RPO: Co z zaległymi świadczeniami?

Zastępca rzecznika praw obywatelskich Stanisław Trociuk pyta minister rodziny i polityki społecznej Marlenę Maląg o działania w celu usprawnienia wypłaty świadczeń objętych unijną koordynacją systemów zabezpieczenia społecznego – a zwłaszcza likwidacji zaległości. 

Do RPO nadal wpływają liczne skargi na przewlekłość tych postępowań. Skarżący powołują się na przewlekłość postępowań i nierozpatrzenie wniosków dotyczących nawet kilku okresów świadczeniowych. 

Czują się gorzej traktowani. Z powodu długotrwałego rozpatrywania spraw nie mogą zapewnić dzieciom dostępu do dodatkowych zajęć edukacyjnych, czy rehabilitacyjnych w przypadku dzieci z niepełnosprawnościami. 

Wnoszone przez nich do sądów administracyjnych skargi na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowań coraz częściej kończą się wyrokami korzystnymi dla skarżących. Sądy stwierdzają  przewlekłość postępowania z rażącym naruszeniem prawa. 

Problem ten był już przedstawiany w wystąpieniach generalnych RPO od 2016 r. W odpowiedziach minister wskazywała na działania zmierzające do poprawy sytuacji. 

Do końca 2017 r. realizacją zadań związanych z unijną koordynacją świadczeń rodzinnych oraz świadczenia wychowawczego zajmowali się marszałkowie województw. Jednak z uwagi na liczne opóźnienia, od 1 stycznia 2018 r. – na mocy nowelizacji odpowiednich ustaw – zadania te przejęły Urzędy Wojewódzkie. Miało to usprawnić cały proces, ale liczba skarg nie zmalała.

Duże zaległości

Najwięcej skarg do RPO dotyczy przewlekłości postępowań Wojewody Dolnośląskiego, a w dalszej kolejności – Wielkopolskiego i Pomorskiego. Z wyjaśnień urzędów wojewódzkich wynika, że skala zaległości jest bardzo duża. 

Najwyższa Izba Kontroli w informacji z 2019 r. o wynikach kontroli dotyczącej realizacji programu „Rodzina 500 Plus” uznała za niezbędne wdrożenie rozwiązań systemowych zapewniających terminowe załatwianie wniosków.

Celem świadczeń rodzinnych i wychowawczych jest wsparcie rodzica opiekującego się dzieckiem – a w tej sytuacji czas odgrywa bardzo istotną rolę. Długotrwałość procedowania powoduje brak pomocy finansowej państwa. Konsekwencje mogą być bardzo dotkliwe, np. w postaci braku środków na leczenie bądź rehabilitację dzieci.

Sprawy z zakresu koordynacji z reguły nie są sprawami prostymi. Wymagają przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego, w którym trzeba uzyskać informacje z zagranicy oraz uzupełnić dokumentację od stron – co znacząco wpływa na wydłużenie czasu postępowania. 

Pełne wystąpienie RPO.