Orzeczenie do celów rentowych

Lekarze orzecznicy i komisje lekarskie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) orzekają o niezdolności do pracy w celu ustalenia uprawnień do świadczeń. Te zaś uzależnione są od stwierdzenia niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji.

Uwaga: Szczególnymi grupami są rolnicy i ich rodziny – podlegają oni lekarzom rzeczoznawcom i komisjom lekarskim Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS), a także tzw. służby mundurowe (policjanci, żołnierze, celnicy) i ich rodziny – podlegają komisjom lekarskim MON lub MSWiA.

Pamiętaj!

Orzeczenia ZUS wydawane są do innych celów niż orzeczenia powiatowych lub miejskich zespołów ds. orzekania o niepełnosprawności (PZON lub MZON). Orzeczenia ZUS oceniają zdolność do pracy i są podstawą do wypłaty świadczeń z ubezpieczenia społecznego, czyli renty, oraz dają takie same uprawnienia do korzystania z różnych ulg jak orzeczenia powiatowych zespołów. Zespoły do spraw niepełnosprawności mają obowiązek stosować tzw. przekładkę. Jeśli osoba ubiegająca się o ustalenie stopnia niepełnosprawności posiada orzeczenie ZUS, to PZON/MZON muszą wydać orzeczenie o niepełnosprawności i dopiero ono daje prawo do ulgi, m. in. ulgi rehabilitacyjnej.

Jednak orzeczenia zespołów powiatowych nie są w żadnym przypadku podstawą do ubiegania się o rentę i emeryturę, ale stwarzają możliwość otrzymania różnych dodatkowych świadczeń przysługujących osobom niepełnosprawnym, np. zasiłku pielęgnacyjnego albo ulgowych przejazdów środkami komunikacji publicznej. Przyczyny niepełnosprawności ustalają zespoły ds. orzekania o stopniu niepełnosprawności. Wydane przez nie orzeczenia pozwalają na korzystanie z ulg i uprawnień, do których praw nabywa się właśnie ze względu na charakter i rodzaj niepełnosprawności. Najlepiej więc – na wszelki wypadek – mieć orzeczenia obu tych organów.

Orzecznictwo do celów pozarentowych

I. Co to znaczy: niezdolny do pracy?

Niezdolnym do pracy, w świetle ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jest ten, kto całkowicie lub częściowo utracił zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Niezdolność do pracy może być:

• całkowita – w przypadku utraty zdolności wykonywania jakiejkolwiek pracy,
• częściowa – w przypadku znacznego stopnia utraty zdolności do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.

Uwaga: Niezdolność do pracy orzeka się na okres nie dłuższy niż 5 lat. Wyjątkiem jest sytuacja, w której wiedza medyczna nie wskazuje, że osoba na dłuższy okres lub trwale odzyska zdolność do pracy przed upływem tego czasu.

Jeśli naruszenie sprawności organizmu powoduje konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspakajaniu podstawowych potrzeb życiowych, orzeka się także niezdolność do samodzielnej egzystencji.

II. Jak ubiegać się o rentę z tytułu niezdolności do pracy?

1. Uzyskać orzeczenie o niezdolności do pracy

UWAGA: W naszym opracowaniu opisujemy postępowanie w orzecznictwie ZUS. W przypadku innych instytucji emerytalno-rentowych procedura jest podobna.

1. Wniosek o świadczenie skierowane do ZUS, po weryfikacji którego nastąpi skierowanie na badania. Do wniosku należy dołączyć dokumenty:
2. zaświadczenie o stanie zdrowia, wydane przez lekarza, który się nami opiekuje – dokument ten musi być wystawiony nie wcześniej niż na 1 miesiąc przed złożeniem wniosku o wydanie orzeczenia o niezdolności do pracy;
3. dokumentację medyczną oraz inne dokumenty potwierdzające stan naszego zdrowia, a mające znaczenie dla wydania orzeczenia – np. poprzednie orzeczenie, kartę badań profilaktycznych, zaświadczenie ze szpitala, dokumentację rehabilitacji leczniczej lub zawodowej.
4. Wniosek o wydanie orzeczenia przez lekarza orzecznika , które stanowi podstawę do ubiegania się o rentę, wydaje właściwa dla naszego adresu zameldowania jednostka organizacyjna ZUS. Zatem aby uzyskać świadczenie, należy zgłosić się do najbliższego oddziału terenowego ZUS (wykaz oddziałów ZUS).

UWAGA: Jeśli lekarz orzecznik ZUS uzna, że dostarczona przez nas dokumentacja nie jest wystarczająca, może zlecić jej uzupełnienie – np. o opinię lekarza konsultanta lub psychologa bądź wyniki dodatkowych badań.

Na podstawie badania oraz analizy przedstawionej dokumentacji lekarz orzecznik ZUS wydaje orzeczenie o niezdolności do pracy. Oznacza to, że – odpowiednio do: naruszenia sprawności organizmu w wyniku choroby, wieku, zawodu, możliwości dalszego wykonywania pracy zarobkowej oraz możliwości przywrócenia do pracy po rehabilitacji leczniczej lub zmiany zawodu – określa osobę jako:

• całkowicie niezdolną do pracy oraz samodzielnej egzystencji;
• całkowicie niezdolną do pracy;
• częściowo niezdolną do pracy.

Pamiętaj!

Orzeczenie ZUS o całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy NIE OZNACZA, że nie możesz podjąć pracy. W art. 13 par. 4 Ustawy o rentach i emeryturach z FUS czytamy: „Zachowanie zdolności do pracy w warunkach określonych w przepisach o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób z niepełnosprawnością nie stanowi przeszkody do orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy”. Dodatkowo pamiętajmy, że od decyzji ZUS odbierającej prawo do renty możemy się odwołać.

Lekarz orzecznik może orzec:

• okresową niezdolność do pracy – na okres nie dłuższy niż 5 lat – jeśli według wiedzy medycznej istnieje możliwość odzyskania zdolności do pracy;
• trwałą niezdolność do pracy – jeżeli nie ma rokowań odzyskania zdolności do pracy przed upływem tego okresu.

Pamiętaj!

Niekorzystne orzeczenie lekarza orzecznika ZUS można zmienić, składając sprzeciw do komisji lekarskiej ZUS. Sprzeciw zgłaszamy za pośrednictwem właściwej jednostki organizacyjnej ZUS, do której zgłosiliśmy się, by uzyskać takie orzeczenie, w określonym terminie – nie później niż przed upływem 14 dni od dnia otrzymania (doręczenia) orzeczenia.

Prezes Zakładu, w terminie 14 dni od dnia wydania orzeczenia przez lekarza orzecznika ZUS,  może zgłosić zarzut wadliwości orzeczenia i przekazać sprawę do rozpatrzenia komisji lekarskiej. O zgłoszeniu zarzutu wadliwości orzeczenia jednostka organizacyjna ZUS niezwłocznie zawiadamia osobę zainteresowaną.

2. Złożyć wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy i czekać na decyzję ZUS

Posiadanie samego orzeczenia wydanego przez lekarza orzecznika o niezdolności do pracy – nawet w przypadku orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy i do samodzielnej egzystencji – nie znaczy, że już otrzymaliśmy rentę z tytułu niezdolności do pracy. Aby uzyskać do niej prawo, wnioskodawca musi spełnić JEDNOCZEŚNIE następujące wymagania:

1. być niezdolnym do pracy – według orzeczenia lekarza orzecznika ZUS;
2. posiadać wymagany okres zatrudnienia – tzw. okresy składkowe i nieskładkowe (patrz tutaj);
3. niezdolność do pracy powinna powstać w czasie zatrudnienia lub w okresie równorzędnym z okresem zatrudnienia, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Osobie, która spełnia WSZYSTKIE wymienione wyżej warunki, może być przyznana jedna z trzech rent:

• okresowa – jeśli niezdolność do pracy jest okresowa; wówczas renta wypłacana jest tylko przez czas wskazany w decyzji organu rentowego. Po upływie tego okresu ubezpieczony może wystąpić do ZUS z wnioskiem o przedłużenie prawa do renty. Prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy uzależnione jest od wyniku ustaleń zawartych w orzeczeniu lekarza orzecznika ZUS lub komisji lekarskiej.
• stała – jeśli niezdolność do pracy jest trwała;
• szkoleniowa – jeśli wobec danej osoby orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego, ponieważ trwale straciła zdolność pracy w dotychczasowym zawodzie. Renta szkoleniowa przysługuje przez 6 miesięcy, a maksymalny okres jej pobierania nie może przekroczyć 36 miesięcy.

UWAGA: Przepisu z punktu c) nie stosuje się do osoby, która udowodniła okres składkowy i nieskładkowy, wynoszący dla kobiet co najmniej 20 lat, a dla mężczyzn – co najmniej 25 lat; oraz jest całkowicie niezdolna do pracy.

Okresy wymienione w punktach b) i c) są szczegółowo omówione w Ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Ich charakterystyka jest zbyt szeroka, byśmy mogli wszystkie wymienić w naszym opracowaniu. Wszystkim zainteresowanym polecamy skonsultowanie się ze specjalistami w najbliższym terenowym oddziale ZUS.

Pamiętaj!

Ustalenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy oraz renty szkoleniowej następuje na podstawie wniosku (druk ZUS Rp-1R) osoby zainteresowanej lub jej pełnomocnika, zgłoszonego na piśmie lub ustnie do protokołu.

Wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy może być zgłoszony u płatnika składek lub w innej jednostce uprawnionej do przyjmowania wniosków, a następnie przekazany do odpowiedniego organu rentowego. Wniosek może też być zgłoszony bezpośrednio w organie rentowym, właściwym ze względu na miejsce zamieszkania osoby zainteresowanej, który zobowiązany jest wydać  decyzję.

Uwaga: Wniosek o przyznanie renty najlepiej jest zgłosić na odpowiednim formularzu (formularze dostępne są na stronie ZUS); będziemy  mieli wówczas pewność, ze zostaną podane wszystkie informacje  wymagane do wydania decyzji i wypłaty świadczenia.

Wniosek można także zgłosić w formie elektronicznej, za pośrednictwem internetu, przez elektroniczną skrzynkę podawczą ZUS. Dokument ten musi być podpisany za pomocą kwalifikowanego e-podpisu posiadającego certyfikat.

Załączniki, które trzeba dołączyć do wniosku o rentę, podaje strona ZUS.

Odwołanie od niekorzystnego orzeczenia

Orzeczenie lekarskie nie jest ostateczne. Od orzeczenia lekarza orzecznika osobie zainteresowanej przysługuje prawo sprzeciwu do komisji lekarskiej – w ciągu 14 dni od dnia doręczenia tego orzeczenia. Sprzeciw wnosi się za pośrednictwem jednostki organizacyjnej ZUS, właściwej ze względu na miejsce zamieszkania osoby zainteresowanej. Komisja lekarska nie rozpatruje sprzeciwu wniesionego po terminie. W uzasadnionych przypadkach ZUS, na wniosek osoby zainteresowanej, może przywrócić termin na wniesienie sprzeciwu.

W terminie 14 dni od dnia wydania orzeczenia przez lekarza orzecznika zarzut wadliwości orzeczenia może zgłosić prezes Zakładu i sprawa zostaje przekazana do rozpatrzenia przez komisję lekarską. O zgłoszeniu zarzutu wadliwości orzeczenia jednostka organizacyjna ZUS niezwłocznie zawiadamia osobę zainteresowaną. Orzeczenie lekarza orzecznika, od którego nie wniesiono sprzeciwu lub co do którego nie zgłoszono zarzutu wadliwości, albo orzeczenie komisji lekarskiej stanowi dla organu rentowego podstawę do wydania decyzji w sprawie świadczeń, do których prawo uzależnione jest od stwierdzenia niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej  egzystencji. Od decyzji ZUS przysługuje odwołanie do właściwego sądu w terminie i według zasad określonych w przepisach kodeksu postępowania cywilnego. Odwołanie wnosi się za pośrednictwem terenowej jednostki organizacyjnej Zakładu, w której została wydana decyzja.

Aktualna wysokość najniższych rent z tytułu całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy

Więcej na stronie ZUS.