PRAWA obywatela i... konsumenta

Niezależnie do spraw, jakie nas pochłaniają, powinniśmy poznać lub przynajmniej umieć znaleźć podstawowe regulacje prawne, jakie odnoszą się do nas wszystkich, do obywateli. Istotne w obecnych czasach są prawa konsumenckie - w końcu jesteśmy i obywatelami, i konsumentami.

Internet ze swej natury doskonale nadaje się do integrowania społeczeństwa. Budowanie siatek obywatelskich inicjatyw właśnie dzięki sieci może być skuteczne. Z niesłychaną łatwością można się ze sobą kontaktować i przekazywać ważne dla danej społeczności informacje. W konsekwencji możliwe jest podejmowanie natychmiastowych działań i wygranie konkretnej sprawy.
Społeczności „lokalnych" są w internecie setki tysięcy lub miliony. Nie sposób nawet stworzyć ogólnej listy grup zajmujących się ważnymi dla siebie sprawami. Dla jednych istotne będzie wspieranie ofiar huraganu, który przeszedł m.in. nad Nowym Orleanem, a dla innych sprawą pierwszej wagi - tworzenie stowarzyszenia osób patrzących na ręce budowlańcom wykańczającym właśnie nowe osiedle.

Prawa obywatelskie

Podstawowe ramy prawne i obowiązki wszystkich obywateli i cudzoziemców przebywających w Polsce definiuje Konstytucja RP www.sejm.gov.pl/prawo/konstytucja/kon1.htm. Konstytucję w Polsce stosuje się wprost i każdy może się na nią powołać, a to oznacza, że jeśli naruszono czyjeś konstytucyjne prawa, to taka osoba lub instytucja może wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego www.trybunal.gov.pl. Szary obywatel może więc obalić parlamentarną ustawę godzącą w jego prawa gwarantowane przez Ustawę Zasadniczą! Z warunkami, jakie należy spełnić, aby Trybunał sprawą się zajął, można zapoznać się właśnie za pośrednictwem stron Trybunału.
Inną drogą, z której masowo korzystają poszkodowani obywatele, są skargi wnoszone do Rzecznika Praw Obywatelskich www.brpo.gov.pl. Jego odpowiednikiem jest Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich www.euroombudsman.eu.int.

Wielu Polaków skorzystało także (i wygrało!) z prawa do skarżenia Polski (polskiego rządu) w Europejskim Trybunale Praw Człowieka w Strasburgu www.echr.coe.int. Można się tam skarżyć po wyczerpaniu krajowej drogi prawnej i wtedy, gdy procesy w Polsce ciągną się ponad miarę. Warto wspomnieć, że Trybunał Praw Człowieka nie jest sądem Unii Europejskiej. Trybunał powołała Rada Europy (nie mylić z Radą Europejską) – organizacja zrzeszająca wszystkie państwa europejskie (poza Białorusią) oraz te położone nad Morzem Czarnym www.coe.int/T/PL/Com/About_COE/Member_states/.
Na stronach Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka www.hfhrpol.waw.pl znajdziemy wzór skargi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.

Do praw obywatela należą także prawa do ochrony danych osobowych. Polacy chyba jeszcze nie doceniają znaczenia tego typu danych. A powinni, bo dane każdego konsumenta, każdego z nas, mają wymierną wartość finansową dla różnych przedsiębiorstw. Na straży danych osobowych stoi Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych www.giodo.gov.pl, którego można informować o działaniu firm na naszą szkodę.
Jeśli zdecydujemy się na proces w jakiejś sprawie, warto odwiedzić strony Ministerstwa Sprawiedliwości www.ms.gov.pl, na których znajdują się m.in. formularze pism procesowych. O prawach, jakie nam przysługują w różnych życiowych sytuacjach, można dowiedzieć się z serwera organizacji pozarządowych www.pomocspoleczna.ngo.pl/x/1148. Z kolei na stronach www.infoobywatel.gov.pl dowiemy się, jak załatwić konkretną sprawę w urzędzie publicznym.
Dla społeczników wielką pomocą może stać się serwis Petycje www.petycje.pl. Za pośrednictwem tych stron można zbierać wśród internautów podpisy pod dowolnymi petycjami kierowanymi m.in. do wybranych organów państwa.

Społeczeństwo obywatelskie

Związek Biur Porad Obywatelskich
www.zbpo.org.pl
Portal Organizacji Pozarządowych
www.ngo.pl
Sieć Wspierania Organizacji Pozarządowych
www.splot.ngo.pl
Forum Inicjatyw Pozarządowych
www.fip.ngo.pl
Amnesty International Polska
www.amnesty.org.pl
Greenpeace Polska
www.greenpeace.pl
Serwis Informacyjny Ochrony Środowiska
www.ekoinfo.pl

Prawa konsumenta

Jednym z ważniejszych serwisów jest ten prowadzony przez Federację Konsumentów www.federacja-konsumentow.org.pl. Znajdziemy tam mnóstwo praktycznych porad i rozwiązań prawnych w sytuacjach konfliktowych na linii konsument-producent i konsument-sprzedawca. Ciekawych informacji dostarcza także strona Europejskiego Centrum Konsumenckiego www.konsument.gov.pl. Zamieszczane tam wiadomości odnoszą się do całego rynku Unii. We współpracy z ECK działa polski Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów www.uokik.gov.pl. Na stronach tego ostatniego zamieszczono mnóstwo pożytecznych informacji, m.in. rejestr niedozwolonych klauzul, rejestr produktów niebezpiecznych, a także wyniki kontroli jakości paliw na różnych stacjach benzynowych.

Sporo kłopotów klientów banków doprowadziło w końcu do powołania Arbitra Bankowego. Informacje o jego działalności zamieszcza Związek Banków Polskich www.zbp.pl. Innym wielkim rynkiem są ubezpieczenia. Rafy, na jakie możemy natrafić, i oczywiście rozwiązania części problemów podsuwają strony Rzecznika Ubezpieczonych www.rzu.gov.pl.
Porad prawnych w zakresie praw, jakie przysługują konsumentom można szukać także na stronach serwisów prywatnych. Jednym z nich jest serwis Hoga prawo.hoga.pl/poradnik/prawa_konsumenta.asp. Nieco szerszym serwisem porad są Porada Prawna www.poradaprawna.pl i serwis porad konsumenckich www.egospodarka.pl. O konkretnych przypadkach prawnych można dyskutować za pośrednictwem różnych forów dyskusyjnych, np. na forumprawne.org.

Omówienie praw konsumenta na obszarze Unii Europejskiej znajdziemy pod adresami www.ue.krakow.pl/pli-ki/013.pdf oraz www.batory.org.pl/ftp/program/forum/eubroszura03.pdf.     

ORGANIZACJE KONSUMENCKIE

w Polsce...

Stowarzyszenie Konsumentów Polskich
www.skp.pl
Główny Inspektorat Inspekcji Handlowej
www.giih.gov.pl
Urząd Regulacji Telekomunikacji i Poczty
www.urtip.gov.pl
Urząd Regulacji Energetyki
www.ure.gov.pl
Instytut Żywności i Żywienia
www.izz.waw.pl

...w Europie

European Association for the Co-ordination of Consumer Representation in Standardisation
www.anec.org
Bureau Europeen des Unions des Consommateurs
www.heuc.org
Communaute Europeenne des Cooperatives
www.eurocoop.org

...i na świecie

Econsumer
www.econsumer.gov
Organisation for Economic Co-operation and Development
www.oecd.org

Tekst: Artur Kowalczyk
Ilustracja: Ada Herbut