RPO: Co z reformą orzecznictwa?

„W Polsce jest sześć systemów orzekania o niepełnosprawności: cztery ws. uprawnień do świadczeń rentowych, piąty – stopnia niepełnosprawności, a szósty – kształcenia specjalnego. Oznacza to konieczność badań obywateli przez różne zespoły orzecznicze, co w przypadku osób chorych wiąże się z dużymi utrudnieniami, zwłaszcza w okresie pandemii” – zwraca się w piśmie do minister rodziny i polityki społecznej Marleny Maląg, Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO) prof. Marcin Wiącek. Rzecznik pyta, kiedy można się spodziewać zapowiadanej od lat reformy orzecznictwa.

Prof. Wiącek zwraca uwagę, że w skierowanych do jego biura pismach obywatele cały czas skarżą się na wielotorowość orzecznictwa do celów rentowych i pozarentowych.

6 systemów

„W Polsce funkcjonuje aż sześć systemów orzekania o niepełnosprawności, w tym cztery systemy ustalają uprawnienia do świadczeń rentowych (w ramach ZUS, KRUS, MSWiA i MON), i piąty – o stopniu niepełnosprawności oraz szósty – w zakresie potrzeb kształcenia specjalnego” – zauważa RPO. „Ludzie skarżą się na konieczność poddawania się badaniom przez różne zespoły orzecznicze, które biorą pod uwagę różne aspekty stanu zdrowia. Dla osób chorych wiąże się to z dużymi utrudnieniami, zwłaszcza w okresie pandemii. Dotyczy to także pozyskiwania i kompletowania dokumentacji medycznej z przebiegu leczenia. Przepisy są sprzeczne, dezorientują osoby z niepełnosprawnościami i utrudniają im korzystanie ze swoich praw” – wskazuje w swym piśmie do minister Marleny Maląg.

Problem ciągnie się od lat

Jak zauważa obecny Rzecznik, problem ten był wielokrotnie podejmowany przez jego poprzedników. Po raz pierwszy w wystąpieniu z 15 kwietnia 2008 r. do Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych.

Rzecznik przypomina też, że  już  2 lutego 2017 r. powołano Międzyresortowy Zespół ds. Opracowania Systemu Orzekania o Niepełnosprawności oraz Niezdolności do Pracy – pod przewodnictwem Gertrudy Uścińskiej, prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Właśnie ten Zespół dokonał m.in. analizy funkcjonowania systemu orzekania o niepełnosprawności i niezdolności do pracy, a także opracował projekt ustawy o orzekaniu o niepełnosprawności i niezdolności do pracy.

Kiedy efekty?

„Kwestie dotyczące reformy orzecznictwa zostały zawarte w Strategii na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami 2021–2030, którą przyjęto 16 lutego 2021 r. Celem Strategii jest m.in. stworzenie kompleksowego i zintegrowanego systemu orzekania o niepełnosprawności, zgodnego z postanowieniami Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych. Koncepcja ta zakłada zasadniczą przebudowę dotychczasowego systemu, w tym również poprzez konsolidację dotychczas funkcjonujących systemów orzecznictwa dla celów rentowych, pozarentowych i edukacyjnych oraz wprowadzenie nowej niezależnej instytucji orzeczniczej – Krajowego Centrum Orzecznictwa” – podkreśla prof. Marcin Wiącek.

Zwraca on też uwagę, że już 10 grudnia 2020 r. prezes ZUS Gertruda Uścińska, przewodnicząca Międzyresortowego Zespołu ds. Opracowania Systemu Orzekania o Niepełnosprawności oraz Niezdolności do Pracy, poinformowała o zakończeniu prac Zespołu i przygotowaniu projektu ustawy.

W związku z tym zastępca RPO Stanisław Trociuk, prosi ministrę Marlenę Maląg o informacje o aktualnym stanie prac nad reformą systemu orzecznictwa wraz z terminem jej zakończenia.

Pismo można znaleźć na stronie Biura Rzecznika Praw Obywatelskich (PDF, 104 KB).