Zapis w orzeczeniu „żadna praca” a zatrudnienie

Czy osoba z orzeczoną I grupą inwalidzką i zapisem w orzeczeniu „żadna praca” czy też „trwale niezdolny do pracy”, może jednak podjąć pracę. Przyjaciel dostał rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy (I grupa ZUS, ze względu na wzrok). Do niedawna pracował jako pracownik administracyjny - biurowy. Praca przy komputerze, przy odpowiednim oświetleniu. Wypełnianie dokumentów, deklaracji itp. Pracodawca wypowiedział umowę o pracę ze względu na zapis w orzeczeniu „całkowicie niezdolny do pracy”. Czy od takiego zapisu można się gdzieś odwołać? Czy jeżeli lekarz okulista lub lekarz medycyny pracy, wyda pozytywną opinię co do dalszego zatrudnienia na danym stanowisku, to taka osoba może dalej pracować? Jakie jest wyjście z takiej sytuacji? Osoba ma 52 lata, pracuje w tej firmie od ponad 25 lat. Z samej renty trudno się utrzymać. 

Szanowny Panie,

W związku z funkcjonowaniem orzecznictwa o niepełnosprawności występują problemy z rozumieniem zapisów w orzeczeniach o niepełnosprawności dotyczących wskazań odpowiedniego zatrudnienia. Czy zapisy w postaci: NIE DOTYCZY, ŻADNA/ŻADNA PRACA, NIEZDOLNY DO PRACY,  WARUNKI PRACY CHRONIONEJ, ZAKŁAD PRACY CHRONIONEJ (oryginalne stwierdzenia z orzeczeń o niepełnosprawności) oznaczają, że istnieje zakaz pracy lub nakaz pracy w określonych warunkach (np. w warunkach chronionych) dla osób mających takie zapisy w orzeczeniach?

Kategorycznie należy stwierdzić, iż w prawie polskim w odniesieniu do osób z niepełnosprawnością, nie ma zakazu pracy ani nakazu pracy w określonych warunkach.

Art. 65. 1. Konstytucji RP stanowi wprost, że każdemu zapewnia się wolność wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy. Wyjątki od tej zasady określić może jedynie ustawa. Natomiast zgodnie z Konwencją ONZ o Prawach Osób Niepełnosprawnych, która przyjęta została przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych 13 grudnia 2006 roku, a rząd Polski podpisał ją 20 marca 2007 r. i  ratyfikowana została 6 września 2012 r., w artykule 27 Praca i zatrudnienie, jest stwierdzone, że Państwa Strony uznają prawo osób niepełnosprawnych do pracy, na zasadzie równości z innymi osobami; obejmuje to prawo do możliwości zarabiania na życie poprzez pracę swobodnie wybraną lub przyjętą na rynku pracy oraz w otwartym, integracyjnym i dostępnym dla osób niepełnosprawnych środowisku pracy. Państwa Strony będą chronić i popierać realizację prawa do pracy, również tych osób, które staną się niepełnosprawne w okresie zatrudnienia, poprzez podjęcie odpowiednich kroków, w tym na drodze ustawodawczej.

Również ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy w art. 10. § 1. stanowi, że każdy ma prawo do swobodnie wybranej pracy. Warto zauważyć jednocześnie, że Kodeks pracy nie reguluje w jakiś szczególny sposób podejmowania zatrudnienia przez osoby z niepełnosprawnością, gdyż jego przepisy w całej rozciągłości mają zastosowanie do pracowników będących osobami z niepełnosprawnością. Szczególne uregulowania dotyczące kwestii podejmowania zatrudnienia przez osoby z niepełnosprawnością zawiera natomiast ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Zgodnie z art. 4  ust. 5 ww. ustawy  zaliczenie osoby do znacznego albo umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie wyklucza możliwości zatrudnienia tej osoby u pracodawcy niezapewniającego warunków pracy chronionej, w przypadkach: przystosowania przez pracodawcę stanowiska pracy do potrzeb osoby niepełnosprawnej lub zatrudnienia jej w formie telepracy. Zapisy tego artykułu tworzą więc generalną zasadę, zgodnie z którą osoby z lekkim orzeczeniem o niepełnosprawności mają pełną swobodę w podejmowaniu zatrudnienia na rynku pracy. Osoby z umiarkowanym lub znacznym stopniem niepełnosprawności bez żadnych ograniczeń mogą podjąć pracę na chronionym rynku pracy. Aby osoba z umiarkowanym lub znacznym stopniem niepełnosprawności mogła podjąć pracę na tzw. otwartym rynku pracy, wystarczy tylko, aby pracodawca przystosował stanowisko pracy do potrzeb osoby niepełnosprawnej lub zatrudnił ją w formie telepracy.

Z powołanych powyżej przepisów wynika więc wprost, iż nie ma zakazu pracy dla osób z niepełnosprawnością. Zapisy znajdujące się w orzeczeniach o niepełnosprawności typu: NIE DOTYCZY, ŻADNA/ŻADNA PRACA, NIEZDOLNY DO PRACY,  WARUNKI PRACY CHRONIONEJ, ZAKŁAD PRACY CHRONIONEJ są to jedynie wskazania dotyczące odpowiedniego zatrudnienia uwzględniającego psychofizyczne możliwości danej osoby (zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności, wydanym na podstawie art. 6c ust. 9 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych).

Należy jednakże podkreślić, iż o tym, czy na danym konkretnym stanowisku będzie mogła pracować osoba z niepełnosprawnością, zadecyduje lekarz medycyny pracy.

Z poważaniem,

dr Michał Urban, radca prawny