Jak dostosować mieszkanie w bloku? [PORADNIK]

Posiadacze typowego mieszkania w bloku często nie zastanawiają się nad jego możliwymi aranżacjami pod kątem zapewnienia funkcjonalności użytkownikowi z niepełnosprawnością. W większości wybierają swoje M, mając na uwadze liczbę użytkowników, wielkość pomieszczeń, strony świata, ilość światła w pokojach, wielkość balkonu lub tarasu. Aranżują mieszkania pod względem bieżących i aktualnych potrzeb. Niekiedy jednak staje się tak, że mieszkanie może wymagać – na skutek wydarzeń losowych, wypadku lub starości – gruntowej przebudowy i dostosowania go do nowej sytuacji.

Jak dostosować 3-pokojowe mieszkanie o powierzchni 76 mkw. do potrzeb osoby będącej w procesie rehabilitacji, teraz całkowicie zależnej. Niniejszy materiał może też być inspiracją dla osób, które poszukują rozwiązań na etapie budowy, gdy można dokonywać istotnych poprawek w projektowanych mieszkaniach – tzw. zmian deweloperskich, które zostaną zrealizowane wg wymagań klienta.

Sytuacja i stan mieszkania

Przyjmijmy, że użytkownikami mieszkania są rodzice z jednym dzieckiem. Jedno z rodziców uległo wypadkowi. Po długim pobycie w szpitalu rodzic powrócił do domu, w którym teraz będzie kontynuowana rehabilitacja. Stał się całkowicie uzależniony od wsparcia użytkowników mieszkania. Może przemieszczać się na wózku.

Konieczne zatem będzie dostosowanie mieszkania pod kątem nowych funkcjonalności. Mieszkanie (rys. Mieszkanie przed adaptacją) ma: salon, dwa pokoje sypialne, kuchnię i łazienkę, i jest podzielone na strefę dzienną oraz nocną. W istniejącym układzie bardzo niekorzystnym elementem jest kręty korytarz, który teraz utrudnia codzienną komunikację. Ogromną zaletą mieszkania jest lokalizacja szachtów instalacyjnych (S1, S2, S3) zawierających piony instalacyjne (woda, kanalizacja, wentylacja), które umożliwiają w elastyczny sposób zmianę lokalizacji kuchni albo pomieszczeń sanitarnych. Ma to ogromne znaczenie przy dokonywanych zmianach aranżacyjnych w mieszkaniu, gdyż w łatwy sposób można dokonać zmian.

Niezmiernie istotnym elementem jest weryfikacja lokalizacji ścian działowych, które pozwolą na przesunięcia ścian lub częściowe ich usunięcie, zgodnie z potrzebami, bez ingerencji w konstrukcję budynku. W razie ingerencji konieczne jest uzyskanie stosownych zgód i pozwoleń. W analizowanym mieszkaniu nie ma takiej sytuacji, gdyż w całej przestrzeni mieszkania zastosowano lekkie ściany działowe z bloczków gipsowych. To najistotniejsze elementy, w które trzeba będzie ingerować w trakcie adaptacji do potrzeb rehabilitowanego lokatora.

Najpilniejsze potrzeby

Jak optymalnie zapewnić komfortowe rozwiązania dla potrzeb np. osoby będącej w procesie rehabilitacji, gdy możliwe jest poruszanie się na wózku? Priorytetem będzie korekta istniejącego układu funkcjonalnego mieszkania w taki sposób, aby uwzględnić najpilniejsze potrzeby osoby niesamodzielnej wymagającej codziennej pielęgnacji oraz rehabilitacji, jak również potrzeby domowników. Czyli:

• wydzielenie odpowiednio wyposażonego tzw. pokoju pielęgnacyjnego w bezpośredniej lokalizacji sypialni;
• odpowiednie parametry korytarza umożliwiające najprostszą komunikację pomiędzy poszczególnymi strefami mieszkania, min. 120 cm; 
• zapewnienie odpowiedniego pola manewrowego 150x150 cm w poszczególnych pomieszczeniach (mając na uwadze proces rehabilitacji i możliwość przesadzania osoby na wózek);
• zapewnienie optymalnego stałego transferu między pokojem sypialnym a łazienką (rekomendowany podnośnik sufitowy umożliwiący transfer osoby na osi sypialnia–pokój pielęgnacyjny (w przestrzeni publicznej zwany od niedawna komfortką);
• zapewnienie odpowiedniego transferu z wózka na fotel w strefie salonu lub kuchni oraz zapewnienie pola manewrowego dla podnośnika jezdnego;
• zapewnienie odpowiednich urządzeń umożliwiających rehabilitację oraz komunikację, nie tylko ruchową, ale też mentalną;
• wydzielenie osobnej toalety (prysznic, toaleta, umywalka) dla pozostałych domowników lub zapewnienie minimum prysznica w strefie łazienki przeznaczonej dla osoby rehabilitowanej.

Po zmianach aranżacyjnych mieszkanie (rys. Mieszkanie po adaptacji) ma bardzo czytelny układ funkcjonalny, podporządkowany nowym funkcjom. Mieszkanie zostało zaprojektowane w taki sposób, aby uwzględnić proces rehabilitacji domownika od fazy jego unieruchomienia do fazy stopniowego przywrócenia funkcji ruchowych, gdy ma zapewnioną możliwość minimalnej samodzielności.

Mieszkanie przed adaptacją

Legenda

1. Przedpokój
2. Garderoba
3. Sypialnia
4. Pokój dziecka
5. Łazienka
6. Salon
7. Kuchnia
8. Balkon

Mieszkanie po adaptacji

Legenda

1. Przedpokój – 10,5 mkw.

• 1a – pralka i suszarka w zabudowie meblowej

2. Toaleta z prysznicem dla pozostałych domowników 2,5 mkw.
3. Sypialnia – 12,0 mkw.

• 3a – kanapa rozkładana 210 x 90 cm (w rozkładanej wersji 140 cm)
• 3b – szafa z garderobą
• 3c – szafa z garderobą
• 3d – drzwi o szer. 90 cm

4. Pokój dla osoby niesamodzielnej – 10,5 mkw.

• 4a – ścianka przesuwna składana
• 4b – łóżko rehabilitacyjne
• 4c – przestrzeń dla wózka nad szyną sufitową
• 4d – drzwi przesuwne
• 4e – regał
• 4f – strefa zieleni
• 4g – fotel
• 4h – podnośnik sufitowy

5. Łazienka (komfortka) – 10,0 mkw.

• 5a – umywalka o odpowiednich parametrach
• 5b – miska ustępowa o odpowiednich parametrach
• 5c – szafka łazienkowa do przechowywania środków do pielęgnacji
• 5d – kosz na odpadki
• 5e – łóżko prysznicowe 178 x 76 cm

6. Salon + aneks kuchenny – 21,0 mkw.

• 6a – narożnik rozkładany 210 x 120 cm
• 6b – stół rozkładany 120(170) x 80 cm

7. Pokój dziecka – 9,5 mkw.

• 7a – drzwi o szerokości 90 cm

8. Balkon – 10 mkw.

• 8a – niwelacja progu balkonowego

Sypialnia – pokój pielęgnacyjny

Łóżko, w którym spędza czas osoba rehabilitowana, nie powinno być miejscem, w którym odbywa się codzienna pielęgnacja. W związku z tym najbardziej istotnym rozwiązaniem jest zapewnienie w adaptowanym mieszkaniu w bliskiej odległości od łóżka rehabilitacyjnego tzw. pokoju pielęgnacyjnego oraz zapewnienie możliwie najprostszego transferu między tymi przestrzeniami. W rozpatrywanym przypadku było to możliwe poprzez częściowy demontaż ściany działowej między pokojem a łazienką i zastąpienie stałej ściany ścianą przesuwną.

Istotną kwestią jest zapewnienie drzwi do pełnej wysokości pomieszczenia bez nadproża, aby umożliwić poprowadzenie podnośnika sufitowego bez konieczności przepinania między pokojami. W przedstawionej adaptacji mieszkania bardzo ważnym elementem jest zapewnienie składanej ścianki między pokojem osoby niesamodzielnej a sypialnią. Zapewnienie takiej funkcjonalności umożliwia odpowiednią przestrzeń we wnętrzu i daje olbrzymi potencjał aranżacyjny.

Mając na uwadze postępy w procesie rehabilitacji, pozostałe elementy wyposażenia łazienki dostosowano do potrzeb osoby poruszającej się na wózku. Zapewnienie wygodnego transferu między łóżkiem rehabilitacyjnym a łazienką jest priorytetem ze względu na częstotliwość korzystania z tej funkcjonalności. Najszybszym i najwygodniejszym sposobem jest zainstalowanie podnośnika sufitowego, który funkcjonowałby w linii prostej między łóżkiem a wanną i był sterowany za pomocą pilota.

Ogromną zaletą podnośnika jest możliwość jego rozbudowy i zapewnienia instalacji w każdej części mieszkania. Alternatywą jest zastosowanie nieco tańszego podnośnika jezdnego, który przesuwa się za pomocą kółek po płaszczyźnie podłogi, np. pokoju pielęgnacyjnego. Jego zaletą jest niższa cena w stosunku do podnośnika sufitowego i możliwość wykorzystania w różnych strefach pokoju i całego mieszkania. Wadą – gabaryty oraz to, że jest obsługiwany manualnie przez osobę towarzyszącą domownikowi.

Reasumując, w nowej aranżacji udało się wydzielić pokój dla osoby niesamodzielnej oraz zapewnić pokój pielęgnacyjny w miejscu, w którym zlokalizowana była łazienka. Nastąpiło to poprzez jej powiększenie. Pokój pielęgnacyjny wydzielono przesuwnymi drzwiami, wyposażono w łóżko prysznicowe, miskę ustępową, umywalkę i poręcze. Między urządzeniami zapewniono przestrzeń manewrową 150x150 cm. Z przestrzeni łazienki usunięto pralkę i zapewniono dla niej nowe miejsce w przedpokoju.

Wyposażenie minimum

Najważniejszym elementem pokoju pielęgnacyjnego jest zapewnienie leżanki/przewijaka. Przy ograniczonym budżecie będzie to przewijak o stałej wysokości, jednakże ze względu na wygodę podczas pielęgnacji optymalna będzie leżanka/przewijak z regulowaną różnicą wysokości i osłoną bezpieczeństwa. Jej parametry to długość 120–190 cm, a szerokość: 70 cm. Zakres regulacji wysokości wynosi 30–100 cm. Leżanka/przewijak pielęgnacyjny z elektryczną regulacją wysokości będzie idealny do wymagań osób starszych lub poruszających się na wózku. Należy pamiętać, aby powierzchnia leżanki/ przewijaka była łatwa do utrzymania w czystości, wykonana z najwyższej jakości materiałów. Istotnym parametrem jest to, czy będzie mieć amortyzatory umożliwiające złożenie. Gdy nie jest używana, taka funkcjonalność zapewni dodatkowe miejsce. Konieczne jest jednak wtedy zapewnienie kabiny prysznicowej z bezprogowym brodzikiem lub odpowiedniej wanny – z bocznymi drzwiami oraz regulowanym siedziskiem lub platformą do siedzenia.

W przypadku korzystania z prysznica należy rozważyć używanie wózka prysznicowego i przewidzieć miejsce do jego przechowywania. Jeśli dysponujemy większym budżetem, warto rozważyć zakup łóżka prysznicowego stałego lub mobilnego. Takie rozwiązanie zostało przedstawione w adaptowanym mieszkaniu. Mobilne łóżko prysznicowe z elektryczną regulacją wysokości zapewnia opiekunom wygodne wielofunkcyjne stanowisko i zmniejsza liczbę transferów użytkownika, jego przenoszenia, skrętów i podnoszenia przez opiekunów. Użytkownik leży na miękkich listwach, które są bezpieczne i wygodne, gdy jest przebierany czy myty. Mobilne łóżko prysznicowe ma kółka z hamulcem i osłonami; może być dostarczone z akumulatorem, dzięki czemu kable nie ograniczają pracy opiekuna, a także eliminują ryzyko potknięcia się o kable leżące na podłodze.

Stałe łóżko prysznicowe z elektryczną regulacją wysokości to rozwiązanie trwałe. Użytkownik leży wygodnie i bezpiecznie, a opiekun ma optymalne warunki pracy. Gdy łóżko nie jest używane, można je złożyć, aby nie zajmowało miejsca w pomieszczeniu. Ma ruchomy zagłówek umożliwiający podniesienie użytkownika. W tym wariancie istnieje możliwość regulacji wysokości łóżka w zakresie od 30 do 100 cm za pomocą pilota. Pozwala to opiekunowi na ustawienie wysokości na odpowiednim poziomie i umożliwia płynne przenoszenie np. osób niepełnosprawnych przy minimalnym wysiłku fizycznym opiekuna. Istnieje możliwość wyboru łóżek prysznicowych na stałe podłączonych do kanalizacji sanitarnej.

Mając na uwadze stopniową rehabilitację i przywrócenie funkcji ruchowych, należy zapewnić też toaletę i umywalkę wyposażoną w poręcze na odpowiedniej wysokości oraz regulowaną wysokość lustra i kosz na śmieci.

Pokój

W pokoju dla osoby niesamodzielnej ustawiono łóżko rehabilitacyjne i fotel umożliwiający czuwanie, jeśli zaistnieje taka konieczność. Fotel w wersji rozkładanej pozwoli przenocować przy podopiecznym. Istotne jest zapewnienie przy łóżku rehabilitacyjnym szafek do przechowywania środków ochrony osobistej.

Korytarz

Korytarz po przebudowie stał się łącznikiem w linii prostej pomiędzy strefą sypialni a częścią dzienną, co ułatwiło komunikację między pozostałymi strefami w domu (pokojem, salonem i kuchnią). Dzięki temu, że zlikwidowano ścianę między korytarzem a salonem, możliwy jest łatwy transfer osoby na wózku do salonu. Korytarz przy drzwiach wejściowych zyskał większą przestrzeń, więc zamontowano w nim pralkę (w zabudowie meblowej), podłączoną do zlokalizowanego nieopodal szachtu instalacyjnego.

Salon i aneks kuchenny

Przestrzeń salonu oraz aneksu kuchennego powinna uwzględniać przestrzeń manewrową umożliwiającą przejazd wózkiem do stołu i kanapy. Istotnym elementem mobilności jest możliwość wyjścia na balkon.

Pokój dziecka

W dawnej kuchni udało się wydzielić niewielki, 9,5-metrowy pokój dziecięcy. W każdym z pokoi dostosowano otwory drzwiowe do szerokości 90 cm.

Toaleta

W miejscu garderoby udało się stworzyć niewielką toaletę, w której pojawił się prysznic dla pozostałych domowników. W razie braku takiej możliwości konieczne jest zapewnienie prysznica dla domowników w pokoju pielęgnacyjnym.

UWAGA! Jeśli chcesz poznać możliwości dostosowania Twojego mieszkania/domu, prześlij nam zdjęcia oraz plan swojego domu/mieszkania. Wybrane zgłoszenią zostaną przeanalizowane przez ekspertów Integracja LAB i ukażą się na łamach magazynu „Integracja” oraz portalu Niepelnosprawni.pl.

Artykuł pochodzi z numeru 3/2021 magazynu „Integracja”.

Zobacz, jak możesz otrzymać magazyn Integracja.

Sprawdź, jakie tematy poruszaliśmy w poprzednich numerach.