Ważność orzeczeń o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności w świetle przepisów z ustawy z 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw

Ustawa z 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw, która została ogłoszona w Dzienniku Ustaw w dniu 5 maja 2023 r. (Dz.U. z 2023 r. poz. 852) uchyla art. 15h tzw. ustawy covidowej1, który z mocy prawa przedłużał ważność orzeczeń w czasie stanu epidemii, a następnie w stanie zagrożenia epidemicznego. Przepisy dotyczące ważności orzeczeń wynikające z ustawy o ochronie konkurencji wejdą w życie 6 sierpnia 2023 r.

Zgodnie z zapisami art. 23 pkt 1-3 ustawy z 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw orzeczenia, które utraciły moc w czasie pandemii lub w stanie zagrożenia epidemicznego, ale dotąd były automatycznie przedłużane przez tzw. ustawę covidową, będą ważne w następujących datach:

• do 31 grudnia 2023 r. – jeśli ich ważność upłynęłaby do 31 grudnia 2020 r.,
• do 31 marca 2024 r. – jeśli ich ważność upłynęłaby w okresie od 1 stycznia 2021 r. do 31 grudnia 2021 r.
• do 30 września 2024 r. – jeśli ich ważność upłynęłaby w okresie od 1 stycznia 2022 r. do 5 sierpnia 2023 r. (czyli do dnia, który poprzedzi wejście w życie nowych przepisów: 6 sierpnia 2023 r.).

Wszystkie orzeczenia będą jednak ważne nie dłużej niż do dnia wydania nowego ostatecznego orzeczenia o niepełnosprawności lub orzeczenia o stopniu niepełnosprawności.

Przepisy dotyczące ważności orzeczeń wydają się być krótkie, jednakże powodują niejednokrotnie problemy interpretacyjne. Dlatego, aby łatwiej zrozumieć powyższe zapisy, najlepiej zobrazować je konkretnymi pytaniami w związku z sytuacjami, z którymi zwróciły się do mnie osoby.

Pytanie: Osoba, która miała dotychczas stopień lekki złożyła wniosek o stopień niepełnosprawności w dniu 31.03.2022 r. Wezwana została na komisję i nie przyznano jej stopnia niepełnosprawności. Osoba odwołała się do Wojewódzkiego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności. Wojewódzki Zespół podtrzymał orzeczenie Powiatowego Zespołu. Odwołanie do Sądu także nie przyniosło efektów. Orzeczenie uprawomocniło się przed 6 sierpnia 2023 r. Osoba zadała pytanie czy w związku z ustawą covidową nie powinna mieć jednak ważnego orzeczenia poprzednio przedłużonego na mocy ustawy covidowej.

Odpowiadając w tej kwestii należy zauważyć, że orzeczenie poprzednio wydane ważne było do 30.04.2022 r., czyli jego ważność kończyła się w okresie tzw. covidu, czyli było jednocześnie automatycznie przedłużone przez obowiązujące przepisy. Osoba złożyła jednak wniosek o nowe orzeczenie w dniu 31.03.2022 r. Tym samym jej orzeczenie wydane do dnia 30.04.2022 r. obowiązywało (było ważne) do dnia, w którym prawomocne stało się orzeczenie wydane na podstawie wniosku z dnia 31.03.2022 r. Nowe orzeczenie nie przyznało jednak osobie stopnia niepełnosprawności i po odwołaniu się do Wojewódzkiego Zespołu, a następnie do sądu, uprawomocniło się (nie będąc zmienionym). W okolicznościach tej konkretnej sprawy trzeba zauważyć, że na mocy ustawy covidowej orzeczenie ważne do dnia 30.04.2022 r. było przedłużone, jednak nie dłużej niż do dnia wydania nowego orzeczenia o stopniu niepełnosprawności. Datą wydania nowego orzeczenia była data uprawomocnienia się orzeczenia wydanego na podstawie wniosku z dnia 31.03.2022 r. W tej sytuacji nie będzie można już powoływać się na poprzednie orzeczenie jako przedłużone ustawą covidową. Nie będziemy stosować już do tego orzeczenia dat ważności orzeczeń wynikających z przepisów ustawy z 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw, gdyż nowym prawomocnym stało się orzeczenie wydane na podstawie wniosku z dnia 31.03.2022 r., które nie zaliczyło osoby do żadnego stopnia niepełnosprawności, a jednocześnie zastąpiło „stare” orzeczenie wydane do dnia 30.04.2022 r.

Pytanie: Osoba zwróciła się z zapytaniem, czy wystąpienie o wydanie nowego orzeczenia o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności z automatu „kasuje” ważność obecnego, przedłużonego z racji tzw. przepisów covidowych, czy dopiero wydanie decyzji w tej sprawie.

Należy przede wszystkim podkreślić, że orzeczenie o niepełnosprawności, jak i orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, to decyzje administracyjne. Samo wystąpienie o wydanie tzw. „nowego” orzeczenia nie powoduje z automatu „kasowania” ważności obecnie obowiązującego orzeczenia przedłużonego na podstawie przepisów covidowych. Dopiero gdy nowo wydane orzeczenie uprawomocni się (gdyż nie odwołamy się od niego), to dopiero od daty uprawomocnienia się nowego orzeczenia obowiązuje nowe orzeczenie. Poprzednie zaś orzeczenie przedłużone ustawą covidową przestaje obowiązywać, gdyż mamy już wtedy nowe i zarazem prawomocne orzeczenie.

Powyższa sytuacja oznacza to, że data obowiązywania tzw. covidowego orzeczenia może ulec zmianie (skróceniu), a tym samym możemy szybciej utracić prawa do świadczeń związanych z orzeczeniem, które pobieraliśmy na podstawie orzeczenia covidowego. Jeśli np. orzeczenie było ważne do 4 maja 2023 r., to zgodnie z ustawą o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw (art. 23 pkt 3) zostanie ono przedłużone do 30 września 2024 r. Jeżeli jednak osoba mająca takie orzeczenie, wystąpiła np. w kwietniu 2023 r. do Powiatowego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności o wydanie nowego orzeczenia dla osoby poniżej 16 roku życia, otrzymała nowe orzeczenie w lipcu i nie odwołała się (przez co orzeczenie uprawomocniło się), a w orzeczeniu nie orzeczono jak w poprzednim pkt 7 i 8, to w tej sytuacji obowiązywać będzie już nowe orzeczenie o niepełnosprawności. Z uwagi na brak zapisu co do pkt 7 i 8 „wymaga”, osoba nie będzie już miała prawa do świadczenia pielęgnacyjnego, pomimo iż na mocy orzeczenia przedłużonego zgodnie z ustawą covidową mogłaby pobierać świadczenie do 30 września 2024 r. Skorzystała bowiem z możliwości wystąpienia o nowe orzeczenie, a ono stało się prawomocne i przez to obowiązujące (zastąpiło to przedłużone na mocy ustawy covidowej).

W takich sytuacjach warto zasięgnąć porady prawnej w zakresie dotyczącym tego co możemy zyskać (lub jakie są zagrożenia), gdy mając niekorzystne dla nas nowe orzeczenie odwołamy się do kolejnej instancji lub następnie do sądu. W szczególności ma to znaczenie, gdy nowe orzeczenie zostanie wydane po wejściu w życie przepisów ustawy z dnia 9 marca 2023 r. i nie będzie jeszcze prawomocne.

Pytanie: Osoba otrzymała w 2021 r. w Powiatowym Zespole ds. Orzekania o Niepełnosprawności orzeczenie o lekkim stopniu niepełnosprawności na 5 lat. Wojewódzki zespół w odwołaniu zmienił stopień na umiarkowany, ale skrócił orzeczenie na okres 2 lat. W wyniku odwołania Sąd przyznał znaczny stopień na 2 lata. Wyrok sądu się uprawomocnił. Ważność orzeczenia upłynęła 23 czerwca 2023 roku. Zadano pytanie, czy według nowych przepisów (ustawa z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw) osoba może ubiegać się o przedłużenie wynikające z ww. ustawy. Orzeczenia o niepełnosprawności albo orzeczenia o stopniu niepełnosprawności wydane w czasie obowiązywania ustawy covidowej na czas określony i kończące się do 5 sierpnia 2023 r. (czyli do dnia, który poprzedza wejście w życie nowych przepisów – 6 sierpnia 2023 r.), są objęte regulacją art. 23 ustawy o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw z dnia 9 marca 2023 r.

W przypadku omawianej osoby ważność orzeczenia skończyła się 23 czerwca 2023 r. Tym samym ma tu zastosowanie art. 23 pkt 3) ustawy o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw z dnia 9 marca 2023 r. zgodnie z którym orzeczenie o niepełnosprawności albo orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, o którym mowa w art. 15h ustawy covidowej, którego okres ważności upłynąłby w okresie od dnia 1 stycznia 2022 r. do dnia poprzedzającego dzień wejścia w życie niniejszego przepisu, zachowuje ważność do dnia 30 września 2024 r.

Pytanie: Jak będzie wyglądała sytuacja osoby, której orzeczenie o stopniu niepełnosprawności wydane zostało w okresie stanu epidemii lub zagrożenia epidemicznego, a jego ważność upływa 31 sierpnia 2023 r.

W sytuacji jak powyżej nie ma żadnego znaczenia wydanie orzeczenia o niepełnosprawności lub orzeczenia o stopniu niepełnosprawności w okresie stanu epidemii lub zagrożenia epidemicznego. Znaczenie ma tylko i wyłącznie data upływu ważności orzeczenia. Jeżeli wiec ważność orzeczenia kończy się 31 sierpnia 2023 r., to nie będą miały tu zastosowania przepisy ustawy z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw, gdyż okres upływu ważności orzeczenia przekracza granicę określoną w ustawie, tj. dzień 5 sierpnia 2023 r. (dzień poprzedzający dzień wejścia w życie przepisu art. 23 ustawy z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji konsumentów oraz niektórych innych ustaw). Jeżeli ważność orzeczenia kończyłaby się 4 lub 5 sierpnia 2023 r. to osobę obejmowałaby data przedłużająca ważność orzeczenia do dnia 30 września 2024 r.

Pytanie: Osoba zainteresowana zadała pytanie, czy w przypadku orzeczenia, którego ważność wygasała po dniu 1 lutego 2023 r., czyli w okresie do dnia poprzedzającego wejście nowych przepisów, i które zachowuje ważność do 30 września 2024 r., warto wcześniej złożyć wniosek o nowe orzeczenie?

Przypomnijmy, że zgodnie z art. 23 pkt 3) ustawy z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw, orzeczenie o niepełnosprawności albo orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, o którym mowa w art. 15h ustawy covidowej, którego okres ważności upłynąłby w okresie od dnia 1 stycznia 2022 r. do dnia poprzedzającego dzień wejścia w życie niniejszego przepisu, zachowuje ważność do dnia 30 września 2024 r. jednak nie dłużej niż do dnia wydania nowego ostatecznego orzeczenia o niepełnosprawności albo orzeczenia o stopniu niepełnosprawności.

Obecnie organy orzecznicze są przeciążone. Mamy duże zainteresowanie składaniem wniosków o orzeczenia, co powoduje też duże opóźnienia w rozpatrywaniu wniosków. To powoduje także, iż komisje orzecznicze odbywają się szybko, nie zawsze badanie jest dokładne. Orzeczenia często są wydawane z treścią inną niż tego oczekiwaliśmy. Należy przy tym pamiętać, że organ orzekający nie jest związany prawnie zapisami obecnego orzeczenia. Po złożeniu wniosku o nowe orzeczenie organ będzie oceniał niepełnosprawność całościowo na podstawie stanu obecnego według swojego uznania. Gdy więc np. wystąpimy o stopień znaczny niepełnosprawności, mając w aktualnym orzeczeniu stopień umiarkowany na stałe, to organ może orzec ponownie stopień umiarkowany, ale może np. zmienić orzeczenie z wydanego na stałe, na orzeczenie na czas określony. Wydanie orzeczenia „na stałe” nie oznacza bowiem w aspekcie prawnym wydanie go na „na zawsze”. Dlatego należy zawsze przygotować się bardzo dokładnie do złożenia wniosku (wykonać dokładny opis, zgromadzić dokumentację medyczną itp.). Przede wszystkim trzeba będzie wykazać we wniosku oprócz kwestii medycznych (dokumentacja medyczna) także nasz stan funkcjonalny, czyli jak z danym schorzeniem funkcjonujemy na co dzień. Orzekanie o niepełnosprawności to bowiem nie tylko kwestie zdrowotne, ale także sfera funkcjonalna. Orzecznictwo o niepełnosprawności bierze pod uwagę nie tylko stan medyczny (zdrowotny), ale także stan funkcjonowania psychicznego, fizycznego oraz to jak pełnimy przypisane nam role społeczne, mając jednocześnie określone schorzenie, które wpływa na nasz stan funkcjonalny. Nasze funkcjonowanie wskazuje nam czy spełniamy określone cechy charakteryzujące np. dany stopień niepełnosprawności. Zawsze zalecam więc oprócz złożenia wniosku na druku wymaganym przez Powiatowy Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności, załączenie do wniosku także szczegółowego opisu funkcjonowania osoby, która ubiega się o orzeczenie oraz dokumentów to potwierdzających. Załączone dokumenty dokładnie sprawdzajmy w zakresie ich treści, czy potwierdzają to co napisaliśmy we wniosku. W jaki sposób przygotować wniosek można dowiedzieć się z artykułu Orzeczenie dziecka. Jak skutecznie odwołać się od decyzji komisji? na niepelnosprawni.pl.

Jeżeli w wyniku złożenia wniosku o nowe orzeczenie będziemy musieli odwoływać się, to pamiętajmy, że uprawomocnienie się nowego orzeczenia (np. w wyniku przekroczenia terminu do odwołania), spowoduje, że zacznie obowiązywać nowe np. mniej korzystne dla nas orzeczenie. Wtedy oznacza to, że nasze poprzednie orzeczenie covidowe nie będzie już obowiązywać do 30 września 2024 r. (czyli do terminu wskazanego w ustawie). W jego miejsce wejdzie nowe prawomocne orzeczenie, o które złożyliśmy wniosek. Nie będzie więc w takiej sytuacji możliwe używanie orzeczenia covidowego z dłuższym terminem. Wiązać będzie nas tu data wydania nowego prawomocnego już orzeczenia, a dokładnie data jego uprawomocnienia się, które może nastąpić wcześniej, czyli przed 30 września 2024 r.

Z uwagi na zapisy ustawy z dnia 9 marca 2023 r. trzeba też wziąć pod uwagę, że termin utraty ważności orzeczenia covidowego ulegnie skróceniu z uwagi na wydanie tzw. nowego ostatecznego orzeczenia (o tym napisano w dalszej części artykułu).

Pytanie: Osoba zainteresowana wskazała w swoim zapytaniu, że często w urzędach i Ośrodkach Pomocy Społecznej udzielane są informację, że należy złożyć wniosek o wydanie nowego orzeczenia, bo świadczenia nie będą wypłacane.

W tym zakresie należy sięgnąć do art. 25 i 26 ustawy z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw.

Zgodnie z art. 25 ww. ustawy, jeżeli decyzja przyznająca świadczenie z pomocy społecznej, o której mowa w ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej została wydana w związku z niepełnosprawnością potwierdzoną orzeczeniem i okres, na który została przyznana pomoc, jest uzależniony od terminu ważności orzeczenia o niepełnosprawności lub orzeczenia o stopniu niepełnosprawności, którego okres ważności uległ przedłużeniu na podstawie art. 15h (tzw. ustawy covidowej), to okres wskazany w decyzji ulega przedłużeniu na okres, na jaki zachowuje ważność orzeczenie o niepełnosprawności lub orzeczenie o stopniu niepełnosprawności (zgodnie z okresami wskazanymi w art. 23 ustawy z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw), na podstawie decyzji wydanej z urzędu. Zmiana decyzji w ww. przypadku, nie wymaga przeprowadzenia rodzinnego wywiadu środowiskowego ani jego aktualizacji.

Powyższe oznacza, iż świadczenia z pomocy społecznej związane z niepełnosprawnością należy wypłacać do czasu ważności orzeczeń określonych w art. 23 ustawy z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw. Organ nie może absolutnie żądać składania przez osobę wniosku o nowe orzeczenie. Podobnie sytuacja wygląda w zakresie świadczeń rodzinnych i innych wymienionych w ustawie. Zgodnie z art. 26 ww. ustawy decyzje, na mocy których przyznano prawo do uzależnionych od niepełnosprawności świadczeń rodzinnych, świadczeń z funduszu alimentacyjnego, zasiłków dla opiekunów albo świadczeń lub dodatków na pokrycie kosztów utrzymania dziecka lub osoby pełnoletniej w rodzinnej pieczy zastępczej, wydane na podstawie orzeczeń o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności, których okres ważności uległ przedłużeniu na podstawie art. 15h tzw. ustawy covidowej, zmienia się w zakresie okresu, na jaki przyznano prawo do tych świadczeń, zasiłków albo dodatków, z uwzględnieniem określonego w art. 23 ustawy z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw, terminu ważności orzeczenia o niepełnosprawności albo orzeczenia o stopniu niepełnosprawności. Zmiana decyzji, o których mowa wyżej następuje z urzędu. Wszczęcie postępowania w sprawie zmiany decyzji, o których mowa wyżej nie wymaga zawiadamiania strony.

Nie ma więc możliwości, aby organ odmówił wypłaty świadczenia z uwagi na to, że osoba nie złożyła wniosku o nowe orzeczenie. Ustawa jasno określa, w jakich zakresach czasowych ważne są konkretne orzeczenia o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności i w związku z tym, gdy orzeczenie jest ważne, nie ma możliwości odmówienia przez organ wypłaty świadczenia. W tym zakresie ustawa nałożyła na organ określone w art. 25 i 26 obowiązki.

Pytanie: Jak wygląda kwestia korzystania z ulg w komunikacji czy z karty parkingowej.

Należy przede wszystkim stwierdzić, że skoro orzeczenia o niepełnosprawności oraz o stopniu niepełnosprawności nie tracą swojej ważności z uwagi na ich przedłużenie zgodnie z art. 23 ustawy o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw, to osoby posiadające te orzeczenia mogą nadal korzystać z przysługujących im ulg i uprawnień. Tam, gdzie musimy jednak wykazać, że jesteśmy osobą z niepełnosprawnością np. osobą ze znacznym stopniem niepełnosprawności i że orzeczenie nasze jest nadal ważne, to warto mieć ze sobą druk orzeczenia oraz tekst przepisów utrzymujących w mocy orzeczenia (ustawa o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw). Niestety, ale wiedza w temacie, że termin ważności orzeczeń został odpowiednio wydłużony ustawą z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw, nie jest wiedzą powszechną.

Kwestia kart parkingowych została zaś uregulowana w art. 24 ustawy z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw. Zgodnie z tym przepisem, w związku z zachowaniem ważności orzeczeń o niepełnosprawności albo orzeczeń o stopniu niepełnosprawności, na okresy wskazane w art. 23 ustawy z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw, karty parkingowe, o których mowa w art. 8 ust. 4 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym (karta dla osoby niepełnosprawnej zaliczonej do znacznego albo umiarkowanego stopnia niepełnosprawności mającej znacznie ograniczone możliwości samodzielnego poruszania się; karta parkingowa dla osoby niepełnosprawnej, która nie ukończyła 16 roku życia mającej znacznie ograniczone możliwości samodzielnego poruszania się), zachowują ważność na okresy wskazane w ww. art. 23, jednak nie dłużej niż do dnia wydania nowego ostatecznego orzeczenia o niepełnosprawności albo orzeczenia o stopniu niepełnosprawności.

Natomiast karty parkingowe, o których mowa w art. 8 ust. 5 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym (karta parkingowa dla placówki zajmującej się opieką, rehabilitacją lub edukacją osób niepełnosprawnych mających znacznie ograniczone możliwości samodzielnego poruszania się), których okres ważności uległ przedłużeniu na podstawie art. 15 ustawy covidowej, zachowują ważność do dnia 31 marca 2024 r. w tym wypadku, została wyznaczona jedna data ważności dla tego typu kart parkingowych.

Pytanie: Jak wygląda sytuacja w przypadku dzieci, które miały orzeczenia o niepełnosprawności a w międzyczasie skończyły 16 lat. Czy w tym wypadku należy złożyć wniosek o nowe orzeczenie bez względu na to do kiedy poprzednie orzeczenie na mocy ustawy jest przedłużone.

Ani przepisy covidowe, ani też przepisy ustawy z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw nie regulowały tej kwestii wprost. Zgodnie jednak z interpretacją przepisów tzw. ustawy covidowej zawartą na stronie https://niepelnosprawni.gov.pl/a,1118,przedluzenie-waznosci-orzeczen-o-niepelnosprawnosci-i-stopniu-niepelnosprawnosci-wydawanych-przez-powiatowe-i-wojewodzkie-zespoly-do-spraw-orzekania-o-niepelnosprawnosci-i-stopniu-niepelnosprawnosci. (…) Wejście w życie ww. art. 15h ust. 1 pkt 1 i 2 oznacza, że okres ważności orzeczeń o niepełnosprawności, albo orzeczeń o stopniu niepełnosprawności, wydanych na czas określony na podstawie ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, po spełnieniu warunków wskazanych w tym przepisie, z mocy prawa uległ przedłużeniu na wskazany okres (bez znaczenia pozostaje fakt, iż były to np. orzeczenia o niepełnosprawności wydane na okres do ukończenia przez dziecko 16 r. życia. (…)

Mając na uwadze powyższe w tym samym kontekście, należy odczytywać przepis art. 23 ustawy z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw, ustalający pocovidowe daty ważności orzeczeń. Nie będzie więc obowiązku występowania o nowe orzeczenie, gdy orzeczenie o niepełnosprawności wydane dziecku będzie ważne w terminie określonym art. 23 ustawy z dnia 9 marca 2023 r., a jednocześnie dziecko ukończy już w międzyczasie 16. rok życia. Nie wykluczam jednak sytuacji, iż mogą występować sytuacje problemowe, kiedy jakiś organ błędnie odczyta przepisy i uzna, że skończyła się ważność orzeczenia o niepełnosprawności i osoba powinna była wystąpić o orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, bo w międzyczasie dziecko skończyło 16 lat. Stać się tak może, gdyż przepisy ustawy z dnia 9 marca 2023 r. nie regulują swoją treścią wprost sytuacji osób, które skończyły 16 lat i co do zasady powinny starać się już o orzeczenie o stopniu niepełnosprawności. Jednakże nie może być różnicowania sytuacji dzieci przed 16 rokiem życia i po 16 roku życia, w taki sposób, że te drugie muszą wystąpić o nowe orzeczenie (orzeczenie o stopniu niepełnosprawności), bo ukończyły 16 rok życia i zmienia się forma orzeczenia. Okres covidu pokazał nam bowiem, jak niejednolite było stosowanie przez organy przepisów w zakresie ważności orzeczeń. Osoby otrzymywały informacje, że mimo przepisów muszą składać wnioski o orzeczenie, niektórym osobom mimo art. 15 h ustawy covidowej wstrzymywano świadczenia, innym zaś wypłacano świadczenia w niepełnej i niezrewaloryzowanej wysokości. Dlatego w razie jakichkolwiek odstępstw od przepisów ustawy z dnia 9 marca 2023 r., gdy jakiś organ będzie kwestionował ważność orzeczenia o niepełnosprawności, gdyż dziecko skończyło 16 lat, a nie posługuje się orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności (tylko przedłużonym orzeczeniem o niepełnosprawności) warto skontaktować się z Centrum Integracja i umówić na poradę prawną. Każda bowiem sytuacja jest indywidualna i wymaga analizy konkretnych okoliczności sprawy.

Na koniec należy jeszcze wyjaśnić jedną ważną kwestię. Artykuł 15h tzw. ustawy covidowej posługuje się pojęciem „wydanie nowego orzeczenia”, natomiast art. 23 ustawy z dnia 9 marca 2023 r., posługuje się pojęciem „wydanie nowego ostatecznego orzeczenia”. Przekładając to na język zrozumiały dla laika, należy wskazać, iż pojęcie „wydania nowego orzeczenia” oznacza co do zasady, że momentem uzyskania „nowego orzeczenia” jest uprawomocnienie się nowego orzeczenia (choć w skali Polski organy w poszczególnych regionach interpretowały to różnie), natomiast pojęcie „wydanie nowego ostatecznego orzeczenia” będzie zapewne definiowane przez organy administracji jako decyzja ostateczna, czyli orzeczenie, od którego nie służy odwołanie w administracyjnym toku instancji (por. art. 16 § 1 k.p.a.). Oznacza to, że powoli wracamy do sytuacji przed covidem (przed wejściem w życie przepisu 15 h tzw. ustawy covidowej) czyli, do sytuacji gdy wydanie decyzji przez Wojewódzki Zespół np. utrzymujące w mocy orzeczenie Powiatowego Zespołu (niekorzystne dla nas) powodowało wstrzymanie wypłaty świadczeń pomimo naszego odwołania do sądu, do czasu rozstrzygnięcia sprawy przez sąd (gdyż orzeczenie w administracyjnym toku instancji stawało się ostateczne, gdyż nie służyło od niego właśnie odwołanie w administracyjnym toku instancji). W takich wypadkach, gdy po wejściu w życie nowych przepisów ustawy z 9 marca 2023 r., mamy pojęcie „nowe ostateczne orzeczenie” powstaje niebezpieczeństwo sytuacji, gdy pomimo tego, że nowe orzeczenie nie stało się jeszcze prawomocne, to orzeczenie dotychczasowe utraci swoją ważność z uwagi na to, że to nowe orzeczenie stało się ostateczne (czyli takie od którego nie służy odwołanie w administracyjnym toku instancji, zaś sprawa trwa dalej z uwagi na odwołanie do sądu, które to dowołanie do sądu nie jest już odwołaniem we wspomnianym powyżej administracyjnym toku instancji).

Dlatego w takich sytuacjach warto zasięgnąć indywidualnej porady prawnej w zakresie dotyczącym tego co możemy zyskać (lub jakie są zagrożenia), gdy mając niekorzystne dla nas nowe orzeczenie odwołujmy się do kolejnej instancji, w tym, gdy wkraczamy na drogę sądową. Przede wszystkim zaś należy bardzo rozważnie podejmować decyzję o ewentualnym wcześniejszym składaniu wniosku o nowe orzeczenie.

Osoby, które złożyły wniosek o nowe orzeczenie a z jakiś względów uznają, że zrobiły to niepotrzebnie mają możliwość cofnięcia wniosku. Zgodnie z przepisami do czasu wydania orzeczenia o niepełnosprawności, stopniu niepełnosprawności oraz o wskazaniach do ulg i uprawnień, osoba zainteresowana lub przedstawiciel ustawowy może wycofać wniosek o wydanie orzeczenia. Wycofanie wniosku nie wymaga uzasadnienia.

Należy pamiętać, że zakres czasowy ważności orzeczenia wpływa na wydane decyzje, na mocy których przyznano prawo do uzależnionych od niepełnosprawności świadczeń. Związane jest to ze wspomnianą wcześniej ewentualną kwestią wydania nowego ostatecznego orzeczenia o niepełnosprawności lub orzeczenia o stopniu niepełnosprawności. Gdy otrzymamy nowe ostateczne orzeczenie, i będzie ono mniej korzystne od dotychczasowego może spowodować to wstrzymanie wypłaty przyznanych świadczeń w okresie naszego odwołania się do sądu.

W każdym przypadku, gdy nie zgadzamy się z wydanym orzeczeniem możemy skorzystać z procedury odwoławczej. Nie jest to łatwa droga, jednakże zawsze warto walczyć o swoje prawa.

1 Zgodnie z art. 10 ustawy z 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw w ustawie z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2021 r. poz. 2095, z późn. zm.) uchyla się art. 15h (art. 15h dotyczy zachowania ważności orzeczeń).

Radca Prawny dr Michał Urban, to osoba, która od kilkunastu lat zajmuje się tematyką niepełnosprawności w różnych obszarach życia. Ukończył Studia Prawnicze na Wydziale Prawa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w Lublinie. W 2012 ukończył z wyróżnieniem podyplomowe studia z zakresu Zarządzania Zasobami Ludzkimi uzyskując tytuł Menedżer HR. Od 2006 r. merytorycznie związany z pracą z osobami zagrożonymi wykluczeniem lub wykluczonymi, w szczególności z pracą z osobami z niepełnosprawnością. Prowadzi kancelarię radcowską specjalizującą się m.in. w prawie danych osobowych, prawie pracy i prawie rodzinnym. Szczególnym zainteresowaniem darzy jednak prawo dotyczące osób z niepełnosprawnościami, prawo rentowe, orzecznictwo o niepełnosprawności, prawo pomocy społecznej oraz prawo antydyskryminacyjne. Od wielu lat współpracuje z Centrum Integracja w Gdyni, a także z działem „Zapytaj doradcę” na portalu Niepelnosprawni.pl. Na co dzień współpracuje z kilkunastoma organizacjami pozarządowymi zajmującymi się osobami z niepełnosprawnością.