Ubezwłasnowolnienie a alimenty z Funduszu alimentacyjnego
Jestem mamą 19-letniego Mateusza. Mój syn jest osobą niepełnosprawną w stopniu znacznym oraz ubezwłasnowolnioną, ja jestem jego opiekunem prawnym. Mieszkamy we dwójkę, realnie prowadzimy wspólne gospodarstwo domowe (tzn. prowadze je ja). W Urzędzie Miasta uzyskałam informację, że ponieważ Mateusz ma opiekuna prawnego to w myśl ustawy o pomocy społecznej nie może być ze mną rodziną (mimo że tym opiekunem jestem ja - matka) i dochód syna będzie liczony jakby prowadził jednoosobowe gospodarstwo domowe (choć on żadnego gospodarstwa nie jest w stanie prowacić); natomiast gdyby nie był ubezwłasnowolniony moglibyśmy połączyć dochody. Takie podejście powoduje, że syn zamiast 500 zł alimentów z Funduszu uzyska jedynie nieco ponad 250 zł. Czy jest jakiś przepis na który mogłabym się powołać aby móc rozliczać dochody wspólnie z synem na potrzeby Funduszu, bo przecież to niedorzeczność (niemożliwe jest prowadzenie w jednym mieszkaniu dwóch gospodarstw)?
Szanowna Pani,
jeśli zwróci się Pani do urzędu w formie pisemnej odpowiedź uzyska Pani odpowiedź od urzędu również w formie pisemnej wraz z podaniem podstawy prawnej. Ułatwi to komunikację i zrozumienie intencji.
Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych – oznacza odpowiednio następujących członków rodziny: małżonków, rodziców dzieci, opiekuna faktycznego dziecka oraz pozostające na utrzymaniu dzieci w wieku do ukończenia 25. roku życia, a także dziecko, które ukończyło 25. rok życia legitymujące się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, jeżeli w związku z tą niepełnosprawnością przysługuje świadczenie pielęgnacyjne lub specjalny zasiłek opiekuńczy albo zasiłek dla opiekuna, o którym mowa w ustawie z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów (Dz. U. z 2020 r. poz. 1297 oraz z 2023 r. poz. 1429); do członków rodziny nie zalicza się dziecka pozostającego pod opieką opiekuna prawnego, dziecka pozostającego w związku małżeńskim, a także pełnoletniego dziecka posiadającego własne dziecko;
Ustawa o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1993 Rozdział 3 - Warunki nabywania prawa do świadczenia z funduszu alimentacyjnego - Pomoc osobom uprawnionym do alimentów .Art. 9. Ustęp 1.) Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują osobie uprawnionej do ukończenia przez nią 18 roku życia albo w przypadku gdy uczy się w szkole lub szkole wyższej do ukończenia przez nią 25 roku życia, albo w przypadku posiadania orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności – bezterminowo (Art. 9. Ustęp 12.) W przypadku gdy prawo do świadczeń ustala się osobie uprawnionej pozostającej pod opieką opiekuna prawnego, ustalając dochód, uwzględnia się tylko dochód osoby uprawnionej.
Wśród sądów administracyjnych nie ma jednolitego stanowiska w stosunku co do tego przepisu. W podobnej sprawie WSA w Warszawie w wyroku z dnia 16 marca 2021 r. I SA/Wa 2764/20 kładzie nacisk na cel - dokonuje wykładni celowościowej.
W tym miejscu należy odwołać się do celu ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, którym jest wspieranie osób znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej z powodu niemożności wyegzekwowania alimentów, jak również przywołanego w preambule ustawy obowiązku wspierania tych osób ubogich, które nie są w stanie samodzielnie zaspokoić swoich potrzeb i nie otrzymują należnego im wsparcia od osób należących do kręgu zobowiązanych wobec nich do alimentacji.
Zdaniem Sądu uznać należy, że w cytowanym przepisie (art. 9 ust. 12 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów) chodzi jedynie o takie sytuacje, w których opiekun prawny nie jest zarazem rodzicem dziecka. Taka sytuacja nie zachodzi jednak w wypadku D. C. ubezwłasnowolnionej całkowicie pełnoletniej córki, której opiekunem prawnym jest matka. Przeciwne rozumienie przepisu oznaczałoby zróżnicowanie osób niepełnosprawnych o tym samym znacznym stopniu niepełnosprawności ze względu na rodzaj niepełnosprawności. Osoba znajdująca się bowiem w identycznej sytuacji jak strona skarżąca - tj. posiadająca znaczny stopień niepełnosprawności i zasądzone alimenty, których egzekucja okazała się bezskuteczna, jednak niewymagająca ubezwłasnowolnienia z powodu stanu zdrowia uniemożliwiającego podejmowanie decyzji (kierowania swoim postępowaniem), nie podlegałaby ograniczeniom wynikającym z tego przepisu i jej dochód mógłby być obliczony z uwzględnieniem dochodów innych członków rodziny, natomiast skarżący tylko dlatego, że cierpi na schorzenia wpływające na zdolność podejmowania decyzji i w konsekwencji konieczność ubezwłasnowolnienia, takiej możliwości byłaby pozbawiona.
Oznacza to, ze organ dokonał błędnej wykładni przepisu prawa materialnego - art. 2 pkt 12 i art. 9 ust. 12 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, czego następstwem było niewyjaśnienie istotnych okoliczności faktycznych - obliczenie dochodów uzyskiwanych przez rodzinę strony uprawnionej do świadczenia z funduszu alimentacyjnego, a następnie uwzględnienie tego dochodu w przeliczeniu na osobę w rodzinie.
Zaniechanie poczynienia w tym zakresie stosownych ustaleń wskazuje na to, że decyzje organów obu instancji są obarczone także wadą, wynikającą z naruszenia zasad i przepisów postępowania administracyjnego (art. 7 i art. 77 § 1 k.p.a.), które mogą mieć istotny wpływ na wynik sprawy.
W orzecznictwie sądowo administracyjnym rozbieżna jest interpretacja art. 9 ust. 12 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów. Dobrze gdyby Pani miała w ręku pisemną odpowiedź z przywołaniem podstawy prawnej. Warto więc sprawę skonsultować bezpośrednio z prawnikiem, w tym celu można skontaktować się z jednym Centrów Integracji, które siedziby są w: Gdyni (tel: 505 606 776), Warszawie (tel.: 505 602 517) i Zielonej Górze (tel.: 570 066 206). Można także skorzystać z punktu nieodpłatnej pomocy prawnej - w każdym powiecie w Polsce działają punkty nieodpłatnej pomocy prawnej. W załączeniu link do odpowiedniej wyszukiwarki ze strony Ministerstwa Sprawiedliwości: https://www.gov.pl/web/nieodplatna-pomoc
Z poważaniem,
Anita Siemaszko, prawnik