W sprawie sanatorium

Moja żona jest na wózku inwalidzkim, ma niepełnosprawność w stopniu znacznym, nie jest samodzielna. Obydwoje dostajemy od lekarza skierowania na leczenie sanatoryjne, ale Narodowy Fundusz Zdrowia w Katowicach zwrócił w tym roku skierowanie żony. Ostatni raz razem byliśmy 3 lata temu w sanatorium Ustroniu oraz wcześniej w Rymanów - Zdrój, Busko - Zdrój, i dwa razy Ustroń. Nie otrzymaliśmy żadnych przeciwskazań. Obydwoje leczymy się u lekarza Neurologa i Kardiologa.

Szanowny Panie,

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia w sprawie kierowania na leczenie uzdrowiskowe albo rehabilitację uzdrowiskową z dnia 7 lipca 2011 r. (Dz.U. nr 142, poz. 835 - Poz.208 OBWIESZCZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 6 lutego 2024 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie kierowania na leczenie uzdrowiskowe albo rehabilitację uzdrowiskową) lekarz ubezpieczenia zdrowotnego wystawia skierowanie na leczenie uzdrowiskowe albo rehabilitację uzdrowiskową, biorąc pod uwagę wskazania i przeciwwskazania do leczenia uzdrowiskowego albo rehabilitacji uzdrowiskowej, określone w przepisach wydanych na podstawie art. 19 ust 3 Ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych. Przepisy te to rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 5 stycznia 2012 r. w sprawie sposobu kierowania i kwalifikowania pacjentów do zakładów lecznictwa uzdrowiskowego (Dz.U. 2012, poz. 14).

Zgodnie z § 4 ww. rozporządzenia, przy kwalifikowaniu pacjenta do zakładu lecznictwa uzdrowiskowego lekarz ocenia: stan zdrowia pacjenta; możliwość leczenia uzdrowiskowego przy wykorzystaniu właściwości naturalnych surowców leczniczych; przebieg choroby będącej wskazaniem do leczenia uzdrowiskowego lub rehabilitacji uzdrowiskowej, efekty przebytego w przeszłości leczenia uzdrowiskowego lub rehabilitacji uzdrowiskowej, czy pacjent korzystał z tej formy leczenia lub rehabilitacji; zdolność pacjenta do samoobsługi i samodzielnego poruszania się lub zdolność pacjenta do samoobsługi i samodzielnego przemieszczania się na wózku inwalidzkim.

Warto zwrócić uwagę, że zgodnie z § 5 ww. rozporządzenia przeciwwskazanie do leczenia uzdrowiskowego albo rehabilitacji uzdrowiskowej stanowią:

• stan chorobowy, w którym leczenie uzdrowiskowe albo rehabilitacja uzdrowiskowa przy wykorzystaniu właściwości naturalnych surowców leczniczych mogłyby spowodować pogorszenie stanu zdrowia pacjenta;
• choroba zakaźna w fazie ostrej;
• ciąża i połóg;
• czynna choroba nowotworowa oraz okres przed upływem: 5 lat w przypadku: czerniaka złośliwego, białaczki, ziarnicy złośliwej, chłoniaków złośliwych, nowotworów nerki; 12 miesięcy w przypadku innych nowotworów złośliwych – od zakończenia leczenia operacyjnego, chemioterapii lub radioterapii, z wyłączeniem leczenia hormonalnego.

Przy kwalifikowaniu pacjenta do zakładu lecznictwa uzdrowiskowego lekarz, po stwierdzeniu braku przeciwwskazań, o których mowa w § 5, uwzględnia szczegółowe wskazania i przeciwwskazania do leczenia uzdrowiskowego albo rehabilitacji uzdrowiskowej. W rzeczywistości z leczenia w sanatorium mogą korzystać osoby zdolne do samoobsługi, tzn. takie, które samodzielnie wykonują czynności związane z samoobsługą: myją się, ubierają, spożywają posiłki itp. Zakłady lecznictwa uzdrowiskowego nie zapewniają pacjentom niezdolnym do samoobsługi opieki w tym zakresie. Nie ma wymagań co do formy udokumentowania samodzielności. Uzasadnienie musi być logiczne i rzeczowe.

Pacjent kierowany do sanatorium musi być zdolny do samodzielnego poruszania się lub musi być zdolny do samoobsługi i samodzielnego przemieszczania się na wózku inwalidzkim. W tym sensie - nie powinien wymagać opieki osoby trzeciej. Nie oznacza to, że istnieje zakaz pobytu męża, koleżanki czy dorosłego dziecka w danym sanatorium w czasie leczenia pacjenta. Jednak "pobyt [tych] osób może się odbywać jedynie na zasadach komercyjnych". Oznacza to, że osoby towarzyszące muszą uiścić pełną opłatę za zakwaterowanie, wyżywienie i ewentualne zabiegi (wg cennika dla pacjenta komercyjnego). NFZ nie refunduje ich pobytu. Po zarejestrowaniu w oddziale NFZ skierowanie jest sprawdzane przez zatrudnionego w Funduszu lekarza specjalistę w dziedzinie balneoklimatologii i medycyny fizykalnej lub rehabilitacji medycznej, który ocenia jego celowość. W tym momencie możliwe są dwa scenariusze:

• Lekarz specjalista uznaje zasadność leczenia uzdrowiskowego i wskazuje rodzaj oraz miejsce leczenia.
• Lekarz specjalista stwierdzi przeciwwskazania lub brak wskazań do leczenia - nie potwierdza skierowania. Zwracane jest ono wtedy lekarzowi, który je wystawił, a pacjent otrzymuje informację o tym fakcie.

Ważne

Decyzja lekarza specjalisty NFZ jest ostateczna i nie przysługuje od niej odwołanie. W przypadku osób dorosłych zalecane jest korzystanie z sanatoryjnego leczenia uzdrowiskowego oraz rehabilitacji w sanatorium uzdrowiskowym nie częściej niż raz na 18 miesięcy. Jednak kolejne skierowanie może zostać złożone po upływie 12 miesięcy od zakończenia poprzedniego leczenia uzdrowiskowego.

Podstawa prawna
1. Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2024 r. poz.146);
2. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 5 stycznia 2012 r. w sprawie sposobu kierowania i kwalifikowania pacjentów do zakładów lecznictwa uzdrowiskowego (Dz. U. z 2012 r. poz. 14);
3. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 lipca 2011 r. w sprawie kierowania na leczenie uzdrowiskowe albo rehabilitację uzdrowiskową (Dz. U. z 2024 r. poz. 208).

Reasumując, jeśli do sanatorium ma jechać osoba wymagająca pomocy w codziennym funkcjonowaniu, to powinna móc się tam udać z bliską osobą. Przepisy nie sprzeciwiają się temu, by do sanatorium jechać ze wsparciem. Jednak oddziały Narodowego Funduszu Zdrowia z reguły nie uwzględniają takich próśb. W efekcie pacjent w ogóle nie dostaje skierowania.

Problem polega na tym, że lekarz kierujący do uzdrowiska musi sprawdzić przeciwskazania do pobytu w sanatorium i to, czy pacjent ma zdolność do samoobsługi i samodzielnego poruszania się (na nogach albo na wózku). Rzecznik Praw Obywatelskich zgadza się, że pacjent może być w takim stanie. Jednak niepełnosprawność nie może być jedynym czynnikiem decydującym o niemożności skorzystania z uzdrowiska. Od 2018 r. RPO zwraca na to uwagę Ministrowi Zdrowia.

Ratyfikując Konwencję ONZ o prawach osób niepełnosprawnych, Polska uznała równe prawo wszystkich osób z niepełnosprawnościami do życia w społeczności lokalnej, wraz z prawem dokonywania wyborów na równi z innymi osobami. Jednym z instrumentów realizacji prawa do niezależnego życia jest dostępność usług asystenta osobistego osoby z niepełnosprawnością, o którym mowa w Konwencji. A leczenie uzdrowiskowe osób niesamodzielnych można powiązać z wdrożeniem usług asystenckich.

Minister Zdrowia nie kwestionował argumentów RPO, ale zwrócił uwagę, że powiązanie asystencji z leczeniem uzdrowiskowym wymaga:

• przypisania asystencji do struktury zawodów z zakresu ochrony zdrowia,
• dostosowania warunków udzielania świadczeń zdrowotnych w sposób umożliwiający ich realizację przez asystencję,
• stworzenia systemu finansowania świadczeń udzielanych przez asystentów.

Jednak, jak wynikało z odpowiedzi, takie prace nie były prowadzone w Ministerstwie Zdrowia.

Z poważaniem,

Anita Siemaszko, prawnik