Refleksje z przełomu roku [FELIETON]

Ostatni czas to okres podsumowań i refleksji. Skłania mnie do zastanowienia się, jak wygląda sytuacja w kwestii niepełnosprawności. Niektóre działania napawają mnie optymizmem, inne przeciwnie.

Wzrasta społeczna świadomość dotycząca potrzeb osób niepełnosprawnych. Niektórzy dojrzeli do tego sami, innych zmusiły przepisy Ustawy o dostępności cyfrowej i zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami. Coraz więcej placówek prosi organizacje pozarządowe o podpowiedzenie konkretnych rozwiązań i sprawdzenie ich przydatności. Krajowa Szkoła Sądownictwa i Prokuratury prowadzi szkolenia dotyczące kontaktu osób niepełnosprawnych z wymiarem sprawiedliwości. Jednocześnie narodowy spis powszechny pokazał, że Główny Urząd Statystyczny nie traktuje poważnie ani zapisów tych ustaw, ani obywateli z dysfunkcją wzroku. Wielu niewidomych we wniosku o zapewnienie dostępności wskazało liczne błędy. Spis trwał od kwietnia do końca września 2021 roku. Podobno jakieś poprawki wprowadzono w grudniu. Nie miałam możliwości tego sprawdzić.

Droga do niezależności może się wydłużyć

W 2021 roku było sporo konsultacji przepisów ważnych dla osób niepełnosprawnych. Dla mnie interesujące były warsztaty konsultacyjne w ramach projektu „Aktywni niepełnosprawni – narzędzia wsparcia samodzielności osób niepełnosprawnych”, realizowanego przez Biuro Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych, PFRON, PSONI i Fundację im. Królowej Polski św. Jadwigi. To kompleksowy projekt, który zakłada wprowadzenie nowych standardów i rozwiązań, m.in. budżetu osobistego, mobilnego doradcy włączenia społecznego, asystencji prawnej zamiast ubezwłasnowolnienia. Te pomysły wymagają dopracowania. Mogą realnie zwiększyć jakość życia osób niepełnosprawnych. Niestety z innych dokumentów poddanych w tym roku konsultacjom wynika, że droga do niezależności może się wydłużyć. Projekt strategii usług społecznych opóźnia rozpoczęcie procesu deinstytucjonalizacji. Na stworzenie 300 środowiskowych centrów zdrowia psychicznego jest czas aż do końca 2035 r. Natomiast projekt zmiany ustawy o dostępności cyfrowej nie uwzględnia postulatów organizacji pozarządowych. Nie tylko nie poszerza katalogu podmiotów zobligowanych do jej stosowania o banki oraz portale istotne dla osób niepełnosprawnych, np. przewoźników, ale zwalnia z dostępności internetowe strony archiwalne sprzed 23 września 2019 r. Obawiam się, że zapis w takim kształcie utrudni składanie wniosków o zapewnienie dostępności i wyegzekwowanie jej od podmiotu. Jeśli np. na stronie urzędu miasta wszystkie interpelacje radnych są zamieszczane jako PDF-y graficzne, niewidomy mieszkaniec nie otrzyma dostępnej wersji starszego interesującego go pliku.

Czytaj także: Jan Arczewski: Trudny rok [FELIETON]

Usługi asystencji osobistej

Niepokoi mnie realizacja usług asystenta osobistego, niestabilność i nieprzewidywalność tej formy wsparcia. Taka pomoc powinna być ciągła. Tymczasem w 2020 roku asystentka, którą wskazałam, podpisała umowę z ośrodkiem pomocy społecznej dopiero w październiku. W 2021 roku umowy podpisuje się z urzędem miasta, co bardzo wydłużyło i skomplikowało procedurę. Zanim doszło do podpisania umowy, mój przyszły asystent w urzędzie był aż cztery razy. Ostatecznie asystenta przyznano mi od 24 listopada do 10 grudnia. Jak mają radzić sobie osoby, które nie mogą liczyć na wsparcie rodziny i znajomych? Nie jest prawdą, że organizacje pozarządowe nie są zainteresowane świadczeniem usług asystenckich. Jednak tylko nieliczne mogą sobie pozwolić na wyłożenie pieniędzy na wynagrodzenia asystentów i czekanie na zwrot od wojewody.

Na koniec bardziej optymistyczny akcent. Od 12 września 2021 roku mamy nową błogosławioną, Matkę Elżbietę Różę Czacką, niewidomą założycielkę ośrodka szkolno-wychowawczego w Laskach. Co prawda na uroczystości beatyfikacyjnej zabrakło moim zdaniem dostępności (np. audiodeskrypcji, wydrukowania tekstów pieśni także w brajlu), ale osoby niewidome zostały włączone do czynnego udziału w liturgii – czytanie brajlem, uczestnictwo w procesji z darami. Niedawno moją parafię odwiedziło czterech kleryków. Jeden z nich był słabosłyszący. Cieszę się, że również Kościół bardziej otwiera się na osoby z niepełnosprawnościami.

Hanna Pasterny – konsultantka ds. osób niepełnosprawnych w Centrum Rozwoju Inicjatyw Społecznych CRIS w Rybniku, osoba niewidoma, finalistka Konkursu „Człowiek bez barier 2011”, autorka książek: Jak z białą laską zdobywałam Belgię, Tandem w szkocką kratkę i Moje podróże w ciemno. W 2017 r. znalazła się w Liście Mocy, publikacji wydanej przez Integrację, z sylwetkami 100 najbardziej wpływowych Polek i Polaków z niepełnosprawnością. W 2020 r. otrzymała Nagrodę Rzecznika Praw Obywatelskich im. dr. Macieja Lisa. Więcej: www.hannapasterny.pl.

Artykuł pochodzi z numeru 6/2021 magazynu „Integracja”.

Zobacz, jak możesz otrzymać magazyn Integracja.

Sprawdź, jakie tematy poruszaliśmy w poprzednich numerach.