Świadczenie pielęgnacyjne dla matki pobierającej rentę socjalną

Czy matka, która ma orzeczenie o umiarkowanym bądź znacznym stopniu niepełnosprawności i ma rentę socjalną może jednocześnie pobierać świadczenie pielęgnacyjne na swoje dziecko z orzeczeniem o niepełnosprawności?

Szanowna Pani,

Generalna zasada jest taka, że świadczenie pielęgnacyjne reguluje art. 17 ust 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych i przysługuje ono z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej:

1. matce albo ojcu,
2. opiekunowi faktycznemu dziecka,
3. osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną w rozumieniu ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej,
4. innym osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności

- jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

Ustawa przewiduje także szereg innych wymagań, które należy spełnić w kwestii uzyskania świadczenia pielęgnacyjnego. 

Dlatego zalecam kontakt bezpośredni z prawnikiem np. w ramach nieodpłatnej pomocy prawnej https://darmowapomocprawna.ms.gov.pl/pl/mapa-punktow/, aby dokładnie przeanalizować Pani sytuację, każda sytuacja jest bowiem indywidualna i wymaga analizy prawnej. W szczególności np. czy zrezygnowała Pani z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu opieki. Ważne jest także odpowiednie przygotowanie wniosku. W postępowaniu o świadczenie pielęgnacyjne bierze się pod uwagę indywidualne sytuacje. 

Co do zasady w kwestii prawa do renty socjalnej, wskazuję iż  przepisy ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych wskazują w jakich okolicznościach formalnych może zostać przyznane świadczenie. Obok szeregu przesłanek, wymieniona jest w art. 17 ust.5 pkt 1 lit. a) przesłanka, iż świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do renty np. renty socjalnej.

W orzecznictwie sądów administracyjnych realizowana  jest jednak nowa linia orzecznicza, zgodnie z którą mimo, że językowa wykładnia art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych może prowadzić do wniosku, że jeżeli uprawniony ma ustalone prawo do emerytury (w Pani przypadku jest to prawo do renty socjalnej), to nie przysługuje mu świadczenie pielęgnacyjne w jakiejkolwiek wysokości, to jednak zastosowanie dyrektyw wykładni systemowej oraz dyrektyw wykładni funkcjonalnej i celowościowej prowadzi do takiego rozumienia tego przepisu, że wyłącza on prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osoby mającej ustalone prawo do emerytury nie w całości, ale do wysokości tej emerytury. Narusza bowiem zasadę równości taka wykładnia wskazanego przepisu, która pozbawia w całości prawa do świadczenia pielęgnacyjnego osoby mające ustalone prawo do emerytury w wysokości niższej niż to świadczenie (tak WSA w Gorzowie Wielkopolskim w wyroku z dnia 16.10.2019 r., II SA/Go 521/19, Legalis; WSA w Gorzowie Wielkopolskim w wyroku z dnia 20.02.2019 r., II SA/Go 833/18, Legalis).

Potwierdzeniem linii orzeczniczej Wojewódzkich Sądów Administracyjnych jest wyrok NSA z dnia 28.06.2019 r. I OSK 757/19, zgodnie z którym  za prawidłową uznać przyjdzie zatem tezę, że narusza zasadę równości taka wykładnia art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a) ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U. z 2018 r. , poz. 2220), która pozbawia w całości prawa do świadczenia pielęgnacyjnego osoby mające ustalone prawo do emerytury (renty) w wysokości niższej niż to świadczenie.

W związku z powyższym, co do zasady osoba mająca ustalone prawo do renty socjalnej może ubiegać się o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego i powinno ono zostać przyznane w kwocie będącej różnicą pomiędzy wysokością świadczenia pielęgnacyjnego a otrzymywaną emeryturą/rentą, przy założeniu, że spełnione zostały pozostałe przesłanki do przyznania świadczenia pielęgnacyjnego.  Tak jak napisałem powyżej najprawdopodobniej świadczenie to zostanie przyznane dopiero w wyniku drogi sądowej. Świadczenie przyznawane jest wtedy od dnia złożenia wniosku.  

Kwestia którą Pani porusza nie wynika obecnie z konkretnego przepisu lecz jest kształtowana orzecznictwem sądowym. Sprawy jak w zapytaniu są ostatecznie rozstrzygane dopiero w postępowaniu sądowym. Dlatego iż, obecnie procedowany jest dopiero od 2020 r. projekt ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych dotyczy zrównania kwoty świadczeń, którą mogą otrzymać osoby sprawujące przez całe życie opiekę nad swoim niepełnosprawnym dzieckiem, a obecnie pobierające rentę lub emeryturę, z kwotą, która przysługuje osobom w takiej samej sytuacji, którym jeszcze nie przyznano prawa do emerytury lub renty i które w związku z tym mają prawo do świadczenia pielęgnacyjnego. Przebieg procesu legislacyjnego w tej sprawie może Pani śledzić na stronie Sejmu.

Z poważaniem,

dr Michał Urban, radca prawny