Prezes ZUS odpowiada na nasze pytania!

Prezesi Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i Stowarzyszenia Przyjaciół Integracji podpisali porozumienie, dzięki któremu w kolejnych numerach „Integracji” znajdzie się „Informator ZUS”, a w placówkach ZUS - „Integracja”. Poniżej skrót rozmowy przeprowadzonej podczas tego wydarzenia.

Piotr Pawłowski: Panie Prezesie, bardzo się cieszę, że zaczynamy współpracę, i dziękuję. Mam nadzieję, że dzięki niej magazyn „Integracja” będzie docierał do tych, którzy odwiedzają placówki ZUS w całym kraju…

Zbigniew Derdziuk: Zdecydowanie tak. Umowa między Zakładem Ubezpieczeń Społecznych a Stowarzyszeniem Przyjaciół Integracji daje nam możliwość przekazania klientom w placówkach pełnej treści magazynu, który integruje środowisko osób z różnymi niepełnosprawnościami, ale prezentuje też szereg porad. Zawiera je m.in. „Informator ZUS”, który wraz z „Integracją” będzie dystrybuowany w naszych placówkach (...).

Panie Prezesie, pewnie ma Pan w głowie sumę, która jest rocznie wydawana na renty, ale niemałe kwoty są też przeznaczane na prewencję rentową, czyli rehabilitację.

ZUS, realizując wypłatę emerytur i rent, wydaje łącznie ok. 150 mld zł. Cały budżet świadczeń to 194 mld zł. Co najmniej 1 proc. tej kwoty – w tym roku ponad 192 mln zł – to wydatki na tzw. prewencję rentową, świadczenia rehabilitacyjne, którym podlegają osoby ubezpieczone. Mamy ponad 100 umów z różnymi ośrodkami rehabilitacyjnymi stacjonarnymi, ale i też ambulatoryjnymi, a rocznie rehabilitujemy ponad 73 tys. osób; od początku istnienia programu prewencji rentowej liczba rehabilitowanych osiągnęła milion.

Od lewej: Zbigniew Derdziuk, Piotr Pawłowski, fot.: Ewelina Dogońska

Z którego typu rehabilitacji ludzie korzystają najczęściej? Które przynoszą najwięcej efektów?

Są trzy największe grupy schorzeń: narządów układu ruchu, krążenia i psychosomatyczne. O ile Polska osiągnęła poprawę, jeśli chodzi o leczenie chorób układu krążenia, o tyle zauważamy wzrost tzw. chorób stresu. Prowadzone przez nas badania efektywności wskazują ponad 50-procentową powracalność do ubezpieczeń, czyli niekorzystanie ze świadczeń. Poza aspektem materialnym taki powrót wpływa też na komfort życia – realizację przez osobę wszystkich swoich działań.
ZUS, zarządzając funduszem wypadkowym, w tym roku realizuje też prewencję wypadkową (...). Działania obejmują badania, opracowania, szkolenia, ale też wsparcie miejsc pracy, pracodawców w zakresie wyposażenia w materiały ochronne. Na ten rok mamy ponad 32 mln zł, w przyszłym roku kwota będzie wyższa i będzie rosła – do 1 proc. funduszu wypadkowego.

Czyli starają się Państwo patrzeć na niepełnosprawność przez pryzmat możliwości, a nie ograniczeń?

Zdecydowanie. Obserwujemy pozytywną tendencję: jest coraz więcej osób, które energicznie i z zaangażowaniem korzystają z rehabilitacji, które widzą, jak cenny jest powrót do aktywności zawodowej. (...) Z naszych badań wynika, że powracalność do pracy zależy od momentu podjęcia rehabilitacji, tzw. wczesna interwencja działa. Najbardziej efektywne jest natychmiastowe skierowanie przez lekarza POZ na rehabilitację; jest ono weryfikowane przez lekarzy ZUS-u i ustala się termin rehabilitacji – czas oczekiwania waha się od miesiąca do trzech miesięcy. W ramach drugiej ścieżki w trakcie kontroli pobierania zasiłku chorobowego lekarz orzecznik ZUS rekomenduje rehabilitację. Najmniej efektywna jest rehabilitacja, zastosowana gdy osoba zgłasza się już na badanie, ubiegając się o rentę z tytułu niezdolności do pracy. Im jednak wcześniej podjęta rehabilitacja, tym lepsze efekty.

Przyznam, że miło słyszeć, iż ZUS nie tylko wypłaca renty i emerytury…

Takie działania są korzystne dla całej wspólnoty, zauważmy, że rehabilitacja jest bardziej efektywna społecznie niż płacenie świadczeń.

Myślę, że nasze środowisko, osób z niepełnosprawnością, musi nauczyć się wykorzystywać dostępne możliwości, które dają poczucie niezależności, jak np. praca, żeby nie przywyknąć do myślenia: „tylko renta…”.

Dlatego chciałem podziękować za możliwość współpracy ze Stowarzyszeniem Przyjaciół Integracji. Fakt, że materiały wydawnictwa będą dystrybuowane w ZUS, będzie też okazją do pokazywania naszym klientom dobrych przykładów aktywności.

Bardzo dziękuję za spotkanie.

Magazyn Integracja jest do dyspozycji klientów we wszystkich oddziałach (na Salach Obsługi Klienta) oraz w Centrali Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (pobierz listę placówek).

Nie tylko renta...

Warto poznać działania instytucji wspierających osoby z niepełnosprawnością i śledzić strony internetowe, publikacje i poradniki, w których są informacje m.in. na temat uprawnień pracowników z niepełnosprawnością.

Uprawnienia pracownicze osób niepełnosprawnych zostały uregulowane w rozdziale 4 Ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Tekst jednolity: Dz.U. z 2011 r. nr 127, poz. 721 z późn. zm.), a także w rozporządzeniach wykonawczych do tej ustawy.

Omówione w niniejszym informatorze uprawnienia pracownicze przysługują osobie z niepełnosprawnością odpowiednio od dnia, od którego została wliczona do stanu zatrudnienia osób z niepełnosprawnością u danego pracodawcy.

Czas pracy

Czas pracy osoby niepełnosprawnej nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo. Od 1 lipca 2014 r. czas pracy osoby niepełnosprawnej zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo. Osoba niepełnosprawna nie może być też zatrudniona w porze nocnej i w godzinach nadliczbowych. Stosowanie skróconych norm czasu pracy (7 godzin na dobę i 35 godzin     tygodniowo) nie powoduje obniżenia wysokości przysługującego wynagrodzenia wypłacanego w stałej miesięcznej wysokości. Natomiast pracownikowi, którego wysokość wynagrodzenia jest określona  w stawce godzinowej, przechodzącemu na skrócony wymiar czasu pracy – należy stawkę wynagrodzenia zasadniczego odpowiednio podwyższyć (w stosunku, w jakim pozostaje dotychczasowy wymiar jego czasu pracy do czasu skróconego).

Wymienionych wyżej ograniczeń czasu pracy osób niepełnosprawnych nie stosuje się:

• do osób zatrudnionych przy pilnowaniu

oraz

• gdy, na wniosek osoby zatrudnionej, lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne pracowników lub, w razie jego braku, lekarz sprawujący opiekę nad tą osobą wyrazi na to zgodę. Koszty tych badań ponosi pracodawca.

Przerwy w pracy

Na podstawie art. 134 Kodeksu pracy wszystkim pracownikom, których dobowy wymiar czasu pracy wynosi co najmniej 6 godzin, przysługuje prawo do przerwy w pracy, trwającej co najmniej 15 minut. Osobie niepełnosprawnej – bez względu na dobowy wymiar czasu pracy – przysługuje ponadto prawo do dodatkowej przerwy w pracy w wymiarze 15 minut na gimnastykę usprawniającą lub na wypoczynek. Czas obu wymienionych powyżej przerw jest wliczany do czasu  pracy.

Prawo do dodatkowego urlopu 

Osobie zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełno sprawności przysługuje dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym.

Fot.: Piotr Stanisławski

Prawo do pierwszego urlopu dodatkowego osoba ta nabywa po przepracowaniu jednego roku  następującego po dniu zaliczenia jej do jednego z tych stopni niepełnosprawności. Urlop dodatkowy nie przysługuje natomiast osobie uprawnionej do urlopu wypoczynkowego w wymiarze przekraczającym 26 dni roboczych lub do urlopu dodatkowego – w wymiarze 10 dni – na podstawie odrębnych przepisów. Jeżeli osoba niepełnosprawna jest uprawniona, na podstawie odrębnych przepisów, do urlopu dodatkowego w wymiarze niższym niż 10 dni roboczych – zamiast tego urlopu przysługuje jej urlop dodatkowy z tytułu niepełnosprawności w wymiarze 10 dni.

Turnus rehabilitacyjny

Osoba zaliczona do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności ma także prawo do zwolnienia od pracy w wymiarze do 21 dni roboczych w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym, nie częściej niż raz w roku.

Pracownik ubiegający się o udział w turnusie rehabilitacyjnym powinien uzyskać od lekarza sprawującego nad nim opiekę wniosek o skierowanie na taki turnus.

We wspomnianym wniosku lekarz określa rodzaj turnusu i czas jego trwania. Skierowanie na turnus rehabilitacyjny pracownik powinien przedstawić pracodawcy w takim terminie, który umożliwi mu zapewnienie normalnego toku pracy w zakładzie pracy. Podstawą wypłaty wynagrodzenia za czas zwolnienia od pracy w związku z pobytem na turnusie rehabilitacyjnym jest przedłożony pracodawcy dokument potwierdzający pobyt na turnusie (najczęściej jest to faktura), wystawiony przez jego organizatora. Za czas omawianego zwolnienia od pracy pracownikom niepełnosprawnym przysługuje prawo do wynagrodzenia obliczonego tak jak ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami, nie może dojść do kumulacji nieobecności w pracy z powodu korzystania z dodatkowego urlopu oraz zwolnienia od pracy w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym. W myśl wskazanej na wstępie ustawy, łączny wymiar urlopu dodatkowego i zwolnienia od pracy w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym nie może przekroczyć 21 dni roboczych w roku kalendarzowym.

Dodatkowe uprawnienia

Pracownikowi niepełnosprawnemu legitymującemu się orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności przysługuje ponadto zwolnienie od pracy w celu wykonania badań specjalistycznych, poddania się zabiegom leczniczym lub usprawniającym, a także w celu uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy, jeżeli czynności te nie mogą być wykonane poza godzinami pracy. Za czas zwolnienia od pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia obliczonego tak jak ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy.

Utrata zdolności do pracy na dotychczasowym stanowisku

Osobie zatrudnionej, która w wyniku wypadku przy pracy lub choroby zawodowej utraciła zdolność do pracy na dotychczasowym stanowisku, pracodawca jest obowiązany wydzielić lub zorganizować odpowiednie stanowisko pracy z podstawowym zapleczem socjalnym, nie później niż w okresie trzech miesięcy od daty zgłoszenia przez tę osobę gotowości przystąpienia do pracy. Zgłoszenie gotowości przystąpienia do pracy powinno nastąpić w ciągu

miesiąca od dnia uznania osoby za niepełnosprawną. Jeżeli wyłączną przyczyną wypadku przy pracy było naruszenie przepisów w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przez pracownika i jego winy lub w wyniku jego stanu nietrzeźwości – pracodawca jest zwolniony ze wskazanych wyżej obowiązków.