Zmiana dofinansowań zatrzęsie rynkiem pracy

„Skutkiem zmian w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych może być spadek zatrudnienia ogółem osób niepełnosprawnych korzystających z dofinansowania do wynagrodzenia” – uważa Grzegorz Ciura, specjalista ds. społecznych w Biurze Analiz Sejmowych, twórca raportu z 7 lutego 2014 r. „Ocena programu dofinansowania do zatrudnienia osób niepełnosprawnych w latach 2007-2013. Nowe propozycje na 2014 r.”.

Niejako pretekstem do powstania raportu jest tzw. ustawa okołobudżetowa, która wprowadza istotne zmiany zasad dofinansowania do wynagrodzeń niepełnosprawnych pracowników. Od 1 kwietnia 2014 r. będą obowiązywać takie same kwoty dofinansowań do wynagrodzeń osób z niepełnosprawnością na rynku otwartym i chronionym: 1800 zł dla pracownika ze znacznym stopniem niepełnosprawności, 1125 zł z umiarkowanym oraz 450 zł z lekkim stopniem. Pracodawcy zatrudniający osoby ze schorzeniami specjalnymi otrzymają dodatkowe dofinansowanie w wysokości 600 zł.

Coraz więcej do wynagrodzeń

Specjalista Biura Analiz Sejmowych przyznał, że system dofinansowania do wynagrodzeń w ostatnich latach przechodził istotne modyfikacje – zmieniały się zarówno zasady określania wysokości dotacji z budżetu państwa, jak i zasady oraz wysokość samych dofinansowań. Ten brak stabilizacji to duża uciążliwość dla pracodawców zatrudniających osoby z niepełnosprawnością.

Jednocześnie od 2009 r. PFRON zwiększa nakłady na dofinansowanie do wynagrodzeń. O ile w 2008 r. kwota wypłacona przez Fundusz na dofinansowania do wynagrodzeń wynosiła niecałe 1,6 mld zł, to w 2009 r. było to już ponad 2,5 mld zł, a w roku 2012 prawie 3 mld zł. „Skutkowało to ograniczeniem innych zadań na rzecz osób niepełnosprawnych realizowanych przez ten fundusz” – podkreśla w analizie Grzegorz Ciura.

Czy zmiany w dofinansowaniach zatrzęsą rynkiem pracy osób z niepełnosprawnością? Fot. Piotr Stanisławski

„Od 2011 r. następuje zmniejszanie się zatrudnienia dotowanego w zakładach pracy chronionej przy stałym wzroście zatrudnienia dotowanego na otwartym rynku pracy” – czytamy w raporcie. Jednak wzrost zatrudnienia na rynku otwartym nie rekompensuje dość dużego spadku na rynku chronionym.

„Mimo relatywnie dużych wydatków PFRON na dopłaty do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych, nadal dużym problemem jest znalezienie pracy przez osoby niepełnosprawne – czytamy w analizie. – W latach 2010-2012 obserwowany był wzrost o 6,3% liczby osób niepełnosprawnych, zarejestrowanych jako bezrobotne i poszukujące pracy (ze 124,5 tys. osób do 131,3 tys. osób), choć udział osób niepełnosprawnych w ogólnej liczbie bezrobotnych spadał. Liczba osób niepełnosprawnych bezrobotnych i poszukujących pracy w 2012 r. stanowiła 40% ogółu pracowników niepełnosprawnych w systemie dotowanego zatrudnienia w tym roku. Pokazuje to skalę potrzeb w tym zakresie.”

Podwyższanie stopnia niepełnosprawności

Na pewno zmiany zasad dofinansowania do wynagrodzeń miały wpływ na strukturę zatrudnienia w zależności od stopnia niepełnosprawności – spadła liczba dotowanych zatrudnionych osób z lekkim stopniem, wzrosła zaś osób ze stopniem umiarkowanym, a zwłaszcza znacznym.

„Można przypuszczać, że zmiany w sposobie dofinansowania zatrudnienia miały także wpływ na zmianę stopnia niepełnosprawności przez część osób zatrudnionych, i podwyższanie go, tak by utrzymać (w przybliżeniu) wysokość dopłaty z PFRON do swojego miejsca pracy” – czytamy w raporcie.

Z analizy wynika także, że zmniejszyła się w Polsce ogólna liczba osób z niepełnosprawnością, jednocześnie zaś nastąpił wzrost udziału w tej liczbie osób niepełnosprawnych o znacznym i umiarkowanym stopniu niepełnosprawności.

Nieopłacalne zatrudnienie

Sztywne stawki dofinansowań, ustalone w ustawie okołobudżetowej, są niższe niż te, które wynikałyby z dotychczasowych przepisów. Dzięki temu „zmiany wysokości dofinansowania wynagrodzeń, które będą obowiązywać od drugiego kwartału 2014 r., spowodują zmniejszenie wysokości dotowania przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych zatrudniania osób niepełnosprawnych – czytamy w analizie. – W planie finansowym Funduszu na 2014 r. zakłada się prawie 10% spadek wydatków na ten cel w porównaniu do 2013 r.”.

Nowe zasady dofinansowań mogą wpłynąć na obniżenie, i tak już niewielkiej, skłonności do zatrudniania osób niepełnosprawnych, fot. Piotr Stanisławski

Zdaniem specjalisty Biura Analiz Sejmowych, zmiany kwot dofinansowania do wynagrodzeń osób z niepełnosprawnością powinny się odbywać stopniowo i być bardziej rozciągnięte w czasie, by pracodawcy byli w stanie się do nich przygotować.

„Tych wymogów nie spełnia niestety przyjęta ustawa okołobudżetowa – stwierdza raport. – Pod tym względem trudno zatem uznać przyjętą regulację za narzędzie długookresowej polityki kształtowania rynku pracy osób niepełnosprawnych sprzyjającej wzrostowi zatrudnienia tych osób. Wprowadzenie kwotowych stawek dopłat do wynagrodzeń daje większą przewidywalność przychodów dla pracodawców i wysokości wydatków dla PFRON, ale powoduje, że zatrudnianie osób niepełnosprawnych przy relatywnie szybkim wzroście wynagrodzenia minimalnego będzie coraz mniej „opłacalne” dla pracodawców. Może to wpłynąć na obniżenie i tak już niewielkiej skłonności do zatrudniania osób niepełnosprawnych.”

Przygnębiający wniosek

Ponadto zrównanie kwot dofinansowań dla pracodawców z otwartego i chronionego rynku pracy spowoduje pogorszenie sytuacji zwłaszcza tych drugich. Skoro więc ok. 2/3 dotowanego zatrudnienia przypada na zakłady pracy chronionej, można spodziewać się, szczególnie w pierwszych miesiącach po wejściu w życie nowych przepisów, spadku zatrudnienia w zpch. Doświadczenia ostatnich lat pokazują, że nie będzie ono zrównoważone wzrostem zatrudnienia na rynku otwartym. Wniosek płynący z sejmowej analizy jest więc przygnębiający:

„Skutkiem zmian w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych może być zatem spadek zatrudnienia ogółem osób niepełnosprawnych korzystających z dofinansowania do wynagrodzenia.”

Z całym raportem zapoznać się można na stronie internetowej Sejmu.