Jak Duńczycy pomagają osobom z niepełnosprawnością

Dania to kraj dobrobytu. To również państwo równych szans dla osób z niepełnosprawnością. Zapewnienie równych praw dla osób z niepełnosprawnościami wcale nie było łatwe. Jednak teraz osoby z niepełnosprawnościami żyją na równi z osobami pełnosprawnymi. Jest to życie na wysokim poziomie, ponieważ duńskie rozwiązania są uznawane za wzór do naśladowania dla innych państw. 

System opieki nad osobami z niepełnosprawnością 

Odpowiedzialność za wsparcie osób z niepełnosprawnością spoczywa na instytucjach państwa. Rząd przekazuje obowiązek opieki nad osobami z niepełnosprawnością samorządom lokalnym i regionalnym. Odpowiadają one za finansowanie placówek edukacyjnych, prowadzenie szkoleń zawodowych oraz dostosowywanie miejsc pracy do potrzeb pracowników z niepełnosprawnościami.  

W Danii wiele instytucji działa na rzecz wyrównywania szans. Jedną z nich jest organizacja Danske Handicaporganisationer, która zrzesza osoby z różnymi niepełnosprawnościami.  

- Pracownicy Danske Handicaporganisationer nauczyli mnie samodzielnego życia po wypadku samochodowym. Dzisiaj pomagam innym osobom w podobnej sytuacji życiowej – stwierdziła jedna z wolontariuszek tej organizacji. 

Funkcjonowanie transportu dla osób z niepełnosprawnością 

Obecnie duńskie władze prowadzą działania, których celem jest zapewnienie równego traktowania obywatelom z niepełnosprawnościami. Sednem ma być zapewnienie obywatelom równych szans we wszystkich dziedzinach życia niezależnie od ich sprawności. Aby urzeczywistnić te idee wprowadzono wiele rozwiązań i regulacji prawnych skierowanych do osób z niepełnosprawnościami. Jednym z takich rozwiązań było zorganizowanie transportu publicznego.  

O dostosowaniu środków transportu do potrzeb osób z niepełnosprawnościami wspomina Jeppe Kerckshoff, pracownik Dansk Handicap Forbund:

- W Danii jeżdżą autobusy przeznaczone dla niewielkich grup osób z niepełnosprawnościami. Za transport takimi autobusami pobierana jest opłata. Jeśli osoba z niepełnosprawnością nie może korzystać z komunikacji miejskiej lub środków transportu przeznaczonych dla niej, może ona ubiegać się o nieoprocentowaną pożyczkę na zakup samochodu. Dostosowanie pojazdu zostaje sfinansowane ze środków gminy. Jeśli osoba z niepełnosprawnością uzyskuje niskie dochody, gmina finansuje spłatę połowy pożyczki, zaś osoba z niepełnosprawnością ma obowiązek spłaty drugiej połowy. Powinna tego dokonać w ciągu ośmiu lat.  

Asystencja osobista dla osób z niepełnosprawnościami 

Z usług asystenta osobistego korzysta ponad sześć tysięcy Duńczyków. Wsparcie asystenta osobistego może uzyskać każda osoba legitymizująca się znacznym stopniem niepełnosprawności. O zaletach asystencji osobistej wspomina Jeppe:

- Mam trzydzieści dwa lata i od urodzenia mam mózgowe porażenie dziecięce. Moja niepełnosprawność nie jest dla mnie problemem. Asystent osobisty pomaga mi w robieniu zakupów, praniu, gotowaniu i sprzątaniu. Pomaga mi on w utrzymaniu higieny osobistej, ubieraniu oraz w spożywaniu posiłków. Asystuje mi podczas załatwianiu spraw w urzędach, wyjść do kina i spacerze. Mój asystent Jesper pomaga mi również w przemieszczaniu się po mieście, prowadząc dostosowany do moich potrzeb samochód.  

Jesper dodaje:

- Usługi asystenta osobistego mogą zostać również przyznane osobom chorym psychicznie lub z upośledzeniem umysłowym w celu nawiązania kontaktów społecznych. Osoby, które nie pracują i utrzymują się z renty nie współfinansują kosztów funkcjonowania asystenta osobistego. Osoby z niepełnosprawnością, które wymagają dwudziestu godzin asystencji tygodniowo mogą skorzystać ze wsparcia asystenta przydzielanego przez gminę. Mogą one również samemu zatrudnić asystenta, a później uzyskać dofinansowanie ze środków gminy. Asystencja osobista pozwala osobom takim jak Jeppe żyć aktywnie i uzyskać większą samodzielność w życiu. 

Rozwiązanie problemów mieszkaniowych 

Duńczycy cenią sobie życie w grupie. Z tego powodu zaczęli budować domy kolektywne (eng. cohousing), które mają zaspakajać wszystkie codzienne potrzeby mieszkańców. Powstają w nich nie tylko mieszkania, ale również jadalnie, przedszkola oraz pomieszczenia przeznaczone do rekreacji.  

W ramach kolektywów osoby z niepełnosprawnościami mogą liczyć na profesjonalną opiekę przez całą dobę. Domy kolektywne wyposażone są we wspólną kuchnię, jadalnie oraz pokój, które dostosowane są do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Pobyt w nich jest płatny, ale mieszkańcy otrzymują zwrot części kosztów. W odróżnieniu od domów kolektywnych, w których może mieszkać każdy, domy pomocy społecznej skierowane są jedynie do osób wymagających opieki z powodu podeszłego wieku lub niepełnosprawności.  

Edukacja uczniów z niepełnosprawnością 

Celem duńskiego systemu edukacji jest zapewnienie dzieciom i młodzieży wykształcenia, które zapewni im kompetencje niezbędne na rynku pracy. Dlatego, w ramach edukacji włączającej, uczniowie z niepełnosprawnościami uczęszczają do szkół ogólnodostępnych. To na szkołach spoczywa obowiązek zapewnienia im niezbędnego wsparcia.  

Nauczyciele dostosowują formę, metody oraz treści kształcenia do możliwości każdego ucznia. Dla uczniów z niepełnosprawnościami nie tworzy się indywidualnych planów edukacyjnych. Zamiast tego formułuje się opisową, a nie numeryczną, ocenę kompetencji ucznia, w ramach której zawarte są również cele edukacyjne.  

Zalety duńskiego systemu edukacji doceniają rodzice uczniów.

- Z mojego punktu widzenia bardzo ważne jest to, że zróżnicowane metody nauczania uwzględniają potrzeby uczniów z dysfunkcjami. Doceniam również to, że edukacja na wszystkich poziomach jest bezpłatna. Wszyscy uczniowie, w tym uczniowie z niepełnosprawnością, mogą ubiegać się o wsparcie finansowe na wydatki związane z podjęciem nauki. Kwota takiej pomocy wynosi miesięcznie sześć tysięcy osiemset dwadzieścia koron – pokreślił rodzic jednego z uczniów.  

Mama jednego ze studentów stwierdziła:

- Studenci z niepełnosprawnością, którzy w trakcie studiów nie mogą podjąć pracy, mają możliwość ubiegania się o dodatek do renty inwalidzkiej w wysokości dziewięciu tysięcy siedmiuset koron.  

Zatrudnienie osób z niepełnosprawnością 

W Danii pracuje 60 tys. osób z niepełnosprawnościami. Wśród nich sześćdziesiąt siedem procent na otwartym rynku pracy, dwadzieścia dwa prowadzi własną działalność gospodarczą, a jedenaście procent pracuje w zakładach pracy chronionej. 

W 1993 roku parlament w Danii przyjął uchwałę o przestrzeganiu zasady równego traktowania w zatrudnieniu osób z niepełnosprawnościami, która dotyczyła instytucji publicznych, prywatnych oraz przedsiębiorstw. Urzędy zostały zobowiązane do przestrzegania zasady pierwszeństwa wobec kandydatów z niepełnosprawnością.  

W poszczególnych regionach kraju przy urzędach pracy funkcjonują doradcy zawodowi. Pomagają w znalezieniu odpowiedniej pracy dla osób z niepełnosprawnościami. Dzięki temu, że doradcy również są osobami z niepełnosprawnościami, łatwiej mogą zrozumieć trudności jakie ich klienci doświadczają na rynku pracy. 

Rząd wprowadził wiele ulg dla pracodawców zatrudniających osoby z niepełnosprawnościami. Pracodawca, który zatrudnił niepełnosprawnego pracownika, może liczyć na środki na wyrównanie pensji, przystosowanie i sfinansowanie kosztów stanowiska pracy. Pracodawca otrzymuje również pieniądze na pokrycie kosztów związanych z działaniami asystenta zawodowego, który wspiera pracownika z niepełnosprawnością w wykonywaniu obowiązków zawodowych aż do jego usamodzielnienia.  

Świadczenia dla osób z niepełnosprawnością 

Świadczenia przysługują osobom posiadającym orzeczenie o niepełnosprawności, które mają ukończone sześćdziesiąt cztery lata oraz mieszkają i pracują co najmniej trzy lata na terytorium Danii. Zasiłek dla osób z niepełnosprawnością wynosi około pięciu tysięcy koron duńskich, to jest dwa tysiące dziewięćset złotych.  

Pracownik ambasady Królestwa Danii w Warszawie przyznaje:

- Osobom z niepełnosprawnością, które są niezdolne do wykonywania pracy przysługuje prawo do renty. Renta jest formą zasiłku lub świadczenia finansowego. Jest ona wypłacana przez państwo lub przez ubezpieczyciela. Rocznie kwota renty z tytułu niezdolności do pracy wynosi pięćdziesiąt cztery tysiące koron w skali roku, co miesięcznie daje kwotę czterech i pół tysiąca koron.  

Jeden z pracowników Danskie Handicap Forbund zabiera głos w sprawie osób opiekujących się osobami z niepełnosprawnością:

- Opiekunowie dorosłych osób z niepełnosprawnością mogą złożyć wniosek o wsparcie do lokalnych władz. Środki pomocowe takie jak usługi asystenckie oraz wózki inwalidzkie są bezpłatne. Wsparcie jest udzielane na podstawie wywiadu środowiskowego z osobą niepełnosprawnością. W ramach tej pomocy można otrzymać kwotę od tysiąca do dwóch tysięcy koron na pokrycie niezbędnych wydatków. 

- Pomocą państwa objęci są również rodzice dzieci z niepełnosprawnością, którzy muszą zrezygnować z pracy. Otrzymują oni rekompensatę za utracone dochody. Wysokość tej pomocy zależy od poziomu wsparcia jakiego wymaga dziecko. Poziom wsparcia jest ustalany na podstawie indywidualnej oceny sytuacji życiowej dziecka z niepełnosprawnością – dodaje.  

Orzekanie o niepełnosprawności 

Według przepisów prawnych osoba z niepełnosprawnością to jednostka, która nie jest w stanie wykonywać pracy. Ponadto stwierdzone u niej schorzenia prowadzą do znacznego pogorszenia stanu zdrowia. Orzeczenie o niepełnosprawności jest wydawane po przeprowadzeniu wywiadu o stanie zdrowia. Na terytorium Danii wprowadzono również Międzynarodową Klasyfikację Funkcjonowania Niepełnosprawności i Zdrowia. 

Ankieta 

W ankiecie przeprowadzonej przez Danske Handicap, dotyczącej sytuacji osób z niepełnosprawnościami, wzięło udział ponad cztery tysiące Duńczyków.  

Aż pięćdziesiąt siedem procent mieszkańców Danii uważa, że osoby z niepełnosprawnościami mają mniejsze możliwości zdobycia wykształcenia i znalezienia zatrudnienia. Jednocześnie dla osiemdziesięciu dwóch procent Duńczyków ważne jest to, aby osoby z niepełnosprawnością miały równe szanse w zdobyciu pracy i w dostępie do edukacji. Według ankiety czterech na dziesięciu Duńczyków uważa, że osobom z niepełnosprawnością poświęca się za mało uwagi. Co trzeci badany sądzi, że osoby z niepełnosprawnością uważa się za mniej wartościowe.  

Jedna trzecia Duńczyków twierdzi, że osoby niepełnosprawne mają ograniczony dostęp do budynków, placów i dworców. Ponad połowa ocenia, że ​​osoby z niepełnosprawnościa mają ograniczone możliwości uczestniczenia w imprezach sportowych oraz w zakresie edukacji i poszukiwania pracy. Jednocześnie, czterech na pięciu Duńczyków uważa, że ​​ważne jest, aby wszyscy mieszkańcy Danii mieli równy dostęp wydarzeń, edukacji oraz rynku pracy. Ponad osiemdziesiąt sześć procent Duńczyków uważa się za osoby z niepełnosprawnościami. 

Duńczycy o systemie wsparcia osób z niepełnosprawnością 

- Każdy ma prawo do równego traktowania i w związku z tym osoby z niepełnosprawnością mogą starać się o szeroki zakres usług wspierających. Jedną z nich jest asystencja osobista – mówi i Jesper, asystent osobisty. 

Kim Steimle Rasmussen, pedagog specjalny i seksuolog działający na rzecz nieheteronormatywnych osób z niepełnosprawnościami, dodaje:  

- Osoba z niepełnosprawnością ma takie same pragnienia jak każda inna: mieć własny kąt, partnera, pracę. Niestety, gdy w grę wchodzi homoseksualizm, nie zawsze jest to traktowane jak normalne pragnienie. Spotkałem się z przypadkami mobbingu oraz stygmatyzacji mieszkańców, którzy odważyli się dokonać coming out’u przed pracownikami instytucji – opowiada. 

- No i wreszcie, jakby nie dość było problemów, jest jeszcze i ten: ograniczona mobilność. Osoby z niepełnosprawnościami często mieszkają w instytucjach leżących blisko miejsca zamieszkania ich bliskich, tak aby członkowie rodziny mieli możliwość odwiedzin. Więc gdy ktoś się urodził niepełnosprawnym w północnej Jutlandii, tam też zostaje, podczas gdy mieszkając np. w Kopenhadze miałby możliwość spotkania innych w podobnej sytuacji. Te 1800 - 3600 niepełnosprawnych osób homoseksualnych jest rozsianych po różnych instytucjach w całym kraju i zależnych od pomocy innych, więc nie mogą się po prostu przeprowadzać z miejsca na miejsce w poszukiwaniu przyjaźniejszego środowiska, jak to może zrobić zdrowy człowiek. 

Ask Løvbjerg Abildgaard, prezes duńskiej organizacji osób niewidomych, zwraca uwagę na problemy osób z niepełnosprawnością wzroku w sferze edukacji:

- Paradoksalnie zauważamy, że poziom wykształcenia młodych osób niewidomych i słabowidzących spada, mimo ogólnego rozwoju naszego społeczeństwa. To jest jedno z głównych zadań, z którym się mierzymy. Niestety rozwój technologii nie przekłada się na lepszy poziom wykształcenia osób z dysfunkcją narządu wzroku.  

 Ask Løvbjerg Abildgaard zauważa również problemy, które pojawiają się w obszarze rehabilitacji osób starszych z niepełnosprawnością wzroku. Jednym z nich jest brak jednakowych standardów w zakresie rehabilitacji niewidomych i słabowidzących seniorów. Priorytetem stowarzyszenia, którego prezesem jest Ask Løvbjerg Abildgaard, jest uświadomienie władzom, że rehabilitacja osób niewidomych w podeszłym wieku powinna być realizowana przez władze centralne, a nie przez gminy. 

Thorkild Olesen, Prezes Koalicji Osób z Niepełnosprawnościami, wypowiada się na temat uchwalenia ustawy zakazującej dyskryminacji osób niepełnosprawnościami:

- Chcemy prowadzić samodzielne i niezależne życie tak jak inni obywatele. To niesprawiedliwe, że z powodu niepełnosprawności klienci nie są wpuszczani do restauracji. Wreszcie zostało uchwalone prawo, które pozwoli uniknąć takich sytuacji. 

Jeppe S. Kerckhoffs, pracownik Danskhandicapforbund, również wypowiada się na temat problemów osób z niepełnosprawnościami w Danii:

- Zauważyliśmy, że prawa osób z niepełnosprawnościami są naruszane. Mimo że Dania jest postrzegana jako fantastyczne miejsce do życia dla osób z niepełnosprawnościami, to nie wszystko jest idealnie. Poprawy wymaga obszar dostosowywania przestrzeni. Pozytywną rolę w tej dziedzinie odgrywają organizacje pozarządowe. Z działaniami naszej organizacji wiąże się wiele interesujących historii z życia osób z niepełnosprawnościami. Jedna z naszych podopiecznych postanowiła również pomagać innym niepełnosprawnym i została wolontariuszką naszego stowarzyszenia.  

Historia życia Duńczyka z niepełnosprawnością 

W 1996 roku Rasmus doznał kontuzji rdzenia kręgowego po nieszczęśliwym wypadku. Rasmus został postrzelony w prawe ramię, co spowodowało częściowy paraliż. Od tego czasu Rasmus dążył do tego, aby traktowano go tak samo jak osoby pełnosprawne. Udało mu się to osiągnąć. Twierdzi, że ​​stało się tak ponieważ zawsze był osobą bardzo aktywną. 

- Po wypadku wstąpiłem do Duńskiego Stowarzyszenia Osób Niepełnosprawnych i dołączyłem w nim do grupy dla osób z urazami rdzenia kręgowego. Nadal przyjaźnię się z ludźmi, których tam poznałem – mówi. 

- Znalazłem wielu ludzi, na których mogłem wzorować się i którzy dawali mi dobre rady w życiu po wypadku. Podczas pobytu w szpitalu rozmawiałam z lekarzami i psychologami. Jednak dopiero wymiana doświadczeń z innymi osobami z niepełnosprawnością utwierdziła mnie w przekonaniu, że mimo niepełnosprawności warto realizować swoje życiowe cele – dodaje.

- Dzięki moim przyjaciołom ze stowarzyszenia mogę lepiej poradzić sobie z trudnościami. Nie wszystko mogę zrobić tak jak moi niepełnosprawni przyjaciele. Jednak, gdy spotykam się ze znajomymi ze stowarzyszenia, uświadamiam sobie, że w życiu wiedzie mi się bardzo dobrze.  

Rasmus kończy swoją wypowiedź podkreślając co jest dla niego ważne w życiu:

- Pracuję jako pedagog w ośrodku rekreacyjnym Solvangskolen w Farum dla dzieci. Gdy jestem w pracy często brudzą mi się ręce od kół mojego wózka inwalidzkiego, ponieważ pcham go po ścieżce na placu zabaw. To część mojego życia zawodowego, ponieważ uwielbiam pracować z dziećmi. Bardzo angażuję się w swoją pracę i daje mi ona dużą satysfakcję. 

W opinii ekspertów 

System wsparcia osób z niepełnosprawnością w Danii kształtował się przez długie lata. Wiele organizacji pozarządowych pomagającym osobom z niepełnosprawnościami ma sto lat, czyli tyle co ustrój demokratyczny w tym państwie. Na powstanie profesjonalnych rozwiązań wobec osób z niepełnosprawnościami mają wpływ dobrze funkcjonujące ugrupowania polityczne i system podatkowy. Ponadto Duńczycy mają ogromny szacunek dla osób z niepełnosprawnością.  

Dzięki takiemu podejściu do zagadnienia niepełnosprawności organizacjom zrzeszającym osoby z niepełnosprawnościami łatwiej jest starać się o wprowadzenie rozwiązań konkretnych problemów. Jednym z nich jest dostosowanie zabytków do potrzeb osób z niepełnosprawnościami zgodnie z zasadami projektowania uniwersalnego.  

Dania osiąga sukcesy w społecznej integracji osób z niepełnosprawnościami. Znaczącym osiągnięciem jest wysoki wskaźnik zatrudnienia, który wynosi sześćdziesiąt pięć procent. Pracodawcy w Danii troszczą się o to, aby osoby, które uległy wypadkowi mogły wrócić na rynek pracy. Dzięki głęboko zakorzenionej idei społecznej odpowiedzialności, szacunek oraz dbanie o potrzeby pracowników z niepełnosprawnościami to elementy całkowicie naturalne.  

Ogromne znaczenie ma fakt, że Dania traktuje pomoc dla osób z niepełnosprawnościami jako długotrwałą inwestycję. Przykładem takiego podejścia jest inwestycja w wózki inwalidzkie, tak aby osoby z niepełnosprawnościami nie były zamknięte w domu. Pieniądze na ich zakup otrzymują gminy, które dysponują środkami finansowymi od rządu. Z otrzymanych pieniędzy dokonują zakupu sprzętu rehabilitacyjnego.  

Znaczącą rolę w usamodzielnianiu się osób z niepełnosprawnością odgrywają asystenci osobiści. Są oni przydzielani według potrzeb osób, którym ma zostać udzielone wsparcie. Asystencja osobista jest finansowana ze środków publicznych. Dzięki takim rozwiązaniom każda osoba niepełnosprawna może liczyć na profesjonalną pomoc asystenta.