Prof. Wolańczyk: mamy do czynienia z młodymi ludźmi, którzy chcą się zabić

- Mamy do czynienia z młodymi ludźmi, którzy chcą się zabić – powiedział PAP prof. Tomasz Wolańczyk, kierownik Kliniki Psychiatrii Dzieci i Młodzieży Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Dodał, że na jego 20-łóżkowym oddziale przebywa 46 pacjentów.

Przeludnienie placówek psychiatrycznych

- Sytuacja jest skrajnie trudna. Na naszym, liczącym 20 łóżek oddziale przebywa 46 pacjentów – powiedział PAP prof. Tomasz Wolańczyk, kierownik Kliniki Psychiatrii Dzieci i Młodzieży Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, były konsultant krajowy w tej dziedzinie. A to, jak dodał, oznacza dostawki i materace porozkładane wprost na podłodze, co utrudnia przejście korytarzem, dzieci muszą jeść posiłki na zmiany, gdyż w jadalni jest także tylko dwadzieścia kilka miejsc. W dodatku klimatyzacja, przystosowana do określonej liczby pacjentów, nie daje rady i we wnętrzach „jest nieświeżo”, a okien nie można otworzyć. Nie to jednak jest najważniejsze, takie przepełnienie sprawia, że nie tylko terapia, ale nawet przypilnowanie pacjentów są dramatycznie utrudnione.

W stanie zagrożenia życia

- Na oddział przyjmujemy wyłącznie dzieci w stanie zagrożenia życia – podkreślił prof. Wolańczyk.

Na 46 pacjentów 40 ma myśli samobójcze, z tego powodu znalazło się w szpitalu. Personel medyczny także został zaprojektowany na ponaddwukrotnie mniejszą liczbę dzieci, więc nadzór nad nimi jest utrudniony.

Prof. Tomasz Wolańczyk zaakcentował, że choć może niektórym osobom praca na psychiatrycznym oddziale dziecięcym kojarzy się z romantycznym zajęciem polegającym na rozmowach z rozedrganymi wewnętrznie, nadwrażliwymi nastolatkami, ale rzeczywistość jest o wiele bardziej brutalna.

- Mamy do czynienia z młodymi ludźmi, którzy chcą się zabić – powiedział.

Trend samobójczy

Zdaniem kierownika Kliniki Psychiatrii Dzieci i Młodzieży taka sytuacja była do przewidzenia, wzrost trendu samobójczego wśród dzieci i młodzieży, zwiększenie przypadków depresji obserwujemy na całym świecie, to nie jest problem tylko Polski. Sprzyja temu sytuacja zagrożenia zewnętrznego, w taki sposób manifestują się także zaburzenia, jaki pojawiły się podczas pandemii.

- Tak się dzieje zawsze podczas dużych kryzysów – wskazał prof. Wolańczyk.

Przepełnienie na szpitalnych oddziałach psychiatrycznych

Profesor uważa, że przepełnienie na szpitalnych oddziałach psychiatrycznych dla dzieci i młodzieży wynika ze szpitalocentrycznego modelu leczenia.

- Od dwóch lat ten system się reformuje, co napełnia mnie nadzieją, ale w nowo powstałych przychodniach psychologiczno-psychoterapeutycznych pracują osoby, które nie zdążyły jeszcze nabrać doświadczenia, dlatego kiedy trafia do nich pacjent, dajmy na to 13-letni, z rodzicami, a ci mówią, że ich dziecko chce się zabić, natychmiast wysyłają go na izbę przyjęć – wyjaśnił.

Zauważył, że nie tylko oddział, którym kieruje jest przepełniony. Po dwadzieścia parę dostawek jest także na oddziałach w podwarszawskim Józefowie czy Konstancinie.

- Na Mazowszu więcej młodych pacjentów leży na dostawkach niż na dostępnych łóżkach. Mamy obłożenie przekraczające 200 proc. – podkreślił prof. Wolańczyk.

Kto przyjmowany jest na oddział?

Z tego powodu na jego oddział przyjmowane są wyłącznie dzieci do 14 roku życia, w trybie ostrym, a więc w bezpośrednim zagrożeniu życia. Na przyjęcia planowe, np. w celu zdiagnozowania pacjenta, raczej nie ma szans, do tego potrzebne jest wolne łóżko.

- A ostatnim razem wolne łóżko, czyli mniej niż 20 pacjentów na oddziale, mieliśmy w 2016 roku – przyznał.

Prof. Tomasz Wolańczyk wyraził nadzieję, że może podczas wakacji stan pacjentów spadnie poniżej 30, wówczas zastanowi się nad przyjęciami planowymi.

Jego zdaniem prawdziwą tragedię przeżywają rodzice dzieci z jadłowstrętem psychicznym. Kiedy przyjeżdżają na izbę z dzieckiem jeszcze niezbyt wychudzonym, klinika musi odmówić jego przyjęcia, więc wracają po trzech miesiącach, kiedy młody człowiek jest już bardzo wyniszczony, z powikłaniami, np. w postaci płynu w osierdziu, z zaburzeniami elektrolitowymi, wskaźnikiem BMI wynoszącym np. 8, co oznacza, że osoba mierząca nieco ponad 150 cm wzrostu waży ok. 20 kg. (właściwe BMI to liczba między 18 a 24), wtedy dziecku bezpośrednio grozi śmierć, więc je przyjmują.

Utrudniona pomoc

Wyjściem awaryjnym z tej sytuacji byłoby wprowadzenie centralnego systemu monitorowania miejsc w szpitalach i dystrybucji pacjentów,  tak jak to jest np. w transplantologii.

- Obecnie sytuacja wygląda tak, że jak trafia do mnie pacjent w bezpośrednim zagrożeniu życia, to muszę go albo przyjąć, albo znaleźć mu miejsce na innym oddziale w kraju. Bo jak go odeślę do domu, to może się zabić. – zauważył prof. Wolańczyk. Wolnych miejsc nie ma nigdzie, ale są takie ośrodki, zwłaszcza poza dużymi ośrodkami akademickimi, które wprawdzie także mają dostawki, ale niewiele – jedną, dwie. Ale z punktu widzenia prawa są w takiej samej sytuacji, jak mój oddział,  nie mają wolnych miejsc – dodał.

W takiej sytuacji, dzwoniąc do nich, może tylko prosić i błagać, żeby przejęli od niego pacjenta, ale tamci nie muszą się na to zgodzić. Poza tym obdzwonienie działających obecnie w Polsce 30 oddziałów jest problematyczne, zwłaszcza jeśli pacjent zgłasza się na izbę przyjęć nad ranem. Prościej wtedy dostawić kolejny materac.

- Zdarzało się, że 49. pacjent przyjeżdżał do nas o 4.00 nad ranem – podał Wolańczyk.

O systemie koordynatora

Jak poinformował, system koordynatora, który zarządza miejscami i pacjentami, podpowiedział mu pielęgniarz oddziałowy kliniki, który wcześniej pracował właśnie w transplantologii.

- Taki człowiek miałby podgląd obłożenia miejsc na oddziałach, mógłby zarządzać w systemie ogólnokrajowym transportem pacjentów do miejsc, gdzie np. są tylko dwie dostawki, zamiast 26. Wystarczyłby do tego jeden człowiek z laptopem – zaznaczył profesor.

Największe obłożenie oddziałów psychiatrycznych dla dzieci i młodzieży – poinformował – występuje na Mazowszu, choćby z tego powodu, że obsługuje ono także Podlasie, gdzie nie ma żadnego miejsca, które przyjmowałoby takich pacjentów. - To obszar od granicy ze Świętokrzyskim po Gołdap i Suwałki – wyjaśnił obrazowo.

W województwie kujawsko-pomorskim i na Dolnym Śląsku placówki są mniej obciążone – mieszka tam mniej ludzi, a oddziałów jest sporo.

- Gdyby istniała taka koordynacja, to pacjent jechałby nie na oddział, gdzie obłożenie przewyższa 200 proc., tylko tam, gdzie jest najniższe – zaproponował prof. Tomasz Wolańczyk. Dodał, że choć jego oddział cieszył się dobrą opinią wśród pacjentów i ich rodziców on ma wciąż ochotę ich przepraszać, że muszą przebywać w takich złych warunkach.

Dodatkowy problem

Jest jeszcze jeden problem: często rodzice zabiegają o to, żeby ich dziecko leczyło się w Warszawie, a nie w mniejszym ośrodku. Zdaniem profesora wynika to, z jednej strony, z nie zawsze słusznego przekonania, że w stolicy znajdą lepszych specjalistów niż w mniejszym ośrodku.

Ma to różne konsekwencje, np. w klinice warszawskiej zmuszeni byli do ograniczenia odwiedzin.

- Bo jak do naszych niemal 50 pacjentów w sobotę i w niedzielę przychodziło po 100 odwiedzających, to ludzie zaczynali się dusić – opisał prof. Wolańczyk. Dlatego teraz robią zapisy na odwiedziny i wpuszczają po sześciu rodziców na godzinę.

Szef warszawskiej kliniki wyraził ubolewanie, że mając taką liczbę pacjentów, trudno personelowi zapanować nad tzw. drugim życiem, a więc np. przemocą psychiczną czy fizyczną pacjentów wobec siebie nawzajem.

- Trudniej nasłuchiwać rozmów, zwracać uwagę, czy ktoś kogoś nie obraża, nie poniża czy nie zastrasza – przyznał prof. Wolańczyk, dodając, że personel jest skupiony na tym, żeby nie dochodziło do aktów przemocy fizycznej i żeby nie zostały przekroczone granice intymności. Jak wskazał, w takiej sytuacji, z oczywistych powodów, chętniej i częściej niż w normalnych warunkach stosowane są wobec pacjentów środki przymusu bezpośredniego, co, tłumacząc na prostszy język, oznacza, że szansa na to, że nastolatek zostanie zapięty w pasy jest duża.

- Personel jest totalnie sfrustrowany, mam na e-mailu kolejne wymówienia od pielęgniarek i zapewniam, że nie chodzi tutaj o pieniądze – poinformował prof. Wolańczyk. I spuentował, że z kolegami sobie smutno żartują, że pewnie i tak wylądują w więzieniu: bo albo nie przyjmą pacjenta i ten odbierze sobie życie w domu, albo przyjmą pięćdziesiątego na oddział, a ten powiesi się w łazience, bo nie było go jak przypilnować.