SPIPG zwróciło się z petycją do Marszałka Sejmu RP, Szymona Hołowni

Petycja dotycząca nowelizacji ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o języku migowym i innych środkach komunikowania się, tak aby wszystkie instytucje publiczne finansowane bądź współfinansowane ze środków publicznych były zobowiązane do udostępniania usługi pozwalającej na komunikowanie się oraz zapewnienia dostępu do świadczenia usług tłumacza PJM, SJM i SKOGN dla osób uprawnionych do komunikowania się z podmiotami publicznymi – petycja Stowarzyszenia Polski Instytut Praw Głuchych

Stowarzyszenie Polski Instytut Praw Głuchych zwróciło się 4 grudnia 2023 r. z petycją do Marszałka Sejmu RP Szymona Hołowni o podjęcie inicjatywy ustawodawczej ws. nowelizacji ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o języku migowym i innych środkach komunikowania się, tak aby wszystkie instytucje publiczne finansowane bądź współfinansowane ze środków publicznych były zobowiązane do udostępniania usługi pozwalającej na komunikowanie się oraz zapewnienia dostępu do świadczenia usług tłumacza PJM, SJM i SKOGN dla osób uprawnionych do komunikowania się z podmiotami publicznymi

Cel petycji

- W imieniu Stowarzyszenia Polski Instytut Praw Głuchych zwracamy się z uprzejmą prośbą do Państwa o nowelizację ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o języku migowym i innych środkach komunikowania się, tak aby wszystkie instytucje publiczne finansowane bądź współfinansowane ze środków publicznych były zobowiązane do udostępniania usługi pozwalającej na komunikowanie się oraz zapewnienia dostępu do świadczenia usług tłumacza PJM, SJM i SKOGN dla osób uprawnionych do komunikowania się z podmiotami publicznymi – pisze w swojej petycji Stowarzyszenie Polski Instytut Praw Głuchych.

Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o języku migowym i innych środkach komunikowania wymaga dalszej nowelizacji, już od ponad 12 lat nie dokonano zmian w ustawie, ww. ustawa ograniczyła zakres podmiotowy wykazu organów publicznych, zwanych docelowo „podmiotami zobowiązanymi”.

Wyniki kontroli Najwyższej Izby Kontroli wykazały, że poziom realizacji przepisów ustawy o języku migowym był bardzo niski. Dodatkowo, nawet w tych podmiotach, które podjęły działania zmierzające do realizacji przepisów ustawy o języku migowym, nadal występowały obszary wymagające dostosowania do specyficznych potrzeb osób z niepełnosprawnością słuchu.

Czynnik utrudniający komunikację

Należy zaznaczyć, że jednym z czynników utrudniających komunikację z osobami głuchymi, posługującymi się językiem migowym była nieznajomość specyfiki wynikającej z niepełnosprawności słuchu, co utrudniało kontakt z osobami głuchymi. Dla większości osób głuchych język polski jest językiem obcym, trudnym do zrozumienia, ich rodzimym językiem jest polski język migowy, w pełni zrozumiały dla nich język który jest niezbędny do komunikowania się.

Brak dostępu do wszelkich informacji w języku migowym, powoduje wykluczenie i marginalizację osób głuchych z życia społecznego i politycznego, w sposób znaczący

utrudnia im samodzielność. Dla znacznej większości polskiego społeczeństwa podstawowym środkiem do komunikowania się język wyrażony mową (język werbalny) i pismem. Jak wiemy językiem werbalnym i pismem nie posługuje się część osób uprawnionych, w szczególności osoby głuche od urodzenia lub te które utraciły słuch we wczesnym dzieciństwie, nie mając możliwości poznania języka polskiego. Dla tej części osób głuchych język polski jest językiem obcym, a jedynym ich rodzimym językiem jest język migowy.

Z powodu nieznajomości języka polskiego osoby głuche są wykluczane z życia społecznego, będąc ofiarami dyskryminacji językowej - lingwicyzmu.

Konieczność znajomości i posługiwania się językiem polskim, dla wielu z nich jest ogromną barierą w zakresie realizacji podstawowych praw i wolności obywatelskich. Niezbędne jest zagwarantowanie osobom głuchym szerszego wsparcia w komunikowaniu się ze wszystkimi instytucjami publicznymi finansowanymi ze środków publicznych.

Obecnie nawiązanie kontaktu w języku migowym z jednostkami działającymi w sferze ochrony zdrowia i bezpieczeństwa, zwłaszcza w sprawach nagłych, jest bardzo utrudnione, a nawet niemożliwe, co potwierdzają wyniki kontroli przeprowadzonej przez Najwyższą Izbę Kontroli.

Przepisy ustawy o języku migowym w obecnym brzmieniu nie zapewniają osobom posługującym się językiem migowym odpowiedniego wsparcia w kontaktach z ograniczonym katalogiem podmiotów zobowiązanych.

Bariery językowe i niezbędne rozwiązania

Jednym z najważniejszych barier związanych z prawem osób głuchych i głuchoniewidomych do komunikowania się z instytucjami publicznymi zgodnie z wybraną przez siebie metodą komunikacji jest zawężenie katalogu podmiotów zobowiązanych do udostępnienia usługi tłumacza języka migowego lub tłumacza-przewodnika. Jak wiemy osoby głuche nie mogą skorzystać z usług tłumacza m.in. z lekarzem pierwszego kontaktu, pracownikiem socjalnym, nauczycielem ich dziecka, psychologiem lub psychiatrą itp.

Mamy tutaj dyskryminujący osoby głuche i głuchoniewidome zapis w art. 6 pkt 2–4 ustawy o języku migowym, w tym wymienione kategorie podmiotów (jako inne niż organy administracji publicznej podmioty zobowiązane) nie są zobligowane do udostępniania usługi pozwalającej na komunikowanie się i upowszechniania informacji o tej usłudze oraz do zapewnienia dostępu do świadczenia usług tłumacza polskiego języka migowego (PJM), systemu językowo -migowego(SJM) i sposobu komunikowania się osób głuchoniewidomych (SKOGN).

• należy w trybie pilnym zbudować jednolity system szkoleń i certyfikacji tłumaczy polskiego języka migowego (PJM). W naszej ocenie wymagałoby to nowelizacji ustawy o języku migowym i ustawy o zawodzie tłumacza przysięgłego.
• zobowiązanie wszystkich instytucji publicznych finansowanych ze środków publicznych do udostępniania usługi pozwalającej na komunikowanie się oraz zapewnienia dostępu do świadczenia usług tłumacza PJM, SJM i SKOGN będzie wystarczającym wsparciem dla osób uprawnionych do komunikowania się z podmiotami publicznymi.
• umożliwienie osobom głuchym składania wniosków o tłumacza języka migowego w różnych formach, takich jak nagrania w polskim języku migowym, wiadomości e-mail czy inne dogodne sposoby.
• należy poszerzyć krąg podmiotów zobowiązanych do udostępnienia usług tłumaczeniowych dla osób głuchych i głuchoniewidomych, włączając placówki lecznicze, oświatowe i kulturalne.
• niezbędne jest usunięcie wymogu posiadania orzeczenia o niepełnosprawności jako warunku dostępu do usług wspierających komunikację.
• należy uzupełnić definicje "środków wspierających komunikowanie się" o dodatkowe formy i środki, takie jak pętla indukcyjna, komunikacja pisemna, asystent wsparcia itp.
• w zakresie kształcenia tłumaczy i głuchych i niedosłyszących nauczycieli języka migowego należy zapewnić odpowiednią liczbę godzin kursu dla przyszłych tłumaczy języka migowego i nauczycieli, aby osiągnęli odpowiedni standard komunikacji.
• Polska Rada Języka Migowego powinna mieć większy zakres kompetencji w zakresie przeglądu i analizy rozwiązań prawnych oraz opracowywania założeń i projektów inicjatyw legislacyjnych, bez takiego zakresu działania jako organ doradczy jest mało efektywna i praktyczna.
• ustawę o języku migowym trzeba dopasować do ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami, tak aby była ona w pełni zsynchronizowana z przepisami ustawy i realizowana w praktyce. Wnosimy o wprowadzenie karalności za niewywiązywanie się z zapisów ustawy.

Na podstawie art. 33 ust. 2 Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych, sporządzonej w Nowym Jorku dnia 13 grudnia 2006 r. (Dz. U. z 2012 r. poz. 1169, ze zm.; dalej: „Konwencja”) oraz ustaleń międzyinstytucjonalnych, pełni funkcję niezależnego organu do spraw popierania, ochrony i monitorowania wdrażania postanowień tej Konwencji. Jednym z praw wynikających z Konwencji jest korzystanie w sprawach urzędowych z języków migowych, komunikacji wspomagającej, komunikacji alternatywnej oraz wszelkich innych dostępnych środków, sposobów i form komunikowania się.

Należy podkreślić to, że realizacja przedstawionych w petycji postulatów przybliży Polskę do pełniejszego wdrożenia postanowień Konwencji.

Informacja: W dniu 15 czerwca 2021 r. złożyliśmy petycję do Senatu RP w sprawie podjęcia inicjatywy ustawodawczej dotyczącej zmiany ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o języku migowym i innych środkach komunikowania się, w celu zapewnienia osobom głuchym możliwości korzystania z tłumacza polskiego języka migowego we wszystkich instytucjach publicznych finansowanych ze środków publicznych (P10-58/21). Senatorowie przeprowadzili dyskusję, w której podzielili pogląd autorów petycji o potrzebie nowelizacji obowiązującej od ponad 10 lat ustawy o języku migowym. Komisja uznała za zasadne podjęcie dalszych prac nad postulatami podniesionymi przez środowisko osób głuchych.

Postanowiono wnieść projekt ustawy, w związku z upływem X kadencji Senatu RP petycja uległa dyskontynuacji.

W związku z powyższym niezbędne jest poszerzenie zakresu podmiotów zobowiązanych do udostępnienia usług tłumaczeniowych dla osób głuchych i głuchoniewidomych tak, aby obowiązek ten dotyczył wszystkich podmiotów finansowanych bądź współfinansowanych ze środków publicznych w celu zapobieżenia dalszej dyskryminacji osób z niepełnosprawnością słuchu w dostępie do życia publicznego oraz do usług świadczonych przez podmioty publiczne.