Uzależnienie od gier komputerowych

Każdy z nas jest zaznajomiony z telefonem, komputerem i możliwościami, jakie daje internet. Coraz młodsze dzieci spędzają godziny przed komputerem lub telewizorem, a gry na te nośniki czy aplikacje na telefon stają się sposobem spędzania wolnego czasu. Nadmiar zawsze jest jednak szkodliwy.

Gry komputerowe kojarzone są przede wszystkim z młodym pokoleniem – dzieci uczą się grać bardzo wcześnie i trwa to przez lata. Zaawansowana technologia i możliwość zarabiania na graniu przyciągają także osoby starsze. Gry potrafią być bardzo wciągające, łatwo więc stracić rachubę czasu. Granie z umiarem nie niesie konsekwencji, natomiast spędzanie każdej wolnej chwili przed konsolą może świadczyć o rozwoju uzależnienia.

Jak rozpoznać uzależnienie

Zwróć uwagę na poniższe zachowania. Czy któreś z nich dotyczy właśnie ciebie lub dziecka?

• Okłamywanie rodziców lub bliskich w kwestii czasu spędzanego na graniu;
• Zaniedbywanie obowiązków, nauki kosztem grania;
• Rozdrażnienie i nerwowość w przypadku braku możliwości grania;
• Unikanie towarzystwa kosztem grania;
• Zaburzenia snu;
• Problemy z koncentracją, ciągłe zastanawianie się nad tym, co dzieje się w grze.

Objawy, które także powinny zaniepokoić, to częste zmiany nastroju, zaburzenia lękowe oraz wydawanie dużej ilości pieniędzy na gry. Uzależnienie od gier komputerowych może dotyczyć każdej grupy wiekowej. Wielu dorosłych rekompensuje sobie grami komputerowymi nudę, mogą one też być sposobem na rozładowanie napięcia, a także zamiennikiem relacji międzyludzkich. Nie jest to dobre rozwiązanie, dlatego w sytuacji, kiedy gry komputerowe stają się całym światem, należy szukać pomocy.

Zastępują cały świat

Zaawansowana technologia wykorzystywana w grach komputerowych sprawia, że dzięki nim możemy poznać inne kraje, obce kultury, nauczyć się języka, nawiązać znajomości na całym świecie, a ponadto gry kuszą ciekawą fabułą, która nierzadko jest dużo „fajniejsza” niż codzienne życie. W grze każdy może wykreować swoją postać zgodnie z marzeniami. Fikcja, która dla osób uzależnionych staje się rzeczywistością, powoduje, że zaczynają zaniedbywać kontakty z bliskimi, pracę, codzienne obowiązki, aby móc jak najwięcej czasu spędzić w wirtualnym świecie.

Poprzez zaspokajanie w grach potrzeby społecznej łatwo zapomnieć o rzeczywistych znajomych. Przyczyn uzależnienia od gier komputerowych można doszukiwać się w sferze społeczno-rodzinnej. Co to oznacza? Jeśli ktoś nie ma poczucia bezpieczeństwa w rodzinie, przynależności do grupy społecznej, ma trudności w nawiązywaniu kontaktów, to ucieczka do świata gier wydaje się atrakcyjna. Łatwiej uzależnić się też osobom z niskim poczuciem wartości, gdyż w grze mają możliwość wykreowania potężnej postaci. Szukanie akceptacji i zrozumienia w świecie gier jest powszechnym problemem. Jak zatem się nie uzależnić?

Przede wszystkim umiar

Uzależnienie od gier komputerowych przekłada się na funkcjonowanie – osoba uzależniona, nawet jeśli nie gra, myślami jest w grze. Zastanawia się, co się dzieje z jej postacią, co może zrobić lepiej, jak „rozegrać” daną sytuację. Przekłada się to na zaniedbywanie obowiązków, rozkojarzenie, problemy z koncentracją. U dzieci często pojawiają się problemy w szkole, gorsze stopnie, u dorosłych, kłopoty w pracy. Warto ustalić sobie (lub dziecku) harmonogram, np. nie więcej niż godzinę gry dziennie. Dziecku trzeba pokazać, że ciekawe jest także spędzanie wolnego czasu poza graniem.

Alternatywa to spacery, jazda na rowerze, wyjście na wystawę, koncert, a nawet rodzinna gra w planszówki. Spędzając czas z dzieckiem i poświęcając mu uwagę, rozmawiając, dajemy dobry przykład. Dzieci, których rodzice są zaangażowani w wychowanie, nie potrzebują uciekać do świata gier, aby tam zyskać akceptację. Czują się kochane przez rodziców. Dorośli, którzy mają problem z graniem, także powinni poszukać alternatyw, m.in. zajęć na basenie czy w klubie fitness, wyjść do kina, teatru, na koncert, a także częstszych spotkań ze znajomymi. Nie bez znaczenia wspominamy o aktywności fizycznej.

Ciągłe siedzenie przed komputerem czy konsolą może prowadzić do negatywnych konsekwencji zdrowotnych. Lekarze od dawna zalecają minimum 45 minut aktywności fizycznej w ciągu dnia. Pozycja siedząca, która jest przyjmowana na czas grania, może prowadzić do: bólów głowy i kręgosłupa, wad postawy, problemów z układem krążenia. Ponadto spędzanie zbyt dużej ilości czasu przed ekranem prowadzi do: problemów ze wzrokiem, chorób układu pokarmowego, związanych z niewłaściwym odżywianiem się, padaczki ekranowej. Dzieci i młodzież, jeśli spędzają za mało czasu na świeżym powietrzu, mają osłabioną odporność, a ich układ kostny i mięśniowy nie rozwijają się tak, jak powinny. Uzależnienie od gier komputerowych może także prowadzić do depresji. 

Czy wszystie gry uzależniają?

- Niekoniecznie – mówi psycholog Marta Bogucka z Centrum Psychoterapii Introsfera w Warszawie.

Dobrze dobrane gry super wpływają na funkcje poznawcze (pamięć, koncentrację, myślenie) i mogą podnieść o 40 proc. wydajność mózgu. Najlepiej wybierać gry strategiczne, edukacyjne, logiczne, te rozwijające. Nie muszą to też być gry komputerowe, ciekawe i rozwijające są także tradycyjne planszówki.

Psycholog zwraca przy tym uwagę na pewne mechanizmy: 

- Dzieci uzależniają się szybciej, gdyż ich mózg jest plastyczny i bardziej podatny na uzależnienia. Warto zdawać sobie sprawę, że producenci gier komputerowych starają się przyciągnąć jak najszersze grono odbiorców, stosując różne chwyty. Mechanizmy, jakimi się to osiąga, to: pozytywne wzmacnianie (zbieram punkty, przechodzę etapy, a więc jestem świetny w tym; rodzice mnie nie chwalą, ale gra mnie chwali), samodoskonalenie się i satysfakcja (przeszedłem już pięć poziomów, jestem coraz lepszy), i afiliacja, czyli przynależność do grupy (ludzie zbierają się w grupę i grają, pojawiają się wirtualni przyjaciele, gracze czują się lepiej, przynależą do grupy).

Leczenie

Terapia jest trudna i długoterminowa, a uczestniczą w niej często całe rodziny. 

- Należy pamiętać, że to rodzice modelują postawy dzieci; jeśli mama lub tata grają, to dziecko nie rozumie, dlaczego jemu zabraniają. To podobny mechanizm jak przy uzależnieniu od telefonu, rodzice wracają do domu i „spędzają czas w telefonie”, a dziecku zabraniają. Młody człowiek uczy się przez obserwację rodziców i nie potrafi sobie wytłumaczyć, dlaczego zabraniają mu tego, co sami robią – zauważa Marta Bogucka.

Do leczenia uzależnienia od gier komputerowych stosowana jest metoda poznawczo-behawioralna. Czasami jest jednak niewystarczająca. – Jeśli dziecko jest niepełnoletnie, a widać uzależnienie: nie je, nie śpi, zarywa noce, rezygnuje z czynności na poczet grania, to musi być szybkie cięcie i leczenie odbywa się w ośrodku zamkniętym – mówi psycholog. W gabinecie psychologicznym leczenie rozpoczyna się od obserwacji (zarówno dorosłych, jak i dzieci). Osobą uzależnioną rządzą trzy mechanizmy: wyparcia, zaprzeczania lub racjonalizacji. To one podtrzymują uzależnienie. 

- Po sprawdzeniu motywacji do zmiany badamy, czy osoba wie, że jest uzależniona i potrzebuje terapii, a potem dopiero do niej kwalifikujemy. W leczeniu chodzi o korektę postaw, np. bardzo często wstajemy i otwieramy komputer, a może jednak zaczęlibyśmy dzień od śniadania?

- W trakcie terapii pracujemy nad nowymi postawami i zmianą nawyków, sposobu myślenia i podejścia do życia. Mechanizmy prowadzące do uzależnienia są indywidualne, mogą być różne: nawykowe, napięciowe, inne. Do pacjenta zawsze trzeba podejść indywidualnie, aby móc uzyskać jak najlepsze efekty – dodaje psycholog. 

Artykuł pochodzi z numeru 5/2022 magazynu „Integracja”.

Zobacz, jak możesz otrzymać magazyn Integracja.

Sprawdź, jakie tematy poruszaliśmy w poprzednich numerach.