Co trzeba wiedzieć o KRUS

Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS) jest instytucją powołaną do kompleksowej obsługi odrębnego ubezpieczenia społecznego rolników.

Ubezpieczenie społeczne rolników, z wyodrębnioną Kasą Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, uregulowane zostało Ustawą z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (tekst jednolity Dz.U. z 2013 r. poz. 1403 z późn. zm).

Kasa powołana wymienioną ustawą, samodzielnie prowadzi m.in.: obsługę rolników w sprawach dotyczących obejmowania ubezpieczeniem społecznym rolników i opłacania składek na to ubezpieczenie oraz przyznawania wypłaty świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń:

• emerytalno-rentowego
• wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego,

a ponadto

• świadczeń z innych systemów ubezpieczeniowych oraz dodatków do emerytur i rent rolniczych, zleconych do wypłaty w zbiegu z tymi świadczeniami.

Podstawowe zadania

KRUS realizuje również działalność prewencyjną na rzecz upowszechnienia zasad bezpieczeństwa pracy w gospodarstwach rolnych oraz eliminowania zagrożeń w miejscu pracy i z życia rolników, prowadzi dobrowolną, nieodpłatną rehabilitację leczniczą dla osób uprawnionych do świadczeń KRUS, zagrożonych niezdolnością do pracy bądź trwale lub okresowo całkowicie niezdolnych do pracy w gospodarstwie rolnym.

Od 1997 roku KRUS realizuje odrębny dwuinstancyjny system orzecznictwa lekarskiego w związku z ustalaniem prawa ubezpieczonych w KRUS do świadczeń zależnych od niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym lub medycznej oceny stanu zdrowia.

KRUS wykonuje też dodatkowe zadania związane z koordynacją zabezpieczenia społecznego w krajach Unii Europejskiej lub wynikające z międzynarodowych umów z tego zakresu.

W początkach funkcjonowania rolniczego systemu ubezpieczeniem w KRUS zostało objętych ok. 1,75 mln rolników indywidualnych i członków ich rodzin; ponad 2 mln osób uzyskało w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego świadczenia emerytalno-rentowe.

Według danych KRUS na koniec 2014 roku ubezpieczeniu w Kasie podlegało 1 432 775 osób, a emerytury lub renty pobierało 1 230 200 świadczeniobiorców.

Proporcje pomiędzy czynnymi rolnikami a świadczeniobiorcami Kasy odzwierciedlają zależność tego systemu od sytuacji społeczno-ekonomicznej w rolnictwie i od zmian w powszechnym ubezpieczeniu społecznym.

Dla kogo i jakie świadczenia

W ubezpieczeniu społecznym rolników funkcjonują na odrębnych zasadach finansowych dwa rodzaje ubezpieczenia:

• ubezpieczenie emerytalno-rentowe;
• ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe, macierzyńskie – realizację świadczeń z tego ubezpieczenia gwarantują jedynie składki od rolników, gromadzone w Funduszu Składkowym Ubezpieczenia Społecznego Rolników.

Fundusz ten jest osobą prawną, funkcje zarządu pełni z urzędu prezes KRUS, pod nadzorem Rady Rolników.

Obsługa KRUS obejmuje również wiele dodatkowych zadań zleconych. Kasa wypłaca m.in.: finansowane z budżetu państwa dodatki: pielęgnacyjne, kombatanckie, z tytułu tajnego nauczania, kompensacyjne, dla żołnierzy zastępczej służby wojskowej, dla sierot zupełnych, za pracę przymusową, świadczenia dla inwalidów wojennych i wojskowych, ryczałty energetyczne i inne.

Od 1999 roku Kasie zlecono obsługę ubezpieczenia zdrowotnego ludności rolniczej. Pełniąc funkcje płatnika składek na to ubezpieczenie, Kasa m.in. przekazuje NFZ dane do systemu eWUŚ dotyczące ok. 3,5 mln osób uprawnionych w KRUS do świadczeń opieki zdrowotnej (rolników, domowników, emerytów i rencistów, członków rodzin tych osób).

Kto podlega ubezpieczeniu społecznemu KRUS

Składki, które na ubezpieczenie emerytalno-rentowe są zróżnicowane wg areału gruntów rolnych, za każdego ubezpieczonego płaci rolnik. Jeżeli działalność rolnicza jest prowadzona na rachunek kilku osób, obowiązek płacenia składek ciąży na nich solidarnie. Rolnicy z niepełnosprawnością i płatnicy składek w KRUS za domowników z niepełnosprawnością mogą w całości uzyskać z PFRON refundację tych należności.

Przepisy ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników stosuje się także do małżonka rolnika, chyba że nie pracuje on/ona w gospodarstwie rolnika ani w gospodarstwie domowym bezpośrednio związanym z tym gospodarstwem rolnym (art. 5 ww. ustawy).

Jeżeli rolnik lub domownik jest ubezpieczony w pełnym zakresie z mocy ww. ustawy, nieprzerwanie przez co najmniej 3 lata, i rozpocznie prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej lub współpracę przy jej prowadzeniu, podlega nadal temu ubezpieczeniu, jeżeli spełnia jednocześnie następujące warunki:

1. złoży w KRUS oświadczenie o kontynuowaniu tego ubezpieczenia – 14 dni od dnia rozpoczęcia pozarolniczej działalności gospodarczej lub współpracy przy niej;
2. jednocześnie nadal prowadzi działalność rolniczą lub stale pracuje w gospodarstwie rolnym obejmującym obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub w dziale specjalnym (zagadnienie „dział specjalny” w kolejnych częściach Informatora);
3. nie jest pracownikiem i nie pozostaje w stosunku służbowym;
4. nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty, albo do świadczeń z ubezpieczeń społecznych;
5. kwota należnego podatku dochodowego za poprzedni rok podatkowy od przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej (ogłaszana w „Monitorze Polskim”) nie przekracza kwoty granicznej (za 2014 rok wynosiła 3166,00 zł). Oświadczenie o nieprzekroczeniu tej kwoty należy składać do 31 maja każdego roku podatkowego.

Za rozpoczęcie prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej uznaje się także:

1. wznowienie wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej, której prowadzenie okresowo zawieszono;
2. zmianę rodzaju lub przedmiotu wykonywanej działalności wg Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD).

Słowniczek

Rolnik – wg definicji ustawy – pełnoletnia osoba fizyczna, zamieszkująca i prowadząca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej osobiście i na własny rachunek działalność rolniczą w pozostającym w jej posiadaniu gospodarstwie rolnym (w tym również w ramach grupy producentów rolnych), a także osoba, która przeznaczyła grunty prowadzonego przez siebie gospodarstwa rolnego do zalesienia.

Domownik – osoba bliska rolnikowi, która ukończyła 16 lat, pozostająca z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkująca na terenie jego gospodarstwa albo w bliskim sąsiedztwie, stale pracująca w tym gospodarstwie rolnym i niezwiązana z rolnikiem stosunkiem pracy.

Działalność rolnicza – działalność w zakresie produkcji roślinnej lub zwierzęcej, w tym ogrodniczej, sadowniczej, pszczelarskiej i rybnej.

Gospodarstwo rolne – każde gospodarstwo służące prowadzeniu działalności rolniczej.

Materiał powstał we współpracy z KRUS