Polskie Forum Osób z Niepełnosprawnościami staje w obronie reformy orzecznictwa

Brak uzgodnienia ze środowiskiem lekarskim, nieścisłości w rozumieniu ICF, a także likwidowanie modelu orzekania wyposażonego w mechanizm kontroli sądowej – to zarzuty jakie pod adresem planowanej przez rząd reformy orzecznictwa przedstawiła Naczelna Izba Lekarska. Na ich oświadczenie odpowiedziało Polskie Forum Osób z Niepełnosprawnościami (PFON). 

Jak zapowiedział Pełnomocnik Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych ustawa wprowadzająca reformę orzecznictwa ma wejść w tryb legislacyjny na przełomie września i października, a proces jej wdrażania może rozpocząć się już na przełomie grudnia i stycznia. 

Nowy system ma być oparty na międzynarodowej klasyfikacji ICF.

Swoje krytyczne stanowisko do rządowych planów przedstawiła m.in. Naczelna Izba Lekarska. Jej przedstawiciele skrytykowali pomysł wprowadzenia klasyfikacji ICF w zaproponowanej przez stronę rządową formie. Lekarze twierdzą też, że obecny system ma wiele pozytywnych cech, których nie powinno się likwidować. Stanowisko umieszczone na stronie Izby spotkało się z negatywną reakcją ze strony przedstawicieli środowiska osób z niepełnosprawnościami. 

Stanowisko sprzeczne z Konwencją 

W swoim liście skierowanym do prof. dr. hab. med. Andrzeja Matyi przedstawiciele PFON zwrócili uwagę, że stanowisko Izby w sprawie reformy orzecznictwa  podważa postulaty zgłaszane od lat przez środowisko osób z niepełnosprawnościami oraz aktualną wiedzę na temat niepełnosprawności. Ponadto jest niezgodne z rekomendacjami przedstawionymi Polsce 21 września 2018 r. przez Komitet ONZ ds. Osób z Niepełnosprawnościami. 

- Komitet jednoznacznie stwierdził, że jednym z największych problemów dotyczących sytuacji osób z niepełnosprawnościami w Polsce jest brak jednolitego systemu orzekania o niepełnosprawności. Zauważył jednocześnie, że dużym błędem jest używanie w obecnych systemach orzeczniczych takich terminów jak „niezdolność do pracy” i „niezdolność do samodzielnej egzystencji” – czytamy w liście PFON. 

Obecne orzecznictwo nie jest jednolite

Przedstawiciele Forum nie zgadzają się też z tezą, że obecny system orzecznictwa jest jednolity i odpowiednio wystandaryzowany. 

- Po pierwsze, obecnie mamy do czynienia z systemami orzecznictwa do różnych celów. Po drugie, istniejące w nich definicje (wzajemnie sprzeczne) są niejednoznaczne, przestarzałe i stygmatyzujące, np. „niezdolność do pracy” – czytamy w piśmie wystosowanym przez Forum. 

ICF to nie badanie dysfunkcji 

Niezgodę budzi też teza Izby dotycząca orzecznictwa Międzynarodowej Klasyfikacji Funkcjonowania Niepełnosprawności i Zdrowia (ICF). Lekarze z Izby twierdzą, że orzekanie według ICF musi być oparte na definiowaniu dysfunkcji. 

- Teza ta jest wprost niezgodna z intencjami autorów klasyfikacji, wyrażonymi we wstępie do niej: „Osoby nie mogą być redukowane i charakteryzowane jedynie przez ich uszkodzenia (impairments), ograniczenia aktywności i uczestnictwa. Dlatego też wskazane jest używanie pozytywnych, a przynajmniej neutralnych, określeń związanych z niepełnosprawnością. Trzeba przy tym zauważyć, że system orzekania oparty na ICF, określający potrzeby wsparcia danej osoby, a nie jej dysfunkcje, wprowadzono np. w Wielkiej Brytanii” – czytamy w skierowanym do prof. Matyi liście. 

W związku z tymi kontrowersjami PFON zwraca się o zmianę stanowiska Izby, a także proponuje zorganizowanie spotkania na ten bardzo ważny temat.