Świadczenie pielęgnacyjne w związku z opieką nad ojcem

Czy w świetle obowiązujących przepisów, córka może ubiegać się o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego w związku z tym, że opiekuje się ojcem, któremu po raz pierwszy w czerwcu 2021 r. ustalono znaczny stopień niepełnosprawności. Niepełnosprawność datuje się od kwietnia 2021 r. Czy są szanse przyznania świadczenia pielęgnacyjnego?

Szanowna Pani,

do niedawna było regułą, wynikającą z odczytywania przepisów ustawy o świadczeniach rodzinnych wprost, że opiekunowie osób dorosłych mogli ubiegać się tylko o specjalny zasiłek opiekuńczy (nieduża kwota i uzależnienie od dochodu), a opiekunowie osób, które stały się niepełnosprawne przed 25. rokiem życia, o świadczenie pielęgnacyjne (wyższa kwota i nieuzależnienie od dochodu). Po wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia  21 października 2014 r., sygn. akt: K 38/13, opiekunowie osób dorosłych, choć najczęściej po odwołaniu, coraz częściej to świadczenie uzyskują.

Trybunał Konstytucyjny w wyroku  stwierdził, że art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych w zakresie, w jakim różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad dorosłą osobą niepełnosprawną ze względu na moment powstania niepełnosprawności, jest niezgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji. Skutkiem tego orzeczenia nie jest jednak uchylenie art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych, ani uchylenie decyzji przyznających świadczenia, ani wykreowanie „prawa” do żądania świadczenia dla opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych, jeżeli niepełnosprawność podopiecznych nie powstała w okresie dzieciństwa. Ustawodawca ma natomiast obowiązek poprawić stan prawny w tym zakresie i przywrócić równe traktowanie opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych.  

W praktyce, niestety, gminy jako organy I instancji nadal stosują art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych twierdząc, że przepis ten nadal obowiązuje, ponieważ Trybunał Konstytucyjny nie stwierdził utraty jego mocy, a ustawodawca nie dokonał zmiany w ustawie. W razie uzyskania decyzji odmownej z powodu momentu powstania niepełnosprawności osoby podlegającej opiece, koniecznie należy złożyć odwołanie i z reguły, organ II instancji czyli Samorządowe Kolegium Odwoławcze, nie stosuje już niekonstytucyjnego przepisu, a z pewnością przepisu tego nie zastosuje Wojewódzki Sąd Administracyjny, jeśli wpłynie skarga na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego. Linia orzecznicza sądów administracyjnych obecnie jest w tym zakresie jednolita i korzystna dla opiekunów. Warto jednak pamiętać przy tym jak stwierdził Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia z dnia 27 czerwca 2014 w sprawie o sygn. akt I OSK 789/13 – „uprawnienie do świadczenia pielęgnacyjnego dla krewnych „otwiera się” dopiero wówczas, gdy małżonek osoby wymagającej opieki jest niepełnosprawny w stopniu znacznym (co uniemożliwia mu wypełnianie we właściwy sposób obowiązku alimentacyjnego).

Z poważaniem,

Anita Siemaszko, prawnik