„Reklamy stosujące szantaż emocjonalny”. Powstał apel o wstrzymanie kampanii Fundacji JiM

Tematyka autyzmu wzbudza wiele emocji. Niestety, wciąż osoby w spektrum często postrzegane są w sposób stereotypowy. Jest to efekt choćby tego, że to ich głos przez lata nie był słuchany, a ich wizerunek np. w mediach kształtowały osoby neurotypowe. To prowadzi do sytuacji, gdy – często w dobrych intencjach – pokazuje się osoby autystyczne jako słabe, pozbawione widoków na przyszłość i wymagające „naprawy”. Gorzej, jeśli taki wizerunek wykorzystywany jest do zbiórki pieniędzy. Przeciwko takiemu stawianiu sprawy protestuje środowisko osób z autyzmem, ich rodziców i pracujących z nimi specjalistów. Publikujemy w całości ich apel, który podpisać może każdy zainteresowany.

„Do Zarządu Fundacji JiM

Uruchomiona niedawno kampania Fundacji JiM, prowadzona pod hasłem „Autyzm. Odmień moją historię”, dotyka ważnych i rzadko poruszanych w przestrzeni publicznej tematów. Należą do nich zdrowie psychiczne osób autystycznych, ich sytuacja w instytucjach socjalnych czy trudność w dostępie do diagnozy spektrum autyzmu, a tym samym do odpowiedniego wsparcia. Chcemy jednak zwrócić Państwa uwagę na kilka niebezpieczeństw związanych z treścią i formą tej kampanii – dostrzegamy w niej budowanie nadmiernie uproszczonego, niekorzystnego wizerunku osób w spektrum autyzmu oraz stosowanie nieodpowiedzialnych, potencjalnie niebezpiecznych strategii fundraisingowych.

Budowanie niekorzystnego wizerunku osoby w spektrum i tego konsekwencje

„Kubuś ma 5 lat i czeka na diagnozę. Ania, jeśli trafi do zamkniętego zakładu, może tam szybko umrzeć. Krzysiek myśli o samobójstwie.
Kubuś, Ania i Krzysiek mają autyzm.”
(główny przekaz kampanii)

Kampania przedstawia osoby w spektrum autyzmu jako permanentnie zmagające się ze sobą i zaburzeniami psychicznymi, będące wyłącznie biernymi odbiorcami wsparcia, niezdolne do samodzielnego poradzenia sobie z wyzwaniami życiowymi czy poproszenia o pomoc. Osoby w spektrum, tak jak wszyscy ludzie, potrafią cieszyć się życiem, pełnić z powodzeniem różne role społeczne oraz realizować się zawodowo – zgodnie ze swoim potencjałem i predyspozycjami. Budowanie jednowymiarowego obrazu osoby w spektrum jako niesamodzielnej i zaburzonej prowadzi do stygmatyzacji, umacniania istniejących stereotypów, a w konsekwencji do wzrostu uprzedzeń i dyskryminacji osób autystycznych. To z kolei jest jedną z głównych przyczyn kryzysów zdrowia psychicznego wśród osób w spektrum.

Tego typu treści wpływają negatywnie na różne obszary życia osób w spektrum autyzmu. Umacnianie wyżej wspomnianego stereotypu może wywoływać silny lęk przed diagnozą lub próby „pozbycia się autyzmu”. Może również tworzyć przeświadczenie, że osoba z autyzmem nie zdoła wywiązać się z obowiązków zawodowych czy być w relacji partnerskiej i w konsekwencji ograniczać jej możliwości znalezienia pracy czy założenia rodziny.

Kampania wzmacnia również negatywne stereotypy dotyczące instytucji pomocowych i opieki zdrowotnej, przedstawiając je jako bezpośrednie zagrożenie życia, nie rozwiązując jednocześnie żadnego z realnie istniejących w nich problemów. Opiekunowie i bliscy osób niesamodzielnych konsekwentnie dążą do stworzenia swoim dzieciom możliwości zamieszkania w mieszkaniach chronionych oraz domach, które umożliwią im godne i bezpieczne funkcjonowanie w dorosłości lub gdy ich opiekunów zabraknie. Docierają do nas niepokojące sygnały, że przekaz kampanii powoduje zwiększenie lęku i nasilenie obaw o przyszłość bliskich, dzieci, przyjaciół.

Brak odpowiedzialnych standardów etycznych przy tworzeniu przekazu medialnego

Chcesz pominąć reklamę? - słyszymy głos Krzysia - Pokażę Ci co może się ze mną wtedy stać: na ekranie widzimy…. nagrobek! (początek jednego z filmów promujących zbiórkę)

Przekaz Państwa kampanii został oparty na emocjonalnym szantażu, który można zawrzeć w słowach „jeśli nie wpłacisz pieniędzy, to Krzyś umrze”. Wykorzystanie poważnych problemów w celach fundraisingowych oraz ukrywanie rzeczywistego celu kampanii, jakim jest zbiórka pieniędzy, pod pod pretekstem kampanii społecznej, wywołuje nasz stanowczy sprzeciw.

Nieodpowiedzialne mówienie o samobójstwie lub depresji może pogarszać stan osób w kryzysie psychicznym i pogłębiać tendencje suicydalne. Temat depresji u osób w spektrum autyzmu jest ważny i wymaga uwagi, jednak edukacja w tym obszarze nie może ograniczać się jedynie do pokazania tego, że taki problem w ogóle istnieje. Powinna łączyć się z informacją, na co zwracać uwagę i co zrobić, jeśli zaobserwujesz u siebie lub swoich bliskich objawy depresji. Konieczne jest również podanie konkretnych numerów telefonów, adresów e-mail, nazw instytucji, w których można szybko uzyskać pomoc.

Szczególnie niebezpieczne wydaje nam się ścisłe połączenie takich tematów jak prośba o wsparcie finansowe i samobójstwo. Osoby w spektrum autyzmu są grupą szczególnie zagrożoną ubóstwem, często żyją w niedostatku. Wynika to między innymi z tego, że często mają problemy ze znalezieniem i utrzymaniem pracy, co pozbawia je stabilnego źródła dochodów umożliwiającego samodzielne utrzymywanie się i życie na godnym poziomie. Wielu autystycznych ludzi pozostaje w związku z tym w zależności finansowej od rodziny. Przekaz kampanii z łatwością może zostać przez te osoby uproszczony do zależności: „brakuje mi pieniędzy = bez nich sobie nie poradzę, nic nie może mi pomóc, jedynym wyjściem jest samobójstwo”.

Zauważamy również, że w naszym odczuciu kampania nie jest kampanią społeczną o charakterze edukacyjnym. Jest kampanią fundraisingową, a więc zorientowaną na zbieranie funduszy. Przekaz, który Państwo tworzycie jest nieodpowiedzialny i wykracza poza standardy etyczne, których oczekujemy od organizacji pożytku publicznego działającej na rzecz poprawy jakości życia osób w spektrum autyzmu i ich rodzin.

Do czego wzywamy

W związku z opisaną powyżej szkodliwością kampanii apelujemy o

1. natychmiastowe wstrzymanie prowadzenia kampanii w takiej formie i usunięcie z niej szkodliwych treści oraz
2. opublikowanie treści, które pozwolą zobaczyć osoby w spektrum autyzmu w innym świetle.

O nas

Są w naszym gronie osoby w spektrum autyzmu, w różnym wieku, z różnym potencjałem, są rodzice osób autystycznych, specjaliści, którzy zawodowo zajmują się diagnozą i terapią osób w spektrum autyzmu oraz wsparciem systemowym i naukowcy, którzy zajmują się autyzmem w pracy naukowo-dydaktycznej.

Od wielu lat staramy się tworzyć pozytywny obraz osób w spektrum autyzmu, przez pryzmat zalet i korzyści, a nie wyłącznie braków, dążąc do inkluzji grupy tak bardzo narażonej na wykluczenie społeczne. Reklamy stosujące szantaż emocjonalny i epatujące negatywnymi obrazami dla pozyskania środków są dla nas, jako społeczności łączącej osoby w spektrum, rodziny, specjalistów i sojuszników, nie do zaakceptowania.

Nie zgadzamy się na używanie nadmiernie upraszczających obrazów, przepełnionych lękiem i smutkiem, wywołujących u odbiorców wrażenie, że istnieje znak równości między autyzmem a ryzykiem śmierci.

Podpisali:

1. Anita Angielczyk – Psycholog na spektrum
2. Barbara Barteczka-Eckert – Gabinety Aspeckt, Środowiskowe Centrum Zdrowia Psychicznego Oddział Dzienny Diagnostyczno-Terapeutyczny w Zalasewie
3. Antoni Bohdanowicz – blog JAsperger, osoba w spektrum
4. Ewa Dobiała – Oddział Psychiatryczny Rehabilitacyjny Dzienny dla Dzieci i Młodzieży w Lesznie, Fundacja Prodeste filia Leszno, Institutum Investigationis Scovorodianum przy Autism Team
5. Jacek Dobiała – lekarz, specjalista neurolog, Oddział Neurologiczny z Pododdziałem Udarowym w Lesznie, Fundacja Prodeste filia Leszno
6. Anna Duniewicz – inicjatywa obywatelska Chcemy Całego Życia!
7. Ewa Furgał – Fundacja Dziewczyny w Spektrum
8. Jan Gawroński – Klub Świadomej Młodzieży Fundacja Autism Team
9. Michał Tadeusz Handzel – Institutum Investigationis Scovorodianum przy Fundacji Autism Team, specjalista w zakresie wsparcia terapeutycznego osób w spektrum autyzmu
10. Agnieszka Kossowska – Prezeska Fundacji Rozwoju Edukacji Empatycznej
11. Sylwia Kowalska – Fundacja Autism Team, Inicjatywa Obywatelska Chcemy Całego Życia!
12. Sabina Pawlik – Institutum Investigationis Scovorodianum przy Fundacji Autism Team
13. Izabela Piotrowska – Ośrodek Terapii Neurorozwojowej “Poczuj Sam”, neurologopedka, oligofrenopedagożka, Fundacja Autism Team, Institutum Investigationis Scovorodianum
14. Mateusz Płatos – Wydział Psychologii, Uniwersytet Warszawski, Stowarzyszenie Innowacji Społecznych “Mary i Max”
15. Tomasz Popiel – Fundacja Pomerdało mi się, oligofrenopedagog, terapeuta SI.
16. Aleksandra Rumińska – Institutum Investigationis Scovorodianum przy Fundacji Autism Team, Jasna Strona Spektrum
17. Marek Stankiewicz – Autistic Snapshots (AspiPhotography), Podlaskie Stowarzyszenie Terapeutów, Prodeste, Jasna Strona Spektrum
18. Agnieszka Warszawa – Fundacja Autism Team, Institutum Investigationis Scovorodianum, Phi.
19. Kinga Wojaczek – Prezeska Zarządu Stowarzyszenia Innowacji Społecznych “Mary i Max”, psycholożka
20. Małgorzata Wokacz-Zaborowska – Inicjatywa Obywatelska Chcemy Całego Życia!
21. Emil Zaremba – autystyczna osoba samorzecznicza”

Apel pt. Niebezpieczna kampania – apel o wstrzymanie kampanii „Autyzm. Odmień moją historię” podpisać może każdy na stronie Podpisz.to