Dostępność to wspólnota i solidarność. Poznaliśmy laureatów konkursu Lider Dostępności 2024

Dostępność to nie tylko windy, podjazdy, oznaczenia w alfabecie Braille'a czy pętle indukcyjne. To także takie projektowanie przestrzeni i budynków, by odpowiadały na różnorodne potrzeby korzystających z nich osób, ale też dawały im poczucie bycia u siebie i przynależności do wspólnoty — to myśl przewodnia tegorocznej edycji konkursu "Lider Dostępności".

Folder Lider Dostępności 2024 - PDF Dostępny

Za nami już 9. edycja Konkursu "Lider Dostępności", wspólnej inicjatywy Integracji i Towarzystwa Urbanistów Polskich. W tym roku do Konkursu napłynęła rekordowa liczba zgłoszeń – aż 83. Do półfinału zakwalifikowało się 30 z nich, spośród których Kapituła w tajnym głosowaniu wybrała Laureatów i Wyróżnionych.

Kapituła Konkursu złożona z architektów, urbanistów oraz specjalistów z zakresu dostępności architektonicznej i projektowania uniwersalnego, a także ekspertów zgłoszonych przez Kancelarię Prezydenta RP obradowała pod przewodnictwem Ministra Piotra Ćwika, Zastępcy Szefa Kancelarii Prezydenta RP. Przyznano 7 nagród i 7 wyróżnień, a także Grand Prix.

Celem Konkursu "Lider Dostępności" jest promowanie projektowania uniwersalnego oraz najlepszych rozwiązań architektonicznych i urbanistycznych w zakresie dostosowania budynków i przestrzeni do potrzeb osób z niepełnosprawnościami i wszystkich innych użytkowników mających specjalne potrzeby. Konkurs jest organizowany od 2016 r. pod honorowym patronatem Prezydenta RP Andrzeja Dudy.

Nowoczesność i równe prawa

- Chcę jeszcze raz podkreślić moją wielką wdzięczność dla świętej pamięci Piotra Pawłowskiego i jego małżonki Ewy, która kontynuuje po nim wielkie dzieło Integracji. Za to, że przed laty przyszli do Kancelarii Prezydenta z tą inicjatywą - w moim przekonaniu jedną z najważniejszych do tego, byśmy mogli mówić o rozwoju Rzeczypospolitej jako państwa nowoczesnego, państwa, które odpowiada na wymogi i potrzeby cywilizacyjne współczesnego świata – powiedział gospodarz Gali, która jak co roku odbywała się w Pałacu Prezydenckim.

Prezydent Duda podkreślił, że Konkurs "Lider Dostępności" i przyświecając mu idea stanowią realizację zapisów polskiej Konstytucji dotyczących równego traktowania wszystkich obywateli. Nagrodzone w Konkursie "Lider Dostępności" miejsca i budynki, które stanowią pozytywny przykład tego, jak powinna wyglądać dostępność, nie tylko sprawiają że nasz kraj staje się nowocześniejszy, ale również budują poczucie wspólnoty i solidarności w społeczeństwie.

Awangarda dostępności

- Są podmioty nagradzane po raz kolejny, co mnie bardzo cieszy, i które są w absolutnej awangardzie, są przodownikami, jeżeli chodzi o wprowadzanie nowoczesnych dostępnościowych rozwiązań – podkreślił prezydent Andrzej Duda.

Należy do nich m.in.: Dom Matki Bożej Serdecznej. Schronisko dla osób w kryzysie bezdomności, z usługami opiekuńczymi, który w Warszawie prowadzi Fundacja Domy Wspólnoty Chleb Życia i s. Małgorzata Chmielewska. Fundacja otrzymała statuetkę w 2020 roku w kategorii „Obiekt usług lokalnych”. Wtedy kapituła nagrodziła Dom dla Bezdomnych w Jankowicach.

Po raz drugi statuetkę otrzymał też Karkonoski Park Narodowy, nagrodzony w 2022 roku w kategorii „Przestrzeń publiczna” za Trasę Turystyczną od Kopy do Równi pod Śnieżką. W tym roku Park Narodowy może się poszczycić nagrodą dla obiektów zabytkowych przyznaną Pałacowi Sobieszów – Centrum Przyrodniczo-Edukacyjnemu.

W kategorii „Obiekt zabytkowy” nagrodę przyznano Muzeum Narodowemu w Krakowie, które było nagrodzone podczas 1. edycji Konkursu w 2016 roku, a także w 2020, gdy oprócz nagrody dla obiektów zabytkowych otrzymało także Grand Prix. W tegorocznej 9. edycji Kapituła nagrodziła Arsenał i Klasztorek – część kompleksu Muzeum Książąt Czartoryskich.

- Nasze Muzeum chce wyznaczać standardy dostępności w budynkach zabytkowych i pokazywać wszystkim, że można zwiększać ich dostępność – powiedział odbierając statuetkę prof. Andrzej Szczerski, dyrektor Muzeum Narodowego w Krakowie.

Komfortka w Pałacu

Podczas Gali Prezes Integracji Ewa Pawłowska zwróciła uwagę na działania Koalicji „Przewijamy Polskę”, której celem jest tworzenie w Polsce komfortek. Komforki to miejsca, w których godnie i bezpiecznie można zmienić środki chłonne, przyjąć leki, przebrać czy umyć osobę z niepełnosprawnością, często zależną, niesamodzielną, posiadającą sprzężone niepełnosprawności.

Obecnie w Polsce jest ponad 50 komfortek i powstają nowe – w tym jedna w Pałacu Prezydenckim, co potwierdzono podczas gali Konkursu. Jesienią 2023 roku Ministerstwo Technologii i Rozwoju przyjęło zmianę przepisów w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, które nakłada obowiązek tworzenia komfortek w budynkach użyteczności publicznej.

Koniec partyzantki

- Historia dostępności to historia ludzi, zarówno tych dotkniętych jakąś formą niepełnosprawności, jak Piotr Pawłowski, ale też tych, które tworzyły ideę projektowania uniwersalnego. A temat ten był dyskutowany od lat 50. ubiegłego wieku – zwrócił uwagę prezes Towarzystwa Urbanistów Polskich, Tomasz Majda.

- Wszyscy posługujemy się jakimiś protezami, by zwiększyć swoje możliwości, ale patrząc na to, co dzieje się w architekturze, coraz trudniej znaleźć ślady tych protez. Jesteśmy już na takim poziomie projektowania uniwersalnego, że rozwiązania zapewniające dostępność dla wszystkich są traktowane jako pewne uwarunkowania procesu projektowego. Nie jako realizacja potrzeb czy dodatek. Po latach „takiej partyzanckiej protetyki” doszliśmy do zapisania tych rozwiązań w formie systemowej, legislacyjnej. Dalej jednak potrzebujemy wzorów dla architektów i urbanistów, którzy będą tworzyć nowe przestrzenie i miejsca w odpowiedzi np. na zmiany klimatu – zapowiedział.

Gdynia spełnia marzenia

Tegoroczna edycja pokazała nie tylko, jak ewoluował Konkurs "Lider Dostępności", ale też samo rozumienie dostępności. Dostępność nie jest już postrzegana wyłącznie jako zastosowanie szeregu technicznych rozwiązań. Teraz widzi się w niej przede wszystkim tworzenie przestrzeni włączających i integrujących. Przestrzeni, w których przedstawiciele różnych grup społecznych mogą nie tylko się spotkać, ale też aktywnie uczestniczyć w ich tworzeniu. Dobrym tego przykładem jest zdobywca tegorocznego Grand Prix, które trafiło do Laboratorium Innowacji Społecznych (LIS) z Gdyni. Laboratorium Innowacji społecznych to wyjątkowe miejsce, gdyż jest to jednocześnie jednostka miejska, która tworzy m.in. centra sąsiedzkie jak i Młodzieżowe Centrum Innowacji i Designu. LIS realizuje również program rewitalizacji Gdynia OdNowa.

- Mniej więcej 10 lat temu pojawiło się w Gdyni takie marzenie, aby zbudować jednostkę budżetową miasta, która z jednej strony będzie działała systemowo i realizowała różne zadania, które stoją przed władzami miasta, ale z drugiej strony będzie działała z kreatywnością, elastycznością i empatią właściwą najlepszym organizacjom pozarządowym – mówił odbierając statuetkę z rąk Andrzeja Dudy Michał Guć, były już wiceprezydent Gdyni ds. Innowacji Społecznych.

Nagrodzeni i wyróżnieni w 9. edycji Konkursu „Lider Dostępności”

Grand Prix

Laboratorium Innowacji Społecznych w Gdyni

Laboratorium Innowacji Społecznych (LIS) to samodzielna jednostka budżetowa Miasta Gdyni, której zadaniem jest szukanie i wdrażanie nowatorskich rozwiązań wychodzących naprzeciw społecznym wyzwaniom. Idea stworzenia Laboratorium wyrosła z myślenia, że miasto, aby rozwijać się w sposób zrównoważony i uzyskiwać trwałe rezultaty, potrzebuje nowych pomysłów nie tylko w sferze technologii czy gospodarki, ale również w działalności społecznej, kierowanej do mieszkańców. Dlatego zadaniem LIS jest wypracowywanie, wspieranie i upowszechnianie nowatorskich rozwiązań społecznych, tak aby mieszkańcom Gdyni – bez względu na wiek, sprawność, pochodzenie czy miejsce zamieszkania – żyło się lepiej.

W ramach swojej działalności Laboratorium Innowacji Społecznych podejmuje szereg działań, w które dostępność wpisana jest w sposób naturalny, z pełnym zrozumieniem tego, że tkanka miejska bez dostępności nie może w pełni dobrze funkcjonować. Dzięki temu, tworząc i koordynując prace Centrów Sąsiedzkich „Przystań”, nie zapomniano o otwarciu ich na wszystkich użytkowników, w tym osoby z niepełnosprawnościami, osoby starsze i dzieci.Jakość wprowadzanych rozwiązań potwierdza fakt, że dwa z nich znalazły się w gronie tegorocznych półfinalistów. W ramach rewitalizacji dzielnicy Oksywie mieszkańcy mogą skorzystać z Parku Leśnego, który stał się nie tylko pomostem łączącym dwie części dzielnicy, ale również zielonym, przyjemnym miejscem. Ujawniono jego potencjał rekreacyjny i włączono do jego użytkowania mieszkańców, którzy ze względy na ukształtowanie terenu i brak rozwiązań służących dostępności byli wykluczeni.

Kolejnym przykładem kompleksowego myślenia o mieście i jego mieszkańcach, które dzięki pracy Laboratorium Innowacji Społecznych staje się znakiem rozpoznawczym Gdyni, jest budynek wielorodzinny zlokalizowany przy ul. Dickmana 30. Obiekt zaprojektowano i wybudowano tak, żeby zapewnić wszystkim mieszkańcom, bez względu na ich wiek i sprawność, dostęp do każdej części, bez konieczności zwracania się o pomoc. Budynek i jego otoczenie są dostępne dla osób m.in. ze szczególnymi potrzebami mobilnymi, niedowidzących i niewidomych, z trudnościami z orientacją w przestrzeni. Zakres i sposób przeprowadzanych zmian oraz jakość, która towarzyszy podejmowanym przez Laboratorium Innowacji Społecznych inicjatywom, pokazują kierunek, w którym powinniśmy podążać, aby tworzyć obiekty i przestrzenie, a także całe miasta – komfortowe, przyjazne i dostępne.

Obiekt biurowy/ handlowy

Biuro ISS Finance Service Centre, Gdańsk

Projekt: Zespół ISS, w tym: Alicja Muszalska, Rafał Pisulewski,
Jan Pawlik i Maria Żuchowska

Inwestor: ISS Facility Services Sp. z o.o.

ISS Finance Service Centre to nowe biuro ISS znajdujące się w budynku Wave w Gdańsku. Od wejścia – przez strefę recepcji, sale konferencyjne, indywidualne stanowiska pracy – aż po kuchnie i strefy chill out, wszystkie pomieszczenia biura zostały przemyślane tak, aby zapewnić dostępność dla różnorodnych grup użytkowników. Zastosowano kontrastowe motywy kolorystyczne, oznaczenia w alfabecie Braille’a, obniżone blaty i włączniki. W biurze przewidziano udogodnienie dla osób poruszających się na wózkach,takie jak: szerokie przejścia czy ruchome meble, a dla osób z aparatami słuchowymi – pętlę indukcyjną. Realizacja ma charakter kompleksowy - biuro zostało w całości zaprojektowane i wykonane przez zespół ISS. Dodatkowo w ramach bieżącej obsługi biura zespół facility management ISS jest regularnie szkolony w zakresie wsparcia osób z niepełnosprawnością,
w tym ewakuacji, komunikacji i działań w sytuacjach kryzysowych.

Nowy Rynek E, Poznań

Projekt: JEMS Architekci

Inwestor: Spółka biurowa Skanska

Nowy Rynek E jest jednym z pięciu budynków kompleksu biurowego, przygotowanym w taki sposób, aby sprostać potrzebom osób z niepełnosprawnościami, rodziców z dziećmi, seniorów oraz osób nieposługujących się językiem polskim. W budynku znajdziemy: automatycznie otwierane przyciskiem drzwi, szerokie ciągi komunikacyjne, oznaczenia w alfabecie Braille’a, obniżoną ladę, dostosowane toalety, pętlę indukcyjną, miejsca postojowe dla osób z niepełnosprawnościami i oznaczenia kontrastowe. Unikatowym elementem budynku E jest częściowozadaszony i osłonięty elewacją taras, z którego rozpościera się widok na miasto. Środowisko przyrodnicze Rynku wzbogaca fauna, w tym owady i ptaki, dla których przygotowano ule i budki lęgowe. Na placu znajduje się fontanna, pergola oraz tężnie solankowe. Zagospodarowanie Rynku uzupełniają elementy małej architektury, podkreślone ogrodowym oświetleniem, a także urządzenia służące do zabawymnajmłodszym użytkownikom.

Przestrzeń publiczna

Park Leśny na Oksywiu w Gdyni

Projekt koncepcyjny: Pracownia Projektowa Kaja Pobereżny

Projekt budowlany i wykonawczy: Autorska Pracownia Architektury

CAD Sp. z o.o.

Inwestor: Miasto Gdynia

Głównym założeniem było stworzenie bezpiecznego i dostępnego sposobu na powiązanie dwóch części dzielnicy Oksywie. Pomimo trudnego ukształtowania terenu udało się stworzyć przestrzeń, która umożliwia pokonanie trasy osobom o różnej sprawności i kondycji w sposób komfortowy. Ujawniono też potencjał rekreacyjny lasu, który z przestrzeni postrzeganej jako niebezpieczna stał się uczęszczaną przestrzenią spacerową. Obiekt obejmuje dwie krzyżujące się ze sobą trasy piesze oraz niewielki teren rekreacyjny dla dzieci. Główna trasa, stanowiąca przejście „na skróty”, umożliwia szybkie dotarcie do sąsiedniej części dzielnicy. Druga trasa, bez schodów, meandruje wokół trasy głównej, pozbawiona jest stopni i progów. Trasa ta oferuje otwarcia widokowe na gdyński port i włącza do użytkowania tej przestrzeni osoby do tej pory wykluczone. Ponad trasą główną poprowadzona została konstrukcja oświetlenia, której forma przypomina pomarańczowy zygzak. Na całej trasie co 50 metrów zlokalizowano miejsca odpoczynku. Park Leśny na Oksywiu to miejsce, które stało się niezwykle ciekawą przestrzenią publiczną i przykładem architektury stworzonej przede wszystkim z myślą o użytkownikach i ich realnych potrzebach.

Park Centralny w Gdyni

Projekt: ARCH-DECO Sp. z o.o.

Inwestor: Miasto Gdynia

Park Centralny, określany jako nowe zielone płuca Gdyni, zapewnił wszystkim gdynianom, niezależnie od wieku i sprawności, przestrzeń do rekreacji i aktywności na świeżym powietrzu w samym centrum miasta. Park podzielony jest na kilka stref.Strefa spokojnej rekreacji z alejkami pełnymi kwiatów i krzewów mieści tor do gry w bule, stoliki do gry w szachy, wybieg dla psów, ogródki społeczne i ogród sensoryczny. Strefa aktywności to m.in.: linowy plac zabaw, skatepark, siłownia oraz nowe ścieżki dla biegaczy i wrotkarzy. Strefa wypoczynku to staw z fontanną, który zimą pełni funkcję lodowiska, obiekty gastronomiczne i zielone polany piknikowe. Tak wielowym iarowespojrzenie na użytkowników, ich potrzeby i możliwości sprawia, że jest to idealny przykład przestrzeni uniwersalnej.

Duży obiekt użyteczności publicznej

Nowe Czytelnie Biblioteki Narodowej w Warszawie

Projekt architektoniczny: KONIOR STUDIO, SOKKA

Inwestor: Biblioteka Narodowa

Zaprojektowany w latach 60. budynek Biblioteki Narodowej przeszedł w ostatnich latach gruntowną modernizację, która objęła czytelnie i przestrzenie ogólnodostępne dla czytelników. Koncepcja autorstwa pracowni Konior Studio z szacunkiem odniosła się do modernistycznego charakteru budynku, ale też spełniła najwyższe standardy estetyczne i ergonomiczne i podkreśliła rangę miejsca – gmachu jednej z najstarszych i największych bibliotek narodowych na świecie. Modernizacja w sposób znaczący poprawiła również kwestię dostępności dla osób z niepełnosprawnościami. Służy temu m.in. nowy, bardziej czytelny układ komunikacyjny i przestrzenny. Trzykrotnie większe, rozmieszczone na dwóch poziomach czytelnie dysponują obecnie prawie 400 miejscami wyposażonymi w ergonomiczne meble i oświetlenie. Wszystkie poziomy nowych czytelń łączą windy dostosowane do użytkowania przez osoby z niepełnosprawnością. Z dbałością zaprojektowano również system identyfikacji wizualnej, dostosowany do potrzeb osób niewidomych i słabowidzących (maksymalny kontrast, mapy tyflograficzne, oznaczenia w alfabecie Braille’a). Biblioteka zapewnia czytelnikom nie tylko dostępność architektoniczną, ale też informacyjno-komunikacyjną. Punkt Dostępu Osób z Niepełnosprawnościami do Zbiorów BN wyposażony jest w technologie umożliwiające udostępnianie zbiorów osobom z ograniczonymi możliwościami samodzielnego czytania zwykłego druku. Czytelnie wyposażono również w punkty elektronicznej nawigacji, a osoby z problemami ze słuchem mają do dyspozycji pętlę indukcyjną, filmy informacyjne w języku migowym oraz usługę tłumaczenia w języku migowym on-line.

Dworzec Autobusowy w Lublinie

Projekt architektoniczny: Tremend Sp. z o.o.

Inwestor: Zarząd Transportu Miejskiego w Lublinie

Dworzec Autobusowy w Lublinie to nie tylko nowa wizytówka miasta, ale też jedna z najciekawszych inwestycji publicznych w Polsce ostatnich lat. Obiekt składa się  z 3-kondygnacyjnego budynku dworca z parkingiem podziemnym, przestrzeni rekreacyjnej na dachu, placu dworcowego oraz stanowisk autobusowych. Zarówno budynek, jak i jego otoczenie zostały dostosowane do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Bezpieczną i sprawną komunikację po obiekcie ułatwiają ścieżki naprowadzające i pola uwagi, a także czytelny system identyfikacji wizualnej, tabliczki w alfabecie Braille’a, plany tyflograficzne, wyświetlacze i komunikacja dźwiękowa na peronach. Dostęp do budynku zapewniają bezprogowe, automatycznie otwierane drzwi. Kasy biletowe wyposażono w pętle indukcyjne, a lady dwóchz nich obniżono do wys. 90 cm. W budynku znajdują dwie łazienki dostosowane do potrzeb osób z niepełnosprawnościami, w tym komfortka. Dostęp do wszystkich kondygnacji zapewnia winda z informację wizualną, dźwiękową i dotykową

Mały obiekt użyteczności publicznej

Centrum Aktywności Międzypokoleniowej przy ul. Ceramicznej, Warszawa

Projekt: Bujnowski Architekci

Inwestor: Miasto Stołeczne Warszawa

Centrum Aktywności Międzypokoleniowej to z założenia obiekt wielofunkcyjny, pełniący misję integracji społecznej i pokoleniowej. Klubokawiarnia, żłobek, dom dziennego pobytu dla seniorów, miejsce wsparcia dla dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną, ogród społecznościowy, place zabaw i siłownia plenerowa – to tylko niektóre z przestrzeni, które znajdują się w CAM Ceramiczna na Białołęce. Stworzenie miejsca otwartego na tak szeroką i zróżnicowaną grupę odbiorców było możliwe dzięki wprowadzeniu kompleksowych rozwiązań z zakresu dostępności. Zadbano o odpowiednie dojścia i dojazdy, udostępniono każdą ze stref dla osób poruszających się na wózkach, a ciągi komunikacyjne wyposażono w balustrady ścienne oraz oznakowania dla osób niewidomych i słabowidzących. Poza toaletami dostosowanymi do potrzeb osób z niepełnosprawnością w budynku znajduje się również komfortka. Pokazuje to, że twórcy tego miejsca nie zatrzymali się tylko na wymaganych elementach dostępności, ale poszli krok dalej, tworząc miejsce przyjazne i komfortowe dla swoich użytkowników. Centrum Aktywności Międzypokoleniowej to obiekt, w którym rozwiązania architektoniczne ściśle korespondują z funkcją, jaką ma on spełniać. W tę myśl wpisuje się również wprowadzenie do wnętrz kolorów, które nie przytłaczają, za to ożywiają wnętrze budynku, nadając mu ciepły, przyjazny charakter.

Dom Oczami Brata

Projekt architektoniczny: Mariusz Mirek

Inwestor: Fundacja Oczami Brata

Dom Oczami Brata to miejsce, które zapewnia wsparcie dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną, ich rodzin i opiekunów oraz służy społeczności lokalnej. Obiekt składa się z dwóch 2-kondygnacyjnych budynków. W budynku, w którym mieszczą się mieszkania treningowe oraz prowadzone są usługi opieki wytchnieniowej, mieszkańcy mają do dyspozycji 12 jasnych, przestronnych pokoi z dostępnymi łazienkami, salon z kuchnią, pokój spotkań,a także pokój asystenta. W drugim budynku prowadzona jest działalność rehabilitacyjna, kulturalna (siedziba dwóch teatrów), warsztatowa oraz administracyjna Fundacji Oczami Brata. Obiekt pozbawiony jest barierarchitektonicznych. Zastosowano w nim m.in. szerokie, bezprogowe drzwi,a komunikację pionową zapewnia winda przystosowana do obsługi przez osoby z niepełnosprawnościami. Bezpieczeństwo w części mieszkalnej budynku oraz łazienkach zapewnia system przyzywowy obsługiwany z tablicw pokojach asystentów oraz aplikacji mobilnej.

Dom Otwarty, Warszawa

Projekt: Studio Budowlane „Unity” S.C.

Inwestor: Dom Kultury „Świt” w Dzielnicy Targówek m.st. Warszawy

Dom Otwarty to placówka kultury, która powstała z myślą o osobach z niepełnosprawnościami i przy ich udziale. W wyniku współpracy i przy zaangażowaniu wielu środowisk stworzono w pełni inkluzyjną przestrzeń, w której skład wchodzą: pracownia VR, sala plastyczna, sale muzyczne, sala taneczna, sala do jogi i relaksu oraz pokoje do zajęć indywidualnych. Wszystkie pomieszczenia są dostosowane do osób z ograniczeniami w poruszaniu się, osób z ograniczeniami sensorycznymi, wzroku, słuchu, w spektrum, osób niskorosłych lub wysokiego wzrostu, kobiet w ciąży, osób z otyłością oraz osób nieznających języka polskiego. Jest to również kolejne miejsce na mapie Polski posiadające komfortkę. Wydarzenia odbywające się w placówce prowadzone są z szerokim wachlarzem działań zwiększających dostępność (obecność asystenta, tłumaczenie z oraz na PJM, wykorzystanie pętli indukcyjnych).

Centrum Sąsiedzkie Przystań Widna 2A

Projekt architektoniczny: PB Studio – arch. Jakub Piórkowski,
arch. wnętrz Hanna Bialic,
IPA – arch. Filip Kozarski, Studiomania – arch. Adrian Mania

Inwestor: Miasto Gdynia

Przystań Widna 2A to jedno z 8 centrów sąsiedzkich powstałych w Gdyni w odpowiedzi na potrzeby mieszkańców, gdzie można ciekawie spędzić wolnyczas czy skorzystać z oferty miejskich instytucji. W kompleksie dwóch budynków mieszczą się m.in. biblioteka, wielofunkcyjna sala sąsiedzka z kącikiem zabaw, kuchnia przeznaczona na warsztaty kulinarne, miejsca spotkań, sale do ćwiczeń z zapleczem sanitarnym, pomieszczenia wykorzystywane przez pracowników Dzielnicowego Ośrodka Pomocy Społecznej, sale dla najmłodszych oraz sale warsztatowe. Całości dopełnia przestronne patio w formie amfiteatru z małą architekturą i zielenią. Oba budynki i patio są w pełni dostosowane do potrzeb osób w różnym wieku i o różnej sprawności. Windy i bezprogowe, szerokie drzwi w środku i na zewnątrz zapewniają wygodny dostęp na wszystkie kondygnacje osobom poruszającym sięna wózkach czy rodzicom z wózkami dziecięcymi, akustyczne sufity redukują hałas, a rozwiązania w kuchni warsztatowej pozwalają na korzystanie z niej przez osoby poruszające się na wózkach. Zastosowano również kontrasty kolorystyczneułatwiające orientację osobom z wadami wzroku oraz starszym i z zaburzeniami percepcji, tabliczki informacyjne z pismem wypukłym i planami tyflograficznymi; w budynkach znajdują się również toalety z udogodnieniami dla osób z niepełnosprawnościami i opiekunów z małymi dziećmi.

 

Obiekt mieszkalny/ hotelowy

Dom Matki Bożej Serdecznej. Schronisko dla osób w kryzysie bezdomności, z usługami opiekuńczymi, Warszawa

Projekt: xystudio – Filip Domaszczyński, Marta Nowosielska, Dorota Sibińska

Inwestor: Fundacja Domy Wspólnoty Chleb Życia

Dom Matki Bożej Serdecznej to miejsce przeznaczone na czasowy pobyt osób z niepełnosprawnościami oraz chorych, oferujące nie tylko nocleg, ale także możliwość ustalenia tożsamości, opiekę lekarską, diagnozę i terapię. Osoby w kryzysie bezdomności mogą uzyskać tu wsparcie w rozwijaniu umiejętności samodzielnego wypełniania ról społecznych i rozwiązywania problemów. Nowe schronisko jest przygotowane na przyjęcie 70 osób, które po uzyskaniu odpowiedniej opieki będą mogły kontynuować leczenie i terapie w specjalistycznych placówkach. Przestrzeń obiektu jest otwarta i w pełni pozbawiona barier architektonicznych. Wszystkie pomieszczenia skupione są wokół centralnej kaplicy w kształcie domu — pierwszej potrzeby człowieka. Kaplica, wykonana z drewna, połączona jest z przestrzenią jadalni. Wokół nich rozlokowano funkcje mieszkalne i wspomagające. Mieszkańcy Domu śpią w sześcioosobowych pokojach, które zapewniają im pewien poziom intymności i prywatności, często niemożliwy do osiągnięcia w tego typu placówkach. W obiekcie znajduje się 13 dostępnych łazienek, rozmieszczonych w różnych częściach budynku, aby ułatwić dotarcie do nich osobom o różnej sprawności fizycznej. Na ścianach zamocowano pochwyty, zapewniono szerokie przejścia, podniesiono barierki na antresoli by zapewnić większe bezpieczeństwo. Posadzki poprzez różne kolory ukazują podziały na strefy. Zachowano kontrast kolorystyczny między ścianą, drzwiami a podłogą. Wyrazista kolorystyka i różnica faktur posadzek ułatwiają orientację osobom niedowidzącym. W budynku znajdują się sala do zajęć ruchowych, terapii sensorycznej oraz specjalistyczny gabinet lekarski. Szczególnie ważnym rozwiązaniem zastosowanym przez projektantów było wprowadzenie dostępności przez zabiegi przestrzenne, a nie wyposażenie. To proste układy rzutów bez korytarzy i zakamarków stały się receptą na stworzenie przestrzeni elastycznej, wielofunkcyjnej i uniwersalnej.

Obiekt zabytkowy – I nagroda ex aequo

Arsenał i Klasztorek – część kompleksu Muzeum Książąt Czartoryskich

Projekt przebudowy, nowej ekspozycji (Galeria Sztuki Starożytnej) i aranżacji wnętrz Arsenału: DRESLER STUDIO Architektura i Urbanistyka,

projekt aranżacji Klasztorka: ART FM

Inwestor: Muzeum Narodowe w Krakowie

Klasztorek i Arsenał to budynki wchodzące w skład kompleksu Muzeum Książąt Czartoryskich. Otwarcie Klasztorka dla zwiedzających w 2023 roku połączyło komunikacyjnie wszystkie trzy budynki w jeden kompleks i tym samym zakończyło złożony, wieloletni proces inwestycyjny zapoczątkowany remontem Pałacu Czartoryskich, który miał na celu udostępnienie zwiedzającym jednej z najcenniejszych kolekcji muzealnych w Polsce. Oba budynki – Klasztorek i Arsenał w pełni dostosowano do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Arsenał wyposażono w takie rozwiązania, jak: podjazd w strefie wejścia, windę z przyciskami w alfabecie Braille’a i komunikatorem głosowym, ścieżki naprowadzające i pola uwagi. Dostosowana lada kasy biletowej pozwala na wygodną obsługę widzów o różnych potrzebach. W przestrzeni Arsenału znajdują się również wygodne siedziska z podłokietnikami, dostępna szatnia oraz toaleta dostosowana do potrzeb osób z niepełnosprawnością narządów ruchu. W Klasztorku zastosowano z kolei platformy przyschodowe, ułatwiające poruszanie się osobom korzystającym z wózków inwalidzkich, dostępna jest też dostosowana toaleta. Podobnie jak w Pałacu Czartoryskich, tak i w obu budynkach zadbano o dostępność zbiorów i bogatą ofertę edukacyjną uwzględniającą percepcyjne możliwości odbiorców z niepełnosprawnościami. Zespoły specjalistów opracowały kopie dzieł sztuki i instalacje dotykowe, wraz z audiodeskrypcją i informacjami w alfabecie Braille’a, które pozwalają w sposób kompleksowy i pogłębiony poznawać historię i formę wybranych eksponatów. Zwiedzający mogą ponadto korzystać z koszyków sensorycznych z tyflografikami i audiodeskrypcji. Przestrzenne, niskie gabloty pozwalają wygodnie oglądać zbiory przez osoby o różnym wzroście, w tym osoby poruszające się na wózkach. W obu galeriach prowadzone są też stałe działania edukacyjne dla widzów o specjalnych potrzebach, w tym oprowadzanie w PJM dla osób niesłyszących i oprowadzanie dla widzów ze spektrum autyzmu.

Obiekt zabytkowy – II nagroda ex aequo

Pałac Sobieszów – Centrum Przyrodniczo-Edukacyjne

Karkonoskiego Parku Narodowego

Projekt architektoniczny: Pracownia Architektoniczna 1997

Inwestor: Karkonoski Park Narodowy

Pałac Sobieszów – Centrum Przyrodniczo-Edukacyjne powstało dzięki pracom rewitalizacyjnym w zespole pałacowo-folwarcznym powstałym na przestrzeni XVII/XVIII w. Po II wojnie światowej w obiekcie mieściła się szkoła rolnicza wraz z gospodarstwem. Dzięki renowacji odtworzono dawny układ urbanistyczny całego założenia i dostosowano kompleks obiektów do szerokiego grona odbiorców, w tym osób starszych i z niepełnosprawnościami. Obecnie zabytkowy zespół pałacowo-folwarczny pełni funkcje nowoczesnego centrum edukacji ekologicznej, w którym organizowane są festiwale, koncerty, warsztaty oraz konferencje naukowe. Założenie składa się z Pałacu oraz licznych zabudowań, m.in.: Domu Ogrodnika, Budynku Wejściowego, Wielkiej i Małej Stajni, Zabytkowego Spichlerza. We wszystkich obiektach innych niż parterowe zapewniono przystosowane windy, a w miejscu, w którym z uwagi na ukształtowanie terenu i historyczną architekturę nie udało się wyeliminować schodów, zastosowano platformę przyschodową. W budynkach zapewniono toalety dostosowane do potrzeb osób z niepełnosprawnościami, z systemem przyzywowym, szerokie wejścia do obiektów bez poprzedzających je schodów, poręcze przy schodach w kontrastowym kolorze, odznaczające się od tła. Przygotowano też audiodeskrypcję wystawy i oprowadzanie w Polskim Języku Migowym (PJM) dla osób niesłyszących oraz ekspozycję multisensoryczną, oddziałującą na zmysły wzroku, słuchu, węchu i dotyku. Pracownicy i edukatorzy zostali przeszkoleni w zakresie podstaw Polskiego Języka Migowego.

Architekt/Urbanista

Michał Brutkowski

Kapituła jednomyślnie zadecydowała o przyznaniu nagrody Michałowi Brutkowskiemu – w uznaniu jego dotychczasowej działalności oraz licznych projektów tworzonych w duchu projektowania uniwersalnego. Swoją karierę zawodową rozpoczął w latach 1979–1981, jako asystent w Biurze Projektowym Inwestprojekt Warszawa, kierowanym przez prof. Halinę Skibniewską, pionierkę projektowania dostępnego w Polsce. W 1991 roku założył autorską pracownię Archigraf, która do dziś projektuje obiekty użyteczności publicznej, handlowe, administracyjne, oświatowe, sportowe, ochrony zdrowia, przemysłowe i mieszkalne. Zajmuje się także budynkami objętymi ochroną konserwatorską, modernizacją istniejących budynków oraz przystosowywaniem ich do potrzeb osób z niepełnosprawnością. Do najważniejszych projektów Michała Brutkowskiego należą m.in.: kryty basen kąpielowy z udogodnieniami dla osób z niepełnosprawnością oraz zapleczem rehabilitacyjnym w Konstancinie-Jeziornie (1998–2003), Centrum handlowo-usługowe z dworcem PKP Warszawa Wileńska (współautor, 1999–2001),Centrum Targówek „Zielony Park Handlowy” w Warszawie (współautor 2006–2008), przebudowa i rozbudowa Szkoły Podstawowej nr 4 w Słomczynie (2023) oraz budynek administracyjno-biurowy ZGK w Konstancinie-Jeziornie (nominowany do konkursu „Lider Dostępności 2024”). Michał Brutkowski jest również autorem licznych projektów adaptacyjnych, które dostosowały Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej (2015–2024) oraz zabytkowe budynki Uniwersytetu Warszawskiego (od lat 2000 do dziś) do potrzeb osób z niepełnosprawnościami, w tym m.in. gmach Instytutu Kultury Polskiej (nagroda Grand Prix w konkursie „Warszawa bez barier” 2004), Pałac Czetwertyńskich, Pałac Kazimierzowski, budynek Zarządu Samorządu Studentów, Audytorium Maximum i Instytut Filozofii i Socjologii. Michał Brutkowski jest też cenionym członkiem zespołów eksperckich i kapituł konkursowych, sędzią w konkursach architektonicznych oraz autorem i współautorem artykułów i prac naukowych poświęconych dostępności architektonicznej. Od lat 70. XX wieku związany jest zawodowo z Wydziałem Architektury Politechniki Warszawskiej, gdzie niestrudzenie propaguje wśród studentów i dyplomantów ideę dostępności obiektów dla osób z niepełnosprawnością oraz zasady projektowania uniwersalnego.