Praca dla chorych psychicznie

Praca jest doskonałą terapią dla osób chorych psychicznie. Cóż jednak z tego, skoro podjęcie pracy jest dla nich niezwykle trudne?

Twarzą w twarz
W Warszawskim Domu pod Fontanną testowany jest model zatrudnienia przejściowego. Ostatnio analogiczny Dom stworzono także w Kielcach. Jak twierdzą ich założyciele „problem dotyczący integracji społecznej osób chorujących psychicznie ma cechy zamkniętego koła: obniżona gotowość do aktywnego, samodzielnego życia, spowodowana chorobą, potęgowana jest dodatkowo negatywnymi społecznymi nastawieniami”. Zamknięte koło przerwać mają Domy-Kluby (ang. Clubhouse). Na świecie istnieje ich już ok. 400. W Polsce warszawski i kielecki są na razie jedynymi.
Domy-Kluby są ośrodkami wsparcia, rehabilitacji społecznej oraz aktywizacji zawodowej osób doświadczających kryzysów zdrowia psychicznego. Mają stworzyć naturalną przestrzeń społeczną z realnymi ludzkimi dążeniami i problemami. Umożliwiają i zachęcają do brania na siebie odpowiedzialności za jego działania. Członkowie i pracownicy demokratycznie zarządzają domem. Wspólnie wykonują wszystkie prace.

W ramach projektu „Twarzą w twarz”, Dom-Klub wraz ze współpracującymi z nim pracodawcami, organizuje miejsca zatrudnienia przejściowego dla swoich członków. Trwa ono od 3 do 9 miesięcy w wymiarze 15-20 godzin tygodniowo. Dom-Klub odpowiada za wybór i przygotowanie pracownika na dane stanowisko, poprzez trening na terenie firmy. W razie jego nieobecności Dom-Klub jest zobowiązany zorganizować zastępstwo.

Członkowie Domów-Klubów nie są zobowiązani posiadać orzeczenia o niepełnosprawności, firma nie korzysta więc z refundacji kosztów ich zatrudnienia. W Polsce firmami i instytucjami współpracującymi z Domami pod Fontanną są m.in. Agencja Turystyki Językowej „Lingwista”, firmy Abros i Expression, Świętokrzyskie Biuro Brokerskie, Powiatowy Urząd Pracy oraz Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie w Kielcach, a także Urząd Dzielnicy Warszawa Wola, kielecki Urząd Miasta i stołeczny Urząd Pracy. Na świecie na umożliwienie zatrudnienia przejściowego zdecydowały się takie firmy, jak „Newsweek”, „The Wall Street Journal”, Uniwersytet Nowej Anglii czy stacja telewizyjna CNBC.
Osoba korzystająca z zatrudnienia przejściowego ma możliwość poznać swoje możliwości w realiach rynku pracy. Jednak w odróżnieniu od zatrudnienia na otwartym rynku pracy ma prawo do niepowodzenia i życzliwej pomocy w razie potrzeby. Istotne jest, że za swoją pracę otrzymuje wynagrodzenie adekwatne do włożonej pracy, a także referencje i ważny punkt w CV.

Kłos
Coś na kształt zatrudnienia przejściowego proponuje drugi z projektów – łódzki „Kłos”. Proponuje zorganizowanie dualnego modelu, złożonego z firmy społecznej oraz ośrodka gospodarki społecznej.
Oparta na modelu zachodnim firma społeczna jest przedsiębiorstwem, które nie kieruje się osiąganiem maksymalnego zysku. Co najmniej 25 proc. pracowników to osoby zagrożone wykluczeniem społecznym, w tym chorzy psychicznie. Niezależnie od stanu zdrowia, firma gwarantuje jednakowy dostęp do szkoleń oraz takie same możliwości kariery.
Firma społeczna aktywizuje zawodowo osoby chorujące psychicznie, umożliwiając w ten sposób powrót do samodzielnego funkcjonowania. W projekcie „Kłos” firma społeczna ma działać w sektorze usługowym (hotelarstwo i gastronomia).
Zapleczem dla finansowego i prawnego funkcjonowania firmy ma być ośrodek gospodarki społecznej.  Już na wstępie przeprowadza dla niej analizę rynku i tworzy biznesplan, potem zaś planuje i prowadzi szkolenia dla beneficjentów, przygotowując ich do podjęcia pracy. Jest więc także zapleczem personalnym dla firmy społecznej. W przyszłości jeden ośrodek będzie mógł stworzyć całą sieć firm społecznych.

Progres
Inny ośrodek wsparcia dla chorujących psychicznie, tym razem młodych, proponuje projekt „Progres”. Stworzony w jego ramach modelowy Międzyresortowy Ośrodek Rehabilitacji Socjopsychiatrycznej (MORS) ma ułatwić młodzieży w wieku 17-23 lat wejście na otwarty rynek pracy. Osoby w tym wieku, dotknięte chorobą psychiczną, często izolują się, przerywają naukę, nie podejmując w konsekwencji pracy zawodowej, co grozi marginalizacją.
Utworzony w Zagórzu pod Warszawą MORS ma zapewnić kompleksową opiekę medyczną (w tym psychiatryczną), edukację na poziomie liceum i realizować programy kształcenia oraz uaktywniania zawodowego. Wyniki działań MORS pokażą, jakie rodzaje wsparcia i podejmowanej pracy, a także sposób współpracy międzyresortowej (szpital, szkoła, pomoc społeczna) są najlepsze dla beneficjentów.

Lokalny system współdziałania
Na współpracy międzyresortowej opiera się suwalski projekt dotyczący lokalnego systemu współdziałania partnerów. Zauważono tam, iż potencjał działających instytucji i organizacji mogących działać na rzecz osób chorych psychicznie jest naprawdę duży. Czegoś jednak brakuje we współdziałaniu takich partnerów społecznych jak: samorząd terytorialny, służby medyczne, urząd pracy, instytucje pomocy społecznej, podmioty gospodarcze czy organizacje pozarządowe.
Projekt zakłada połączenie w spójny system rozproszonych obecnie działań. Rolę łącznika ww. podmiotów pełnić miałby koordynator lokalnego systemu współdziałania. Przejmowałby on z jednej z organizacji lub instytucji pod swoją opiekę osobę dotkniętą chorobą psychiczną i po zdiagnozowaniu jej potrzeb i możliwości kierował do innych podmiotów. W ten sposób w różnych miejscach osoba ta mogłaby zostać objęta wsparciem terapeutycznym, treningami motywacyjnymi, szkoleniami zawodowymi, opieką asystenta w miejscu pracy i wszelkimi innymi dostępnymi na danym obszarze formami pomocy, realizowanymi przez różne podmioty. Byłoby to coś na kształt indywidualnej ścieżki rozwoju.

Mianownik
Wspólnym mianownikiem czterech projektów jest więc ośrodek (niekoniecznie istniejący jako budynek) wsparcia osób chorych psychicznie lub po kryzysach psychicznych. Wsparcie ma doprowadzić do zaistnienia tych osób w życiu społecznym oraz na otwartym rynku pracy, a w efekcie do trwałego nań powrotu. Badania wykazują, że osoby chorujące psychicznie, które pracują, o wiele rzadziej i krócej podlegają kolejnym hospitalizacjom z powodu nawrotu choroby, wzrasta ich samoocena, są także bardziej samodzielne i niezależne. Ośrodki wsparcia mają więc umożliwić podjęcie pracy, ta zaś wyjście na prostą.

Więcej: www.twarzawtwarz.pl, www.klos.tpn.org.pl, www.progres-equal.eu, www.equal.frp.pl

***

Artykuł powstał w ramach projektu "Integracja - Praca. Wydawnicza kampania informacyjno-promocyjna"
współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich.