Czy mimo zmian w przepisach pułapka rentowa dalej istnieje?

Bardzo często można znaleźć informacje, że w Polsce stosunkowo niewiele osób z niepełnosprawnością jest aktywnych zawodowo. Jest to ok 32 %.  Warto zatem zadać sobie pytanie czy tzw. pułapka rentowa może mieć wpływ na taki stan rzeczy?

Wiele osób korzystających ze wsparcia w poszukiwaniu pracy oraz zgłaszające się po informacje socjalno-prawne do naszego Centrum Integracja bardzo często martwi się jakie mogą być skutki podjęcia przez nie zatrudnienia. Czy jeśli podejmą pracę to ich świadczenie będzie zmniejszone czy wręcz zawieszone? Czy zostanie im przedłużona renta?

 Na czym pułapka polega?

Warto wyjaśnić, co rozumiemy pod pojęciem „pułapka rentowa”. Pojęcie to odnosi się do trudnego wyboru, przed jakim staje wiele osób z niepełnosprawnością, które otrzymują rentę. Wiele z nich zastanawia się czy zarabiać tyle by zarobki nie powodowały zmniejszania czy też zawieszania świadczenia albo zarabiać więcej, żyć wygodniej, a być może w przyszłości mieć wyższe świadczenia emerytalno-rentowe, ale mieć zmniejszone czy zawieszone świadczenia.

Do ubiegłego roku zasady zmniejszania czy zawieszania renty z tytułu niezdolności do pracy i renty socjalnej znacząco się różniły. Od marca tego roku tj. 2022 zasady są takie same. Tę zmianę z zadowoleniem przyjęły osoby pobierające rentę socjalną, ale także pracodawcy.

Poniżej omówimy jakie są zasady zmniejszania i zawieszania świadczeń.

 Kiedy zawieszają renty

Na to, czy ZUS zawiesi lub zmniejszy świadczenie, ma wpływ przede wszystkim przychód z działalności, od której odprowadzane są obowiązkowe składki na ubezpieczenia społeczne.

Chodzi tu głównie o przychody:

• z pracy na podstawie stosunku pracy;
• z pracy na podstawie umowy zlecenia lub współpracy przy tej umowie;
• z pracy na podstawie umowy agencyjnej lub współpracy przy tej umowie;
• z pracy na podstawie umowy o świadczenie usług (innej niż umowa zlecenia lub agencyjna), do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, lub z współpracy przy tej umowie;
• z pracy na podstawie:
• o  umowy zlecenia,
• o  umowy agencyjnej,
• o  innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy o zleceniu,
• o  umowy o dzieło,

jeżeli emeryt/rencista zawrze taką umowę ze swoim obecnym pracodawcą albo jeżeli na podstawie takiej umowy, zawartej z innym podmiotem, wykonuje pracę dla obecnego pracodawcy,

•  z pozarolniczej działalności oraz współpracy przy jej wykonywaniu;
• z pracy nakładczej;
• z pracy w rolniczej spółdzielni produkcyjnej i spółdzielni kółek rolniczych,
• z odpłatnej pracy, na podstawie skierowania do pracy, w czasie kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania;
• ze stypendium sportowego;
• ze sprawowania mandatu posła i posła do Parlamentu Europejskiego oraz senatora;
• z wynagrodzenia za pełnienie funkcji członka rady nadzorczej;
• ze służby w tzw. służbach mundurowych (Policja, Straż Pożarna itd.);
• z działalności wykonywanej za granicą;
• z zasiłków chorobowych, macierzyńskich i opiekuńczych;
• z wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy;
• ze świadczenia rehabilitacyjnego i wyrównawczego;
• z zasiłku wyrównawczego oraz dodatku wyrównawczego.

Więcej informacji na stronie

Zatem jeżeli osiągany przychód:

• nie przekroczy 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia – świadczenie będzie wypłacane w pełnej wysokości;
• wyniesie ponad 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, ale nie więcej niż 130% tej kwoty – świadczenie będzie zmniejszone;
• przekroczy on 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia - wypłata świadczenia będzie zawieszona.

Kwoty zmniejszania świadczeń regulują przepisy. I tak od 1 marca 2022 r. jeżeli przychód przekroczy 70% przeciętnego wynagrodzenia świadczenia zostaną zmniejszone o:

• 691,94 zł – emerytura, renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy;
• 518,99 zł – renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy;
• 588,19 zł – renta rodzinna dla jednej osoby.

Od 1 czerwca do 31 sierpnia 2022 roku kwota przychodu odpowiadająca:
 

• 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za I kwartał 2022 r. wynosi 4364,70 zł, tak więc przychody powyżej tej kwoty wpłyną na zmniejszenie emerytury/renty;
• 130 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za I kwartał 2022 r. wynosi 8105,80 zł - przychody powyżej tej kwoty będą oznaczać zawieszenie emerytury/renty.

Szczegółowe informacje dotyczące zmniejszania czy zawieszania świadczeń można uzyskać:

•  w palcówkach ZUS;
• telefonicznie: Centrum Obsługi Telefonicznej (COT) - ZUS;
• na stronie ZUS: Zmniejszenie lub zawieszenie świadczeń pracujących emerytów i rencistów - ZUS.

Pułapka skutecznie odstrasza

Większość środowiska osób z niepełnosprawnością uważa, że pułapka rentowa blokuje aktywność zawodową osób z niepełnosprawnością, posiadających rentę. Jest to jedna z poważniejszych barier w aktywizacji osób z niepełnosprawnością. Łatwo o zniechęcenie w poszukiwaniu pracy, gdy w perspektywie ma się utratę czy zmniejszenie świadczenia rentowego. Świadczenia, które nie tylko rekompensuje wyższe koszty życia związane np. z koniecznością stałej rehabilitacji czy zażywania leków, ale stanowi także zabezpieczenie przed niestabilnością zatrudnienia.

W artykule na naszym portalu: Pułapka rentowa a niezależność - niepelnosprawni.pl można min. znaleźć informacje jak renciści w ostatnich latach próbowali poradzić sobie z ową pułapką.

Warto przypomnieć najczęściej występujące strategie radzenia sobie z pułapką rentową:

• asekuracyjna – niepodejmowanie pracy;
• bezpieczna – pracować i zarabiać tylko do wyznaczonego progu;
• elastyczna – pobierać rentę przy równoczesnym podejmowaniu pracy liczyć się ze zmniejszaniem świadczenia;
• ekstremalna – zagrać va banque – pracować i zrezygnować z renty.

Zaniżanie wynagrodzenia

Jeszcze jednym spotykanym sposobem stosowanym przez zatrudnione osoby pobierające rentę, które obawiają się zmniejszenia czy zawieszenia renty jest zgoda na zaniżone wynagrodzenie. Aby nie przekroczyć owych 70% przeciętnego wynagrodzenia powodującego zmniejszenie świadczenia pracownik zgadza się na niższe wynagrodzenie od obowiązującego na danym stanowisku.

Podejmujący zatrudnienie renciści obawiają się nie tylko skutków finansowych, ale także mają głębokie przekonanie, że aktywność zawodowa może być uznana przez komisje orzekające w ZUS za istotną przesłankę nieuznania za osobę niezdolną do pracy, a w przypadku osób pobierających rentę socjalną utratę statusu osoby całkowicie niezdolnej do pracy, a co za tym idzie utratę świadczenia. Dla osób pobierających świadczenia rentowe ich utrata w wyniku braku orzeczenia o niezdolności do pracy oznacza m.in. brak poczucia bezpieczeństwa.

Wiele z tych osób żyje w przekonaniu, że ze względu na stan zdrowia w każdej chwili nie będą mogły pracować, a wówczas brak świadczenia rentowego będzie oznaczał poważne trudności, brak środków do życia czy brak ubezpieczenia.  A proces ubiegania się o świadczenia osoby te uważają za skomplikowany, czasochłonny, obarczony dużą niepewnością czy uda się uzyskać rentę. Bardzo często osoby poszukujące pracy możliwość utraty świadczenia po podjęciu zatrudnienia uznają za kolejną formę pułapki rentowej.

Za bogaci na sprzęt

Jeszcze inną formą pułapki rentowej, wskazywaną przez osoby z niepełnosprawnością, jest pułapka „sprzętowa” tj. niemożność otrzymania dofinansowania ze środków PFRON. Kryterium dochodowe obowiązuje, gdy osoby z niepełnosprawnością ubiegają się m.in. o dofinansowanie do:

• uczestnictwa osób niepełnosprawnych i ich opiekunów w turnusie rehabilitacyjnym;
• dofinansowania do zaopatrzenia w sprzęt rehabilitacyjny, przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze.

Bardzo często pracujący renciści przekraczają kryteria dochodowe obowiązujące przy ubieganiu się o ww. dofinansowania.

Obecnie kryteria dochodowe (obowiązujące od czerwca 2022 do sierpnia 2022 roku) wynoszą: 

• kryterium dochodowe na osobę w rodzinie wynosi 3 117,61 zł (tj. 50% przeciętnego wynagrodzenia);
• kryterium dochodowe w przypadku osoby samotnej wynosi 4 052,89 zł (tj. 65% przeciętnego wynagrodzenia).

Obecnie przeciętne wynagrodzenie obowiązujące wynosi 6 235,22 zł brutto, a minimalne wynagrodzenie 2022 netto wynosi 2 363,56 zł, zaś renta socjalna 2022 netto 1217,98 zł.

Potrzeba zmian

Wielu rencistów zarabiających najniższą krajową i prowadzących wspólne gospodarstwo domowe z osobą zarabiającą niewiele więcej niż najniższa krajowa, nie ma szans na otrzymanie dofinansowania do turnusu rehabilitacyjnego czy sprzętu np. do wózka, którego cena wynosi ok. 10 000 zł. A aktywny wózek jest niezbędny takiej osobie do samodzielnego życia. Przekraczanie kryterium dochodowego przy ubieganiu się o dofinansowania są zatem postrzegane jako kolejna forma pułapki rentowej  i  jeden z powodów niepodejmowania aktywności zawodowej.

W opinii wielu osób z niepełnosprawnością pułapka rentowa dalej istnieje i przybiera różne formy. Niestety mimo idących w dobrym kierunku zmian w przepisach w dalszym ciągu osoby pobierające świadczenia rentowe często obawiają z tego powodu podjęcia zatrudnienia. Informacje na ten temat, a także planowanych zmian można znaleźć na naszym portalu, m.in. w artykule: Pełnomocnik Wdówik: Nasz system jest nieefektywny. Węgry są wzorcem - niepelnosprawni.pl