Gdy w życie wkracza depresja

- Sytuacja związana ze zdrowiem dzieci i młodzieży jest bardzo skomplikowana i trudna do wyjaśnienia – mówi dr Marlena Stradomska, psychoterapeutka, psycholożka, suicydolożka, biegła sądowa, Ekspertka Biura ds. ZZS w IPIN.

Dominika Kopańska: Jak wygląda statystyka zachorowania na młodzieńczą depresję? Jakie są jej przyczyny?

Dr Marlena Stradomska: Jak podaje Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) ta jednostka chorobowa jest jedną z głównych przyczyn braku sprawności i niezdolności do wykonywania pracy. Ponad 350 mln populacji całego świata oraz około 10% wszystkich ludzi żyjących w Polsce jest nią dotkniętych.

Sytuacja związana ze zdrowiem dzieci i młodzieży jest bardzo skomplikowana i trudna do wyjaśnienia. Ważnym zagadnieniem jest to, żeby być na bieżąco z danymi, które są przygotowywane przez specjalistów dla przykładu – taką ważną stroną, którą powinniśmy znać jest www.zwjr.pl

 Strona Życie Warte Jest Rozmowy zawiera mnóstwo informacji odnośnie trudnych sytuacji dotyczących zdrowia i życia dzieci i młodzieży. Ilość zachowań samobójczych w tej grupie wiekowej jest bardzo duża. W ostatnich 50 latach zauważono bardzo duży wzrost zachowań samobójczych - zarówno w grupie wiekowej młodych osób, w populacji ogólnej zwiększyła się ogólna liczba, ale także u ludzi mieszkających na wsi. Zatem można wyróżnić szereg czynników zarówno psychologicznych, osobowościowych, socjologicznych, na które warto zwrócić uwagę.

Tak naprawdę trudno stwierdzić z jakiej przyczyny może się pojawić depresja. Niekiedy tych czynników jest wiele jednocześnie. Tych przyczyn będzie zdecydowanie bardzo dużo może ona być związana z daną sytuacją na przykład osoba przeżywa bardzo duży kryzys tzn. dochodzi do pewnego rodzaju sytuacji, z którą trudno sobie poradzić, ale może być to też kwestia biologiczna czy też związana z przeżywaniem różnych rzeczy w odstępach czasowych (nagromadzenie się trudnych elementów).

Z niektórych badań wynika, że około 20% młodych osób może cierpieć na depresję jeszcze przed ukończeniem 18 r.ż. Istotna jest także kwestia diagnozowania depresji – nadal, choć ten aspekt zmienia się, jest to dla niektórych temat tabu.

U osób zmagających się z depresją, mogą pojawić się myśli samobójcze. Pani doktor, wiele razy słyszałam mit, że o samobójstwie myślą tylko osoby pochodzące z dysfunkcyjnych/patologicznych rodzin. Jak to w rzeczywistości wygląda?

Absolutnie nie jest prawdą, że samobójstwo jest związane z pozycją socjoekonomiczną. Samobójstwo może dotyczyć każdego niezależnie od aspektów rodzinnych. Oczywiście wspierająca, akceptująca i kochająca rodzina może być czynnikiem ochronnym zachowań samobójczych. Można wyróżnić szereg mitów i stereotypów na ten temat.

Nie ma też znaczenia genetyka, gdyż nie ma genu, który determinował „przenoszenie” tendencji samobójczych. Może dochodzić jednak do naśladownictwa, jeśli dla przykładu w historii życia rodziny zdarzały się takie sytuacje, a samobójstwo mogło być sposobem na niekonstruktywne poradzenie sobie z problemem. W sytuacji kryzysu zawsze warto szukać pomocy.

Generalnie rodzina jest mniej stabilna niż kiedyś, częste zmiany miejsca zamieszkania, tym samym rozstania z przyjaciółmi, to wszystko może minimalizować dostępne zasoby pomocy w przezwyciężaniu trudnych sytuacji, które są czynnikami wywołującymi depresję. Można przypuszczać, że ludzie wkraczający w dorosłe życie widzą otoczenie, które oczekuje od nich spełnienia wysokich wymagań, ambitnych celów, jednocześnie nie zapewniając im wielu możliwości, aby mogli je realizować.

Stopień ryzyka na zachorowanie zależy od wysokości dochodów, stabilności zatrudnienia, warunków mieszkaniowych i otrzymywanego wsparcia społecznego. Patologie depresyjne stanowią bardzo duże obciążenie dla społeczeństwa, z powodów tj.:

• wydatki na opiekę nad chorymi,
• spadek produktywności,
• nieobecności w pracy,
• przechodzenie na rentę, a także ze względu na znaczny wpływ na relacje międzyludzkie i funkcjonowanie psychofizyczne chorych.

Z jakimi problemami czy z traumami mierzą się dzieci i młodzież, u której diagnozuje się depresję?

Trudności dotyczących tego, jak wygląda u danej osoby depresja może być dużo. To zależy od różnic indywidualnych, stanu zdrowia i tego, kiedy rozpoczęto leczenie. Warto pamiętać, że depresja to choroba śmiertelna i może doprowadzać do szeregu negatywnych aspektów.

Czym może charakteryzować się taka osoba?

• problemy z koncentracją i uwagą;
• zmiany nastroju;
• zaburzenia snu;
• zmiany apetytu;
• agresywne i nieodpowiednie zachowanie;
• izolacja i brak zainteresowania innymi ludźmi;
• strach i lęk;
• trudności w nauce i osiąganiu sukcesów w szkole;
• niska samoocena i brak pewności siebie;
• myśli i mowy o śmierci lub samobójstwie

Jak obecnie funkcjonuje dziecięca i nastoletnia opieka psychologiczna, terapeutyczna i psychiatryczna? Jest w dobrym czy opłakalnym stanie?

Opieka psychologiczna, psychoterapeutyczna czy psychiatryczna jest w dalszym ciągu niewystarczająca dla potrzeb związanych ze zdrowiem psychicznym. Kolejki do specjalistów są dość długie i niekiedy nieadekwatne do stanu zdrowia danego człowieka. Dodatkowo wiele osób nie wie jak zachować się w sytuacji kryzysu suicydalnego. Warto w sytuacji zagrożenia zdrowia i życia przede wszystkim skupić się na poinformowaniu służb i zadzwonieniu na numer 112.

Ważne jest, aby jeszcze bardziej inwestować w sektor państwowy, gdyż ten prywatny może okazać się bardzo skomplikowany do osiągnięcia przez osoby, które potrzebują pomocy, ale jednocześnie nie mają środków finansowych na to, aby uczestniczyć w takiej terapii.

Z powodu braku badań przesiewowych szacuje się, że depresja jest rozpoznana tylko u około połowy pacjentów, u których występują objawy ciężkiej depresji a dodatkowo jedynie 50% spośród nich uzyskuje należyte leczenie farmakologiczne.

W jaki sposób możemy pomóc dziecku/nastolatkowi zmagającym się z depresją lub myślącą o samobójstwie?

Depresja może przyjmować różne formy - jednakże najprościej dowiedzieć się o trudnościach człowieka podczas rozmowy. Istotne są komunikaty wspierające – „jestem tutaj”, „mam dla Ciebie czas”. Zamiast tych oceniających i próbujących „na siłę pocieszać” jak „weź się w garść”, „ogarnij się”, „inni mają gorzej”, „jesteś po prostu leniwy”.

W jaki sposób my rodzice, rodzina, przyjaciele, bliscy możemy taką osobę wspierać? W jaki sposób jednak wcale jej nie ułatwiamy codziennego funkcjonowania?

Depresja jest zaburzeniem psychicznym o poważnym charakterze cechującym się przede wszystkim spadkiem nastroju, obniżeniem energii oraz aktywności, które dość często uniemożliwiają prawidłowe funkcjonowanie. Ma silny związek z niższą jakością życia, większą zachorowalnością, a także śmiertelnością.

Co jest zatem bardzo ważne?

• słuchaj i zrozum;
• stwórz bezpieczne miejsce: zapewnij dziecku bezpieczne i stabilne środowisko, w którym może wyrażać swoje uczucia i potrzeby;
• pokazuj empatię;
• uczenie regulacji emocji: pomagaj dziecku w nauce jak radzić sobie z trudnymi uczuciami, takimi jak złość, smutek, lęk;
• wspólne działanie;
• skonsultuj się z profesjonalistą: jeśli trudności się pogłębiają, warto skonsultować się z lekarzem lub terapeutą, który może pomóc dziecku w rozwiązaniu trudności i poprawie jego zdrowia psychicznego.

Gdzie rodzic może szukać pomocy gdy zaobserwuje u swojego dziecka pogorszenie zdrowia psychicznego?

• pediatra lub lekarz rodzinny:
• mogą oni skierować dziecko do specjalisty, takiego jak psycholog lub psychiatry, lub przepisać leki, jeśli to konieczne;
• psycholog lub psychiatra dziecięcy: specjalizują się oni w diagnozowaniu i leczeniu zaburzeń psychicznych u dzieci;
• poradnia psychologiczna: może oferować terapię indywidualną, grupową lub rodzinną, a także pomoc w rozwiązywaniu problemów emocjonalnych;
• szkoła: nauczyciele i doradcy szkolni mogą być w stanie zaoferować wsparcie i pomoc w rozwiązywaniu problemów emocjonalnych i behawioralnych;
• organizacje non-profit: takie jak organizacje pozarządowe i grupy wsparcia dla rodzin, które oferują wsparcie i poradnictwo;
• lekarze specjaliści: tacy jak neurolog dziecięcy, gdy podejrzewa się, że zaburzenie może być związane z układem nerwowym.

Niezmiernie dziękuję Pani Doktor za rozmowę!

Dr Marlena Stradomska:

Naukowczyni, psycholożka, psychoterapeutka w trakcie 4,5 letnich studiów psychoterapeutycznych w nurcie integracyjnym. Pracuje z osobami w kryzysach psychicznych, po próbach samobójczych, ale też z osobami, które zmagają się z trudnościami dnia codziennego. Z zamiłowania – trener kwestii psychologicznych.

Istotne kwestie dotyczące depresji opisano w e-bookach dr Marleny Stradomskiej „Strategie radzenia sobie w trakcie trwania pandemii i nie tylko” część depresja. To szereg publikacji stanowiących odpowiedź na najczęstsze i najbardziej aktualne pytania kierowane do psychologa-praktyka, psychoterapeuty wydanych w Wydawnictwie Naukowym Archaegraph.