Likwidacja ubezwłasnowolnienia coraz bliżej. Projekt ustawy trafił do konsultacji

12 grudnia Ministerstwo Sprawiedliwości przekazało do konsultacji projekt ustawy o instrumentach wspieranego podejmowania decyzji. Ustawa ma na celu zastąpienie ubezwłasnowolnienia wspomaganym podejmowaniem decyzji.

W styczniu tego roku Ministerstwo Sprawiedliwości poinformowało, że planowana jest likwidacja ubezwłasnowolnienia i zastąpienie go wspieranym podejmowaniem decyzji. Nad tą radykalną zmianą przepisów pracował zespół pod kierownictwem wiceministry sprawiedliwości Zuzanny Radzińskiej-Bluszcz.  W czerwcu w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów pojawił się projekt ustawy, której celem jest wprowadzenie rozwiązań opartych na zastąpieniu ubezwłasnowolnienia modelem wspieranego podejmowania decyzji. Teraz projekt trafił do konsultacji i można zapoznać się z jego treścią.
 

Co proponuje Ministerstwo

Jak Ministerstwo Sprawiedliwości informuje na swojej stronie, zaproponowane w ustawie rozwiązania opierają się na modelu wspieranego podejmowania decyzji, który ma zapewnić każdej osobie pełną podmiotowość prawną i możliwość decydowania o sobie, z jednoczesnym uwzględnieniem indywidualnych potrzeb i trudności w rozumieniu konsekwencji podejmowanych działań. Projekt przewiduje wprowadzenie następujących instrumentów:

• Asysta prawna:
  Pisemne porozumienie między osobą potrzebującą pomocy a asystentem prawnym, dzięki któremu można uzyskać wsparcie przy wykonywaniu czynności prawnych, bez pozbawiania osoby jej autonomii. Asystent prawny będzie mógł np. pomóc zrozumieć przepisy prawa, umowy, druki urzędowe, czy wyjaśni praktykę prawną. Będzie mógł być również obecny razem z tą osobą np. w urzędzie, czy u lekarza.

• Kurator wspierający:
  W przypadku, gdy osobie, której potrzebne jest wsparcie i która nie ma asystenta prawnego, ani kogoś zaufanego, kto mógłby nim zostać, sąd może wyznaczyć kuratora wspierającego na okres maksymalnie 5 lat. Kurator wspierający działa tak, jak asystent prawny, ale w odróżnieniu od niego, to sąd zdecyduje o zakresie jego zadań. Kurator wspierający nie może jednak składać oświadczeń woli w imieniu osoby, którą wspiera.

• Kurator reprezentujący:
  Wyznaczany w sytuacjach, gdy osoba nie jest w stanie samodzielnie podejmować określonych decyzji. Sąd szczegółowo określi zakres działań kuratora, w tym możliwość dokonywania czynności prawnych lub wyrażania zgody na decyzje podejmowane przez osobę wspieraną. Kurator reprezentujący składa za nią nie tylko oświadczenia woli w odniesieniu do wskazanych przez sąd czynności, ale może także wyrażać zgodę na czynności samodzielnie dokonane przez osobę wspieraną.

• Pełnomocnik rejestrowany:
  Jest to forma zabezpieczenia na przyszłość. Osoba może ustanowić z wyprzedzeniem pełnomocnictwo na wypadek utraty możliwości samodzielnego kierowania swoimi sprawami. Pozwoli to na zachowanie wpływu na własne sprawy także wtedy, gdyby osoba straciłaby możliwość świadomego wyrażania woli.

Projekt zakłada również utworzenie Rejestru Pełnomocnictw, który ma ułatwić instytucjom i zainteresowanym stronom potwierdzenie ważności i zakresu udzielonego pełnomocnictwa. Wdrożenie rozwiązań będzie etapowe, co pozwoli odpowiednio przygotować infrastrukturę, kadrę oraz procedury.

Rozwiązania zagraniczne

W ocenie skutków regulacji autorzy projektu ustawy powołują się na rozwiązania prawne funkcjonujące szeregu państw europejskich, a także w Australii, Kanadzie i USA. Na przykład na przyjętą w 2016 roku w Irlandii ustawę o wspomaganym podejmowaniu decyzji, Assisted Decision Making (Capacity). Jak wskazuje Ministerstwo Sprawiedliwości, punktem wyjścia dla irlandzkiej ustawy jest domniemanie zdolności decyzyjnej, a celem – dążenie do maksymalizacji praw wszystkich osób pełnoletnich, niezależnie od wieku, stopnia niepełnosprawności czy postawionej diagnozy. Ministerstwo powołuje się też na m.in. rozwiązania przyjęte w Niderlandzkim Kodeksie cywilnym i funkcjonujące w prawodawstwie krajów anglosaskich pełnomocnictwo rejestrowane.

Uwagi do projektu ustawy w ramach konsultacji publicznych można zgłaszać przez 30 dni od dnia udostępnienia, wpisując je w tabelę dostępną na stronie legislacja.gov.pl i wysyłając na adres: sekretariat.dpcig@ms.gov.pl.