Jak żyć po amputacji?

AKTUALIZACJA: 11.08.2015

Utrata kończyny jest dla każdego wielkim szokiem, bo oto nagle zostaje zmieniony wygląd człowieka, do którego każdy jest przyzwyczajony. Pojawiają się też różnego rodzaju ograniczenia, z którymi wcześniej człowiek nie musiał się liczyć. Wszystkie te trudności da się jednak przezwyciężyć; można przyzwyczaić się do funkcjonowania bez kończyny lub bez kończyn (bo i takie sytuacje się zdarzają); można nauczyć się chodzić w protezie, w niektórych przypadkach nawet biegać i uprawiać sport, kierować samochodem, czyli prowadzić normalne, aktywne życie. Trzeba tylko wierzyć we własne możliwości, nie poddawać się i postarać się zaakceptować swoją nową sytuację.

Oswajanie się z problemem

„Nie każdy pacjent po amputacji wymaga opieki psychologicznej. Jest to bardzo indywidualne, choć pomoc jest zalecana, zwłaszcza, kiedy pacjent sam przyczynił się do swojego stanu (np.w wyniku lekkomyślności) albo gdy ktoś celowo spowodowało obrażenia jego ciała (brutalny napad). Pojawia się wtedy ogromne obciążenie psychiczne, poczucie winy i krzywdy. Takie emocje można opracować terapeutycznie, aby pomóc osobie po amputacji zaakceptować jej stan. Psycholog pomaga zrekonstruować zniszczony obraz własnej tożsamości. Jest to niezwykle ważne, bo wizerunek ciała jest fundamentem poczucia wartości osobistej. Psycholog pomaga też podjąć decyzje o amputacji osobie z nowotworem, która obawia się zdecydować na taki zabieg, często będący jedynym sposobem na ratowanie życia.”
(Mgr Teresa Tarkowska, psycholog, Ośrodek Rehabilitacji Społecznej, Warszawa)

Bóle fantomowe

Każda osoba po amputacji odczuwa bóle fantomowe. Są to bóle w amputowanej kończynie, związane z silnym poczuciem obecności utraconej kończyny lub jej części. Czas trwania bólów fantomowych jest indywidualny dla każdego pacjenta. Mogą się one utrzymywać od kilku miesięcy do nawet kilku lat. Zazwyczaj wrażenia fantomowe łagodzi się lekami przeciwbólowymi, uspokajającymi, czasem także niewielkimi dawkami leków przeciwdepresyjnych. Wrażenie bywa niezwykle silne, amputowaną kończynę odczuwa się identycznie jak wszystkie posiadane części ciała, można „poruszać” palcami, „zginać” kolano, niestety, równie realny jest ból, który odczuwało się wcześniej w chorej kończynie. Trwa to, dopóki nie obumrą zakończenia nerwowe.

- Jedną z metod leczenia bólu fantomowego jest przezskórna elektrostymulacja. Działanie na kikut stymulatorem może zmniejszyć dolegliwości bólowe. Jest to bardziej skuteczne we wczesnym okresie bólu fantomowego. Metody leczenia bólu powinien dobrać lekarz, który się na tym zna. Polecam kontakt z poradniami leczenia bólu - twierdzi dr Jan Dobrogowa z Zakładu Badania i Leczenia Bólu w Krakowie.

Rehabilitacja

Korzystny dla osoby po amputacji jest pobyt na oddziale rehabilitacyjnym, zwłaszcza po otrzymaniu protezy. Można pod okiem rehabilitantów uczyć się chodzenia i w razie potrzeby kontaktować się z technikami protezowni. Ważne jest też dostosowanie elementów protezy: ustawienie wysokości, dopasowanie leja protezy (nie może się zsuwać lub ocierać, bo przy chodzeniu będzie powodował trudno gojące się rany) czy pasów podtrzymujących, bo tylko wtedy można uzyskać względny komfort chodzenia.

Przyzwyczajenie się do używania protezy wymaga czasu. Na początku odczuwa się ból i dyskomfort, ale im dłużej i częściej chodzi się w protezie, tym szybciej organizm przystosowuje się do nowego sposobu poruszania. Konieczny jest specjalny trening, jeśli bowiem nabierze się nieprawidłowych nawyków, bardzo trudno będzie się ich pozbyć w przyszłości. Ważna jest też nauka bezpiecznego poruszania się po schodach (w protezie, po amputacji powyżej kolana, niemożliwe jest chodzenie po schodach, na przemian lewą i prawą nogą (można jedynie dostawiać jedną nogę do drugiej).

Pierwszą protezę, tymczasową, do nauki chodzenia, wykonuje się po kilku tygodniach od amputacji. Dopiero po kilkumiesięcznym przyzwyczajeniu się i odpowiednim przygotowaniu kikuta wykonuje się protezy ostateczne.

Przy wszelkiego rodzaju amputacjach wskazane jest jak najszybsze rozpoczęcie rehabilitacji. Zaraz po operacji rozpoczyna się ćwiczenia oddechowe i krążeniowe, aby zapobiec ewentualnym niewydolnościom organizmu związanym z długotrwałym unieruchomieniem pacjenta. Jeżeli jest taka możliwość przed amputacją, warto uzgodnić z lekarzami i technikami protetycznymi poziom amputacji oraz zapoznać się z możliwościami zaprotezowania. W zależności od miejsca amputacji i długości kikuta stosuje się różnego rodzaju protezy i elementy podtrzymujące protezę na kończynie (pasy i podciśnieniowe leje).

Ważne jest też odpowiednie przygotowanie kończyny do zaprotezowania:

1. kikut powinien być hartowany,
2. formowany poprzez bandażowanie,
3. ćwiczony, by zapobiec powstaniu przykurczy mięśniowych, które później utrudniają za protezowanie i chodzenie,
4. należy trenować nie tylko mięśnie kikuta, co ułatwi poruszanie kończyną w protezie, ale także zdrową kończynę, która przejmie cały ciężar organizmu.

„Idealnie jest, gdy zaprotezowana kończyna ma bardzo sprawne mięśnie, bez żadnych ograniczeń ruchowych, ponieważ specyficzna sztuka chodzenia w protezie (współpraca mięśni nogi z mechanizmem protezy) nie sprawia wtedy zbyt wielu trudności. Pacjenci, którzy stracili kończyny w wypadkach, mają możliwość lepszego oprotezowania niż pacjenci, u których przez cały czas występuje jakaś choroba towarzysząca, która czasem utrudnia chodzenie i przygotowanie protezy.”
(Dr n. med. Michał Dziewulski, ortopeda-traumatolog, Zakłady Ortopedyczne Konstancin)

Zakłady Ortopedyczne

W zakładach ortopedycznych przygotowuje się nie tylko bierne, kosmetyczne protezy, np. rąk (nieruchome uzupełnienie ubytku ciała), ale także bardziej skomplikowane: kinetyczne, hybrydowe, bioelektryczne - sterowane grupami mięśni, a także mioelektryczne, potrafiące chwytać dłonią przedmioty, z sensorami kontrolującymi uścisk dłoni. Na protezy bardziej zaawansowane technicznie dofinansowanie z Narodowego Funduszu Zdrowia nie wystarcza, cena takiej „mądrej” ręki to dziesiątki, a nawet setki tysięcy złotych.

Do podanych poniżej poradni mogą się zgłaszać pacjenci z całej Polski z wnioskiem na protezę:

Zakład Zaopatrzenia Ortopedycznego w Gdańsku

Krakowskie Zakłady Sprzętu Ortopedycznego Sp. z o.o.

tel. 12 633 20 55
ul. Prądnicka 10
30-002 Kraków
www.kzso.com.pl
e-mail: biuro@kzso.com.pl

Poznańskie Zakłady Sprzętu Ortopedycznego

Tor-Ort: Toruńskie Zakłady Ortopedyczne

tel. 56 622 60 96
ul. Warszawska 16
87-100 Toruń

Warszawskie Zakłady Sprzętu Ortopedycznego S.A.

tel. 22 576 17 12; 22 576 17 13; 22 576 17 08
al. Bohaterów Września 9
00-973 Warszawa
e-mail: wzso@poczta.neostrada.pl

Wojewódzkie Zakłady Ortopedyczne SPZOZ

tel. 32 281 42 81
ul. Stefana Batorego 17
41-902 Bytom

Zakłady Ortopedyczne SPZOZ

Zakłady Ortopedyczne w Białymstoku

Zakłady Sprzętu Ortopedycznego

Wykonanie protezy

W ramach ubezpieczenia zdrowotnego pacjentowi przysługuje zaopatrzenie w wyroby medyczne, a pacjentowi po amputacji przysługuje bezpłatnie proteza. Zasady dofinansowania do zakupu sprzętu ortopedycznego reguluje Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 6 grudnia 2013 r. w sprawie wykazu wyrobów medycznych wydawanych na zlecenie (Dz. U. 2013 poz. 1565). W przypadku protez kwota dofinansowania jest uzależniona od rodzaju i wysokości amputacji, a także rodzaju protezy. Ustalone w rozporządzeniu kwoty pozwalają jedynie na wykonanie prostych, nieskomplikowanych protez. Osoby aktywne zwykle potrzebują protez bardziej skomplikowanych i nowoczesnych.

W celu uzyskania zlecenia na zaopatrzenie w sprzęt ortopedyczny, na podstawie którego będzie wykonana proteza, należy zgłosić się do lekarza specjalisty (ortopedy, chirurga, traumatologa, rehabilitanta, chirurga naczyniowego itp.), który takie zlecenie, na odpowiednim druku, wystawi.

Wzór druku zlecenia na wykonanie protezy można znaleźć na stronach NFZ (plik PDF, 157 kB).

Zlecenie na wyroby ortopedyczne musi zostać potwierdzone do refundacji przez oddział NFZ (Narodowego Funduszu Zdrowia), na terenie którego osoba ubezpieczona jest zarejestrowana. Zlecenie może być potwierdzone osobiście przez pacjenta, inną osobę w jego imieniu lub drogą pocztową (zlecenie przysyłane pocztą będzie odsyłane na adres pacjenta). Do potwierdzenia zlecenia przez NFZ wymagany jest dowód osobisty osoby odbierającej potwierdzone zlecenie.

Dopiero mając zlecenie potwierdzone do refundacji można zgłosić się do wybranej placówki na terenie całego kraju, która ma podpisaną umowę z NFZ, a która zajmuje się wykonywaniem protez. Wybór konkretnej placówki, w której zostanie zamówiona proteza, należy do pacjenta – nie obowiązuje w tym przypadku rejonizacja.

Pacjenci mają prawo wyboru sprzętu spośród zróżnicowanej oferty. Przy tych samych funkcjach mogą różnić się ceną i jakością. Jeżeli cena wybranej przez pacjenta protezy jest wyższa niż cena określona limitem, pacjent dopłaca różnicę pomiędzy ceną brutto, a kwotą refundacji.

Poniżej podajemy przykładowe limity kwot dofinansowania na wykonanie protez oraz limity na naprawę:

Rodzaj protezy: proteza uzupełniająca stopę

Limit ceny do: 600 zł
Limit na naprawy: 0 zł
Można otrzymać bezpłatnie: raz na 2 lata

Proteza ostateczna w obrębie stawu skokowego z kikutem oporowym

Limit ceny do: 1800 zł
Limit na naprawy: 540 zł
Można otrzymać bezpłatnie: raz na 3 lata

Proteza ostateczna skorupowa podudzia z tuleją udową w obrębie stawu kolanowego

Limit ceny do: 2800 zł
Limit na naprawy: 840 zł
Można otrzymać bezpłatnie: raz na 3 lata

Proteza ostateczna modularna podudzia z tuleją udową i połączeniem w obrębie stanu kolanowego

Limit ceny do: 4500 zł
Limit na naprawy: 1350 zł
Można otrzymać bezpłatnie: raz na 3 lata

Proteza ostateczna modularna podudzia

Limit ceny do: 3500 zł
Limit na naprawy: 1050 zł
Można otrzymać bezpłatnie: raz na 3 lata

Proteza ostateczna skorupowa w obrębie uda

Limit ceny do: 3000 zł
Limit na naprawy: 900 zł
Można otrzymać bezpłatnie: raz na 3 lata

Proteza ostateczna modularna w obrębie uda

Limit ceny do: 5500 zł
Limit na naprawy: 1650 zł
Można otrzymać bezpłatnie: raz na 3 lata

Proteza ostateczna modularna z koszem biodrowym po wyłuszczeniu w stawie biodrowym lub krótkim kikutem wymagającym zaprotegowania z koszem biodrowym

Limit ceny do: 7500 zł
Limit na naprawy: 2250 zł
Można otrzymać bezpłatnie: raz na 3 lata

Proteza kosmetyczna w obrębie ręki

Limit ceny do: 800 zł
Limit na naprawy: 240 zł
Można otrzymać bezpłatnie: raz na 3 lata

Proteza kosmetyczna całej kończyny górnej po wyłuszczeniu stawu barkowego

Limit ceny do: 3000 zł
Limit na naprawy: 900 zł
Można otrzymać bezpłatnie: raz na 3 lata

Proteza robocza z końcówką roboczą całej kończyny górnej po wyłuszczeniu w obrębie stawu barkowego

Limit ceny do: 4600 zł
Limit na naprawy: 1380 zł
Można otrzymać bezpłatnie: raz na 3 lata

Szczegółowe kwoty limitów dofinansowania do zakupu protez można znaleźć na stronie NFZ (plik PDF, 228 kB).

Dofinansowanie z PFRON

Osoby z niepełnosprawnością, tj. posiadające orzeczenie o niepełnosprawności (do celów rentowych lub pozarentowych), mogą uzyskać dodatkowe środki z PFRON na sfinansowanie zakupu protezy. Wnioski o dofinansowanie należy składać w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w miejscu zamieszkania, tam też można uzyskać szczegółowe informacje dotyczące zasad ubiegania się o środki. Zgodnie przepisami, wysokość dofinansowania do przedmiotów ortopedycznych i środków pomocniczych, o jakie osoba z niepełnosprawnością może się starać w PCPR, wynosi:

• do 100 proc. kosztów udziału własnego osoby z niepełnosprawnością w limicie ceny, jeżeli taki udział jest wymagany,
• do 150 proc. kwoty limitu na dany sprzęt, jaki został wyznaczony przez NFZ, jeżeli cena zakupu jest wyższa niż ustalony limit.

Przy ubieganiu się o ww środki obowiązuje kryterium dochodowe.

Więcej informacji dotyczących dofinansowania z PFRON do zakupy sprzętu rehabilitacyjnego można znaleźć na naszym portalu.

W PCPR można także uzyskać dofinansowanie do protez w ramach programu PFRON Aktywny samorząd. Jest to pomoc w zakupie protezy kończyny, w której zastosowano nowoczesne rozwiązania techniczne (tj. protezy poziomu III lub IV).

Program adresowany jest do osób:

• posiadających stopień niepełnosprawności,
• będących w wieku aktywności zawodowej lub zatrudnionych,
• posiadających potwierdzoną przez eksperta PFRON stabilność procesu chorobowego,
• potwierdzona przez eksperta PFRON opinia dotycząca rokowania uzyskania zdolności do pracy w wyniku wsparcia uzyskanego w programie.

W ramach programu można uzyskać dofinansowanie do:

• dofinansowanie do zakupu protezy kończyny, w której zastosowano nowoczesne rozwiązania techniczne,
• refundację kosztów dojazdu na spotkanie z ekspertem PFRON.

W ramach programu Aktywny samorząd możliwe jest uzyskanie następujących maksymalnych kwot dofinansowania do protezy z nowoczesnymi rozwiązaniami technicznymi (III poziom jakości), po amputacji:

• w zakresie ręki: 9000 zł
• w zakresie przedramienia: 20 000 zł
• w zakresie ramienia i wyłuszczeniu w stawie barkowym: 26 000 zł
• na poziomie podudzia: 14 000 zł
• na wysokości uda (także przez staw skokowy): 20 000 zł
• uda i wyłuszczeniu w stawie biodrowym: 25 000 zł

Więcej informacji o programie Aktywny samorząd znaleźć można na stronie PFRON.

Zmiany w domu

Osoba po amputacji często musi się nauczyć codziennego funkcjonowania, opanować proste, wydawałoby się wcześniej, czynności. Bardzo często okazuje się, że jej mieszkanie wymaga dostosowania i likwidacji barier. Zwykle konieczne jest dostosowanie łazienki, np. zmiana wanny na brodzik, instalacja specjalnego siedziska pod prysznicem czy odpowiednich uchwytów. Jeśli osoba po amputacji porusza się na wózku, konieczne też będzie zlikwidowanie progów czy montaż szerszych drzwi. Na to wszystko również można uzyskać dofinansowanie.

Jeśli posiada się już orzeczenie o niepełnosprawności, można wystąpić do Miejskiego lub Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie z wnioskiem o środki na likwidację barier architektonicznych. Wnioski o ww. dofinansowanie można składać przez cały rok, pieniędzy jest jednak zazwyczaj mniej niż potrzebujących. Przy ubieganiu się o środki nie obowiązuje kryterium dochodowe, aczkolwiek komisja oceniająca wnioski może też wziąć pod uwagę sytuację materialną wnioskodawcy.

Więcej informacji o likwidacji barier architektonicznych można znaleźć na naszym portalu.

Warto także zapoznać się na naszym portalu z informacjami dotyczącymi np. dostosowania łazienki czy budowania pochylni.

Przystosowanie samochodu

Osoby po amputacjach są w stanie prowadzić samochód. Prawie każde auto można dostosować do rodzaju amputacji, montując w nim odpowiednie urządzenia obsługiwane ręcznie, np. przenoszące obsługę pedałów na dzwignię przy kierownicy.

W ramach programu PFRON Aktywny samorząd można ubiegać się o środki na pomoc w zakupie i montażu oprzyrządowania do posiadanego samochodu. Wnioski można składać w Miejskim lub Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w miejscu zamieszkania.

Program adresowany jest do osób:

• ze znacznym lub z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności lub orzeczeniem o niepełnosprawności,
• w wieku do lat 18 lub wieku aktywności zawodowej lub zatrudnionych,
• z dysfunkcją narządu ruchu.

Przez oprzyrządowanie należy rozumieć dostosowanie samochodu, czyli montaż urządzeń i wyposażenia samochodu (fabrycznie lub dodatkowo), które pozwolą na użytkowanie go przez osobę z niepełnosprawnością lub jej dowóz na rehabilitację. Samochód powinien być dostosowany do indywidualnych potrzeb, związanych z rodzajem niepełnosprawności osoby ubiegającej się o dofinansowanie.

Maksymalna kwota dofinansowania to 5000 zł, konieczny jest udział własny w wysokości 15 proc. ceny brutto zakupu/usługi.

O dofinansowanie można ubiegać się raz na trzy lata.

Spis firmy przystosowujących samochody do potrzeb osób z niepełnosprawnościami.

Firmy godne polecenia

Otto Bock

Niemiecka firma Otto Bock, znana jest w naszym kraju z bogatej oferty elementów do wykonania protez przystosowanych do różnego rodzaju amputacji i potrzeb pacjentów - stawów łokciowych, kolan wspomagających prostowanie nogi, umożliwiających naprzemienne schodzenie po schodach i bieganie, a także stóp, ułatwiających dostosowanie nogi do podłoża.

Firma ma w swojej ofercie także akcesoria: specjalne skarpety do zakładania protez, pasy do protez, idealnie dopasowane do ciała i wygodniejsze od tradycyjnych skórzanych oraz  kosmetyki zapobiegające otarciom i wspomagające gojenie się skóry. Elementy te w wielkim stopniu ułatwiają chodzenie w protezie, ale są niezwykle drogie. Koszt wykonania podstawowej protezy z części Otto Bocka waha się od kilku do kilkunastu tysięcy złotych. Firma prowadzi również własny warsztat ortopedyczny, zaopatrując pacjentów w zaawansowane technologicznie protezy.

Otto Bock Polska Sp. z o. o.

ul. Koralowa 3
60-029 Poznań
tel. 61 65 38 250
www.ottobock.pl
www.ottobock.com

V!GO

jest firmą wykonującą indywidualne zaopatrzenie ortopedyczne w oparciu o najnowocześniejsze rozwiązania w dziedzinie technologii materiałowo-komponentowej. Filie firmy mieszczą się m.in. w Łodzi, Warszawie, Krakowie, Tarnowskich Górach.

Więcej informacji o V!GO, ofercie i danych kontaktowych znajduje się na stronie firmy.

Ossur

Wiele interesujących rozwiązań protetycznych proponuje także firma Ossur. W jej ofercie dostępny jest m.in. produkt Flex Skin, który jest kosmetycznym uzupełnieniem protezy kończyny dolnej. Dzięki niemu możliwe jest nadanie protezie kształtu i koloru bardzo zbliżonego do naturalnej kończyny. Flex Skin wykonany jest z silikonu i oprócz odpowiedniego rozmiaru możliwy jest wybór koloru który jak najwierniej oddaje kolor skóry użytkownika. Produkt dostępny jest zarówno do protez ze stopami z oddzielnym jak i zespolonym paluchem.

Więcej produktów firmy Ossur można znaleźć na stronie (wersja angielska).

Strona polskiego dystrybutora firmy Ossur.

"Integracja", nr 1/2003, str. 58-60.