolotu do strefy odbioru bagażu po zakończeniu lotu, przy użyciu innego wózka inwalidzkiego.

Wiele linii lotniczych zapewnia dostosowane samoloty dla potrzeb pasażerów z niepełnosprawnościami, m.in. pokładowe wózki inwalidzkie, odpowiednie fotele, dostosowane toalety oraz pomoc personelu pokładowego. Wszelkie informacje dotyczące zasad podróżowania, zakupu biletów oraz dostosowania do poróżowania osoby z dysfunkcją narządu ruchu można uzyskać w poszczególnych liniach lotniczych.

Co jednak kluczowe – o swoich potrzebach należy wcześniej poinformować. Wszystkie zasady opisane są na stronie Urzędu Lotnictwa Cywilnego.

fot. sxc.hu

Karta parkingowa

Niepełnosprawność ruchowa może być wskazaniem do otrzymania karty parkingowej, nawet przy stopniu umiarkowanym.

Obecnie, tj. od 1 lipca 2014 r., karta parkingowa jest wydawana wyłącznie:

• osobie zaliczonej do znacznego albo umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, mającej znacznie ograniczone możliwości samodzielnego poruszania się,
• osobie, która nie ukończyła 16. roku życia mającej znacznie ograniczone możliwości samodzielnego poruszania się,
• placówce zajmującej się opieką, rehabilitacją lub edukacją osób z niepełnosprawnością, mających znacznie ograniczone możliwości samodzielnego poruszania się.

Osoby z niepełnosprawnością w stopniu znacznym otrzymują kartę parkingową na podstawie wydanego od 1 lipca 2014 r. orzeczenia zawierającego wskazanie w zakresie karty parkingowej.

Natomiast osoby z niepełnosprawnością w stopniu umiarkowanym otrzymują kartę parkingową na podstawie wydanego od 1 lipca 2014 r. orzeczenia o wskazaniach do ulg i uprawnień, zawierającego wskazanie w zakresie karty parkingowej. Jednak wskazanie do karty parkingowej w orzeczeniu o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności jest uzależnione od symbolu przyczyny niepełnosprawności, tj. 04-O (choroby narządu wzroku), 05-R (upośledzenie narządu ruchu) lub 10-N (choroba neurologiczna) oraz (od niedawna) 07-S (choroby układu oddechowego i krążenia).

Więcej informacji dotyczących karty parkingowej znaleźć na naszym portalu.

Usługi pocztowe

Poczta Polska wprowadziła wiele usprawnień w obsłudze osób z niepełnosprawnością w placówkach pocztowych. Wiele z nich jest dostosowanych do potrzeb osób z niepełnosprawnością narządu ruchu – podjazdy, windy, podnośniki umożliwiają dostęp. W każdej placówce jest okienko oznaczone piktogramem do obsługi osób z niepełnosprawnością. Skrzynki pocztowe są umieszczane na wysokości umożliwiającej korzystanie z nich przez osoby na wózkach.

Do placówek pocztowych można oczywiście wchodzić z psem asystującym.

Doręczanie przesyłek osobom na wózkach

Możliwe jest bezpłatne doręczanie przesyłek (listy nierejestrowane, listy rejestrowane, przesyłki z zadeklarowaną wartością) i przekazów pocztowych osobom z niepełnosprawnością. Nie ma więc konieczności ich odbierania w placówce pocztowej. Z usługi tej mogą skorzystać m.in. osoby z uszkodzeniem narządu ruchu, powodującym konieczność poruszania się za pomocą wózka. Wniosek o korzystanie z tej formy należy złożyć w najbliższym urzędzie pocztowym lub u listonosza.

fot. archiwum redakcji

Nadawanie przesyłek w miejscu zamieszkania

Listonosz ma obowiązek przyjęcia od osoby z niepełnosprawnością prawidłowo opłaconej przesyłki (przesyłki nierejestrowanej) w miejscu zamieszkania. Aby skorzystać z takiej formy wysłania np. listu, wystarczy to zgłosić telefonicznie w najbliższej poczcie.

Więcej informacji dotyczących zasad i usług oferowanych przez Pocztę Polską osobom m.in. z niepełnosprawnością narządu ruchu można uzyskać w placówkach pocztowych oraz na stronie operatora.

Dostępność dla każdego

Dostępność architektoniczna

Likwidacja barier w przestrzeni publicznej jest niezbędna, by przeciwdziałać wykluczeniu. Nie trzeba nikogo przekonywać, że w bardzo dużym stopniu dotyczy to osób z niepełnosprawnością ruchową. Dzięki niedawnym zmianom w przepisach, w obowiązującym stanie prawnym należy:

• zapewnić osobom o szczególnych potrzebach swobodny dostęp do dóbr, usług oraz możliwości udziału w życiu społecznym i publicznym,
• dostosować przestrzeń publiczną do potrzeb wszystkich,
• likwidować bariery: architektoniczne, transportowe, w edukacji, służbie zdrowia, cyfryzacji, usługach.

Zgodnie z ustawą z 19 lipca 2019 r. o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami, o minimalnych wymaganiach w zakresie dostępności architektonicznej mówimy, kiedy:

• w przestrzeni komunikacyjnej budynków nie ma barier poziomych i pionowych,
• urządzenia zainstalowane w budynku lub zastosowane w nim środki techniczne i rozwiązania architektoniczne umożliwiają dostęp do wszystkich pomieszczeń, z wyłączeniem pomieszczeń technicznych,
• w budynku znajdują się informacje na temat rozkładu pomieszczeń – chodzi o informacje, które można przeczytać, są dostępne przez dotyk lub głosowo,
• psy asystujące mogą wejść do budynku razem ze swoimi właścicielami,
• możliwe są ewakuacja lub inne sposoby ratowania osób, także tych ze szczególnymi potrzebami.

Te minimalne wymagania w zakresie dostępności architektonicznej od 20 września 2019 r. muszą spełniać wszystkie podmioty publiczne. Jeśli nie jest to możliwe ze względów np. technicznych lub prawnych (np. ochrona konserwatorska budynku), musi być zapewniony dostęp alternatywny. Polega np. na zmianie organizacyjnej obsługi klientów – jak przeniesienie jej z piętra na parter.

Z kolei od 30 września 2020 r. w organach administracji rządowej i samorządowej, organach kontroli państwowej i ochrony prawa oraz sądach i trybunałach powinni zostać wyznaczeni koordynatorzy dostępności. To do nich można się zwrócić o pomoc w rozwiązaniu problemu związanego m.in. z brakiem dostępności.

Od 6 września 2021 r. osoby ze szczególnymi potrzebami lub ich przedstawiciele ustawowi będą mieć możliwość składać wnioski i skargi na brak dostępności.

Więcej o prawach i obowiązkach wynikających z ustawy o zapewnianiu dostępności przeczytać można na stronie gov.pl.

fot. Marta Kuśmierz

Dostępność cyfrowa

Dostępność stron i aplikacji kojarzy się zazwyczaj z potrzebami osób niewidomych lub niesłyszących. Służy jednak także wielu osobom z niepełnosprawnością ruchową. Bardzo ważne regulacje w tym zakresie wprowadza ustawa z 4 kwietnia 2019 r. o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych. Mówi o obowiązkach: zapewnienia dostępności cyfrowej oraz umieszczenia deklaracji dostępności.

Zgodnie z zapisami tej ustawy, od 23 września 2020 r. wszystkie strony internetowe podmiotów publicznych muszą być dostępne cyfrowo. Natomiast od 23 września 2021 r. dostępne będą musiały być także wszystkie aplikacje mobilne podmiotów publicznych.

Ustawa wskazuje, że bezwzględnie dostępne cyfrowo muszą być następujące elementy stron i aplikacji:

• Biuletyn Informacji Publicznej (BIP),
• dane teleadresowe instytucji i link do BIP,
• narzędzia służące do kontaktu, np. formularz kontaktowy,
• nawigacja,
• deklaracja dostępności,
• informacja dotycząca sytuacji kryzysowych i bezpieczeństwa publicznego,
• dokumenty urzędowe, wzory umów lub wzory innych dokumentów przeznaczonych do zaciągania zobowiązań cywilnoprawnych.

Informacje m.in. o tym, kto musi spełniać przepisy dotyczące dostępności cyfrowej, kiedy można zastosować tzw. alternatywny dostęp, kto monitoruje i egzekwuje zapisy ustawy znaleźć można na stronie gov.pl.

Swoje przepisy dotyczące dostępności cyfrowej mają także firmy świadczące usługi telekomunikacyjne. Zobowiązane są zapewnić osobom z niepełnosprawnością takie warunki dostępu do usług, z jakich korzystają pozostali użytkownicy. Dostęp do świadczonych usług realizowany jest poprzez oferowanie:

• urządzeń przystosowanych do używania przez osoby z niepełnosprawnością, jeżeli używanie takiego urządzenia jest niezbędne do zapewnienia im dostępu do usługi powszechnej,
• udogodnień ułatwiających osobom z niepełnosprawnością korzystanie z usługi powszechnej.

W myśl przepisów, dostawcy publicznie dostępnych usług telefonicznych muszą m.in.:

• zapewnić dostępność miejsc, w których są obsługiwani klienci, dla osób z niepełnosprawnością narządu ruchu,
• udostępniać informacje o wszystkich oferowanych przez siebie udogodnieniach dla osób z niepełnosprawnością,
• przystosować do używania przez osoby z niepełnosprawnością połowę udostępnianych przez siebie aparatów publicznych, umieścić je w sposób i w miejscu umożliwiającym korzystanie z nich osobie poruszającej się na wózku lub korzystającej z aparatu słuchowego oraz oznakować je w sposób umożliwiający korzystanie z nich przez osoby słabowidzące,
• oferować, przy zawieraniu umowy o świadczeniu usług telefonicznych oraz na każde żądanie osoby niepełnosprawnej przystosowane urządzenie, które umożliwi osobie niepełnosprawnej korzystanie świadczonych usług,
• dostosować swoje strony internetowe do potrzeb osób z niepełnosprawnością, zgodnie ze standardem WCAG 2.0.

fot. archiwum redakcji

Ulgi i uprawnienia zależne od stopnia niepełnosprawności

Na koniec warto przypomnieć, że w obowiązującym w Polsce systemie wsparcia uprawnienia i ulgi zależą przede wszystkim od stopnia niepełnosprawności, dlatego warto także zapoznać się z informacjami o przysługujących:

• ulgach i uprawnieniach dla osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności,
• ulgach i uprawnieniach dla osób z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności,
• ulgach i uprawnieniach dla osób z lekkim stopniem niepełnosprawności.

Nowy cykl: Prawo do zrozumienia

„Nieznajomość prawa szkodzi” – to stara prawnicza paremia, zgodnie z którą nie można liczyć na pobłażliwość, gdy łamie się prawo, argumentując, że się go nie znało. Można jednak na tę maksymę spojrzeć inaczej: codzienne życie jest trudniejsze, gdy nie zna się swoich praw. Dotyczy to zwłaszcza osób z niepełnosprawnością i ich opiekunów, często zagubionych w chaotycznym i niejasnym prawodawstwie.

Dlatego prezentujemy nowy cykl portalu Niepelnosprawni.pl „Prawo do zrozumienia”. W jego ramach będziemy się starali przybliżać Czytelnikom złożone zagadnienia, tłumaczyć niejednoznaczne przepisy, przekładać ustawy i rozporządzenia „z polskiego na nasze”.

Jakimi tematami z zakresu prawa dotyczącego osób z niepełnosprawnością Twoim zdaniem powinniśmy się zająć? Napisz nam o tym w komentarzu pod artykułem lub na adres: redakcja@niepelnosprawni.pl

Pamiętaj! Masz Prawo do zrozumienia!

W ramach cyklu „Prawo do zrozumienia” ukazał się też artykuł: „Orzeczenie dziecka. Jak skutecznie odwołać się od decyzji komisji?”.