Alimenty, to nie prezenty!

Tysiące samodzielnych rodziców w Polsce, głównie matek, boryka się z problemem ściągalności alimentów. Dłużnicy alimentacyjni stosują różne metody, by unikać ich płacenia. O tym, co robić w takich sytuacjach mówi nam w wywiadzie Marek Grzelak, Rzecznik Prasowy Krajowej Rady Komorniczej. 

Mateusz Różański:Do kogo zgłaszać się w sytuacji, gdy ojciec dziecka z niepełnosprawnością odchodzi i nie chce płacić alimentów? 

Marek Grzelak: Co do zasady i niezależnie od niepełnosprawności dziecka, kwestia alimentów może być rozwiązana na podstawie ugody pomiędzy stronami (rodzicem, który będzie sprawował stałą opiekę nad dziećmi i rodzicem zobowiązanym do płacenia alimentów). Najlepiej, gdyby taka umowa została zawarta u notariusza.

Umowa powinna określać termin i sposób zapłaty alimentów oraz ich wysokość. Jest to rozwiązanie bezpieczne, bowiem w razie nie wywiązywania się z umowy przez zobowiązanego, po nadaniu klauzuli wykonalności przez sąd, taki akt notarialny staje się tytułem wykonawczym, który uprawnia do wszczęcia i prowadzenia egzekucji komorniczej.

Zawierając umowę w formie aktu notarialnego trzeba się jednak z kosztami. Jeśli nie ma możliwości zawarcia porozumienia, kwestię alimentów rozstrzyga sąd.

Pozew o alimenty składa osoba uprawniona do ich otrzymywania lub, w przypadku osób niepełnoletnich, jej przedstawiciel ustawowy, na przykład rodzic. Pozew składa się w Sądzie Rejonowym właściwym według miejsca zamieszkania osoby zobowiązanej do płacenia alimentów lub  osoby uprawnionej. W takim pozwie należy podać dane powoda (należy pamiętać, że powodem jest dziecko, którego przedstawicielem jest rodzic), dane pozwanego, wartość przedmiotu sporu (czyli wysokość wnioskowanych alimentów), uzasadnienie wysokości alimentów a także wszelkie dokumenty potwierdzające dane zawarte w uzasadnieniu (na przykład jeśli dziecko wymaga stałej opieki lekarskiej, co wiąże się z konkretnymi kosztami, należy załączyć dokument, który to potwierdza). Trzeba również pamiętać o podaniu miejscowości, daty, określeniu załączników i koniecznie własnoręcznym podpisie.

Sąd przy ustalaniu wysokości alimentów bierze pod uwagę potrzeby dziecka oraz możliwości zarobkowe osoby zobowiązanej do ich płacenia, więc warto w uzasadnieniu do wniosku umieścić wszystkie wydatki związane z utrzymanie dziecka.  W sytuacji, gdy pojawia się zaległość lub zwłoka w płaceniu zasądzonych alimentów, wierzyciel ma prawo złożyć komornikowi wniosek o egzekucję tak zaległych, jak i bieżących alimentów. Komornik zaś jest zobowiązany prowadzić postępowanie, chyba, że dłużnik przedstawi niebudzący wątpliwości dowód na piśmie o spełnieniu świadczenia przed złożeniem wniosku egzekucyjnego. Nie ma sensu zwlekać z wizytą u komornika, bowiem im szybciej rozpocznie się postępowanie, tym szybciej dziecko otrzyma należne mu środki. 

Czy niepełnosprawność dziecka lub małżonka ma wpływ na kwestie alimentów? 

Dziecko niepełnosprawne, które nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie, może żądać alimentów od rodziców przez czas nieograniczony. 

Czy istnieje droga do odzyskiwania alimentów od osoby, która uciekła za granicę? 

Stopień skomplikowania procesu odzyskiwania alimentów od osoby, która mieszka za granicą zależy przede wszystkim od tego, w jakim kraju się znajduje. Jeśli dłużnik mieszka na terenie Unii Europejskiej, zaczynamy od złożenia wniosku o stwierdzenie wykonalności do sądu kraju, w którym przebywa dłużnik. Wniosek wysyła się do sądu, który odpowiada za konkretny rejon. Do wniosku załączmy odpis wyroku polskiego sądu, który stwierdza obowiązek alimentacyjny, a także dodatkowe zaświadczenie, które wystawia sąd w Polsce. Oczywiście wszystkie dokumenty muszą być przetłumaczone przez tłumacza przysięgłego.

W przypadku kraju spoza Unii składamy w Sądzie Okręgowym zgodnym z naszym miejscem zamieszkania wniosek o dochodzenie świadczenia. Pismo składamy na konkretnym formularzu, który możemy otrzymać w sądzie. Do wniosku dołączamy odpis wyroku. Oczywiście musimy znać adres dłużnika by określić w jakim kraju jest sąd, który zajmie się sprawą. W zależności od miejsca przebywania dłużnika, dokumenty mogą być różne, ale informacje na ten temat również uzyskamy w sądzie.  Szczegółowe informacje o procedurze w konkretnych krajach znajdziemy na stronach Sądów Okręgowych. 

Rodzic płaci alimentami z przerwami, co kilka miesięcy i ma spore zaległości. Co robić? 

W takiej sytuacji pełnomocnik wierzyciela, czyli rodzic pełniący stałą opiekę, ma prawo złożyć u komornika wniosek egzekucyjny, a komornik ma obowiązek wszcząć egzekucję. Wszelkie zmiany dotyczące częstotliwości lub wysokości alimentów, w przypadku braku porozumienia pomiędzy rodzicami, wymagają decyzji sądu. Przy czym wierzyciel ma prawo złożyć komornikowi wniosek o egzekucję tak zaległych, jak i bieżących alimentów.

W sądzie rodzic pokazuje, że nie ma pieniędzy, ma problemy z pracą. Tymczasem wiemy, że zarabia „pod  stołem” lub w inny sposób oszukuje w kwestii dochodów. Jak reagować w takiej sytuacji? 

W takich przypadkach z reguły komornik jest bezradny. Przewidziane przepisami sposoby egzekucji są mocno ograniczone. Jeśli dłużnik nie posiada środków na rachunku bankowym, nie ma oficjalnego i legalnego zatrudnienia, ewentualnie innego majątku, który należy do niego i może zostać spieniężony, to możliwości są niewielkie. Warto jednak śledzić na bieżąco sytuacje dłużnika, bowiem w każdej chwili coś może się zmienić. Niedawno miałem sytuacje, w której dłużnik, przebywający na stałe za granicą, spłacił jednorazowo kilkadziesiąt tysięcy zaległości, bo odziedziczył ziemię, którą udało mi się zająć. Aby uniknąć licytacji spłacił cały dług, a co ciekawe, nie posiadał żadnego oficjalnego źródła dochodu. 

Co z obowiązkiem alimentacyjnym wobec rodziców? Kto i  w jakich sytuacjach ma obowiązek alimentacyjny wobec dorosłego człowieka. Czy wiąże się on z wypłatą alimentów w formie pieniężnej? 

Zaczynając od końca, alimenty zaliczają się do świadczeń pieniężnych i w takiej formie są wypłacane.Obowiązek alimentacyjny wobec dorosłego może mieć rodzic wobec dziecka, małżonek wobec małżonka, dziecko wobec rodzica, a nawet rodzeństwo i dziadków. Wszystko zależy od tego, co orzeknie sąd. Przy czym, aby stwierdzić obowiązek alimentacyjny  dorosłego dziecka wobec rodziców musza być spełnione dwa podstawowe warunki. Po pierwsze rodzic musi udowodnić, że znajduje się w niedostatku. Oznacza to, że nie jest w stanie samodzielnie się utrzymać, pokryć kosztów leczenia itp. Drugi warunek to dobre warunki materialne dorosłego dziecka. Jeśli dzieci są w trudnej sytuacji finansowej i to wykażą, sąd nie powinien zasądzić od nich alimentów na rzecz rodziców.  

Czy istnieje możliwość egzekucji obowiązku alimentacyjnego od dziecka? 

Nie, nie ma takiej możliwości, dopiero po osiągnięciu pełnoletności można domagać się alimentów od dziecka.

Co, gdy rodzic sprawujący opiekę, umiera a przy życiu pozostaje ten, który ma zasądzone alimenty. Jak nieletni może zabiegać o  ich regularną wypłatę? Co, gdy pozostały przy życiu rodzic odmawia ich płacenia? 

W takiej sytuacji, podobnie jak w każdej, w której ktoś uchyla się od obowiązku alimentacyjnego, należy udać się do komornika sądowego i złożyć wniosek egzekucyjny.