Nie byłoby nas bez miłości

- Zależało mi na tym, żeby oni byli prawdziwymi amantami i amantkami – mówi Dorota Bielska, reżyserka.

Julie ubrane są w białe sukienki, mają długie włosy i subtelny makijaż. Do pary dla każdej Julii jest jeden Romeo, poważny, elegancki, w garniturze, cały na biało.

Centralnym elementem, wokół którego zbudowano scenografię spektaklu, są na scenie drzwi. Czasem otwierane, częściej symbolicznie zamknięte. Tak jak dla osób

z niepełnosprawnością intelektualną zamknięty bywa świat. Na progach siedzą Romeowie. Przekomarzają się, przedrzeźniają.

- Jesteś Capu-down! A ty Maku-down – słychać.

Dziewczyny w białych sukienkach szukają w baśniowym świecie ze sztuki Szekspira swoich chłopaków. Na ekranach nad nimi poważne i zadumane głowy rodziców, jak współcześni reprezentanci rodów Montecchich i Capuletich, na biało-czarnych nagraniach opowiadają z troską, dlaczego się boją marzeń swoich dzieci. Mówią o tym, jak trudno im odbierać to, że one

się zakochują, planują swoje związki, miłość, rodziny.

Jak te wymyślone historie, opowiadane przez synów i córki żyjących w świecie bajki, zestawić z realnością i lękiem rodziców, którzy mierzą się z tym, że nie mogą dać dzieciom tego, czego one potrzebują, bo świat na to nie pozwala? Jak skonfrontować to z rzeczywistością, która zamyka osobom z niepełnosprawnością opcję małżeństwa, związków, rodzicielstwa?

W Polsce wciąż urzędnik ma prawo odmówić ślubu „osobom z niedorozwojem umysłowym”. Jak to się ma do Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych? I tego, że wszyscy mają prawo do miłości?

Scenariusz spektaklu Podchodzisz moją samotność, który właśnie miał premierę w Gdańskim Teatrze Szekspirowskim, powstał na motywach Romea i Julii.

Trudno o bardziej uniwersalny tekst o miłości niemożliwej, niespełnionej, zakończonej tragicznie. Ale tym razem jest inaczej.

 

 

Aktorzy zaprotestowali i wymyślili zakończenie: oto w finale po scenie dumnie kroczą pary, którym Mistrz Ceremonii, magiczny Człowiek-Drzewo, udziela ślubów. Każda Julia znalazła swojego Romea, każdy Romeo ma swoją Julię. Trochę jak bajka, o której mówiła biało-czarna Głowa:

„Jak mam powiedzieć mojej córce, że ona nigdy...”.

Niechajże zagra Terpsychory lira

Niechaj przybędzie Erato z Kitarą

W planach dziś naszych odmienić Szekspira

Gdy nie umysłem to namiętną wiarą My wyrzuceni przez Boga w przestworza

Szybować pragniem chociaż skrzydeł brakło

Ale czyż nie jest to wszak wola boża

Że nas tak stworzył, by latania łaknąć?

Mocno chwycimy się razem za ręce

Krzykniemy w Boga oblicze przysięgi

Niech da nam prawa, kiedy dał nam serce

Niech da nam skrzydła miast nam spuszczać cięgi

Miłość niech nasza w niebiosa poleci

A słowo niechaj – idzie w pokolenia

Romeo z Julią żyją, mają dzieci

Bo sądy swoje nawet i Bóg zmienia!

To co, ślub?

Ślub!!!

Nauczenie się tego finałowego manifestu, najdłuższego tekstu ze scenariusza, było dla aktorów naprawdę trudne i na początku wygłaszany był bez emocji i bez energii. Dopiero kiedy aktorzy na próbie obejrzeli nagrania z tekstami „rodziców”, poszło z całą mocą, tak głośno i wyraźnie, że realizatorów zamurowało. Podobnie – absolutną ciszą i wzruszeniem – reagowała na manifest premierowa publiczność.

Czy teatr osób z niepełnosprawnością jest innym, osobnym rodzajem sztuki? Czasem stawia się tu znak równości z arteterapią. W ramach zajęć z arteterapeutami powstają spektakle w ośrodkach, DPS-ach, szkołach specjalnych. Często przy ogromnym zaangażowaniu i za niewielkie środki.

Potem są pokazywane na festiwalach sztuki osób z niepełnosprawnością.

Najczęściej oglądane przez inne osoby z niepełnosprawnością, rodziny, zaproszonych gości. Są oklaski za niepełnosprawność, przymykanie oczu na niedociągnięcia czy niedoróbki.

Jarosław Rebeliński, twórca Teatru Razem, od ponad 20 lat związany jest ze środowiskiem osób z niepełnosprawnością. Ma na koncie m.in. warsztaty teatralne przy Teatrze Wybrzeże, współpracę z gdańskim Kołem Polskiego Stowarzyszenia na rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną i realizację festiwalu „Świat mało znany”.

Teatr Razem powstał w 2005 r. przy Klubie Winda w Gdańskim Archipelagu Kultury, w którym działał w sposób ciągły przez 15 lat. Jeśli jest to terapia, to rekordowo długa.

 

 

Jarosław Rebeliński twierdzi, że działania w ramach arteterapii w ogóle nie powinny kończyć się powstawaniem spektakli. Że to dwie różne sprawy: teatr i terapia. Miarą teatru jest spektakl, i to on powinien być oceniany. Dobry spektakl potrzebuje dobrych twórców, ekspertów od teatralnej roboty, środków finansowych, zaplecza.

Takie warunki nie występują podczas zajęć z arteterapii, więc spektakle powstające dlatego, że jest nacisk na finalizację procesu, niekoniecznie są (a raczej z zasady nie są) dobrym materiałem.

Przyzwyczajeni do efektów artterapii szukamy szufladek, bo trudno wyjść poza własne ograniczenia i z zupełnie czystą głową oglądać po prostu spektakl teatralny. Bo to, co się zdarzyło na scenie Teatru Szekspirowskiego, jest po prostu dobrym spektaklem, świetną teatralną robotą. Ale jednocześnie aktorzy są prawdziwi i nie udają, nikt nie tuszuje ich niepełnosprawności, nikt nie mówi za nich, nie dzierżą halabardy w tle za profesjonalnym aktorem w roli głównej. I treść sztuki wybrzmiewa wyjątkowo mocno, bo literacki pierwowzór staje się punktem wyjścia do opowieści o nich samych.

Inkluzywnie i dostępnie

Ten spektakl w takiej formie i z takim rozmachem nie powstałby, gdyby nie Teatr Szekspirowski, który dla Teatru Razem, działającego w Gdańsku już od 18 lat, stał się przepustką do zawodowstwa i profesjonalizmu. Gdańska scena zrobiła już bardzo dużo w zakresie walki z barierami. Od 2015 r. osoby z niepełnosprawnością intelektualną pracują podczas spektakli w obsłudze widowni. Za dostosowanie architektoniczne obiekt został wyróżniony w 2018 r. tytułem Lidera Dostępności.

Obecność aktorów z niepełnosprawnością, rezydentów teatru, zmienia teatralną rzeczywistość. Mają wpływ na zespół techniczny, pracowników. Oni sami, pracując z profesjonalnym zespołem, także się zmieniają i przekraczają swoje możliwości. Mówią głośniej, wyraźniej, bo lubią Tomka, akustyka, który bardzo im pomaga, a teraz siedzi za konsoletą.Melania Szymerowska, producentka spektaklu, oddelegowana z ramienia Teatru Szekspirowskiego, mówi, że kiedy Teatr Razem zgłosił się z chęcią podjęcia rezydentury, dyrektorka Agata Grenda od razu była na tak. Teatr zapewnił przestrzeń na próby oraz pomoc w zdobywaniu grantów i dofinansowania.

- Podeszliśmy do tego jak do prawdziwej premiery – podkreśla.

Przy spektaklu Podchodzisz moją samotność pracowali tylko profesjonaliści. Dorota Bielska, reżyserka, absolwentka PWST we Wrocławiu, od 2010 r. pracowała w teatrach repertuarowych, jest także autorką scenariuszy i wydanej przez Wydawnictwo Bernardinum książki Łączę światy o Michale Milce, aktorze Teatru Razem, człowieku z zespołem Downa, który od programu „Down on the Road” stał się ambasadorem osób z zespołem Downa i ich walki o niezależne życie; został reż finalistą konkursu „Człowiek bez barier”.

Scenografię przygotował Jarosław Rebeliński, autorką choreografii jest Joanna Wolańska. Muzyka w spektaklu jest w wersji na żywo – skomponował ją Jan Elf Czerwiński, a wokalnie wspiera go Zuzanna Bielska. Do oprawy muzycznej spektaklu zaproszono również zespół Remont Pomp pod kierunkiem Jarosława Marciszewskiego. Aktorzy Teatru Razem rozpoczęli w Gdańsku nowy rozdział – po raz pierwszy zagrali w zawodowym spektaklu na profesjonalnej scenie i za swoją pracę otrzymali prawdziwe honoraria. Spektakl trafił do repertuaru teatru. Na najbliższe spektakle zapraszają 13 i 14 grudnia.