Zniesienie ubezwłasnowolnienia. RPO przedstawił swoje uwagi

Zakończyły się konsultacje publiczne projektu ustawy o instrumentach wspieranego podejmowania decyzji. Jej celem jest zastąpienie instytucji ubezwłasnowolnienia różnymi formami wspieranego podejmowania decyzji m.in. asystą prawną, pełnomocnictwo rejestrowe i kuratelę.

Rzecznik Praw Obywatelskich, prof. Marcin Wiącek, tak samo, jak jego poprzednicy  od wielu lat konsekwentnie wskazuje, że ubezwłasnowolnienie, jako instytucja zastępczego podejmowania decyzji, powinno zostać zastąpione systemem wspieranego podejmowania decyzji. Sama likwidacja ubezwłasnowolnienia jest jednym z punktów Strategii na Rzecz Osób z Niepełnosprawnościami na lata 2021-2030, ale też jedną z rekomendacji Komitetu ONZ ds. Praw Osób z Niepełnosprawnościami.

Dlatego też Rzecznik z entuzjazmem przyjął projekt przygotowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości, który do w grudniu trafił do Konsultacji Publicznych. W ramach tych konsultacji Rzecznik przedstawił szereg uwago do projektu.

Jaki zakres kurateli

RPO zwraca uwagę na m.in. nieścisłości dotyczące zakresu działań kuratora reprezentującego. Wedle zapisów projektu ustawy, kurator ma być ustanowiony przez sąd, który też określi zakres i rodzaj spraw, które mogą być dokonywane przez niego w imieniu osoby wspieranej.

Zdaniem Rzecznika istnieje ryzyko, że zamiast wnikliwej oceny zakresu wymaganego wsparcia oraz woli i preferencji osoby z niepełnosprawnością, zakres działań kuratora będzie obejmował wszelkie sprawy, bo takie rozstrzygnięcie będzie dla sądu szybsze i łatwiejsze.

Prof. Wiącek argumentuje to wyraźną dysproporcją między orzekaniem częściowego i całkowitego ubezwłasnowolnienia.  W samym tylko 2023 roku w Polsce orzeczono 9403 ubezwłasnowolnienia całkowite i tylko 602 częściowe.

Kolejne uwagi dotyczą m.in. zakres regulacji dotyczących asysty prawnej i pełnomocnictwa rejestrowego, ale też używanego w projekcie nazewnictwa.

Szkolenia i AAC

Zdaniem RPO wejście ustawy w życie musi wiązać się z przeszkoleniem zarówno zainteresowanych uzyskaniem wsparcia w podejmowaniu decyzji, jak i przedstawicieli wszystkich grup zawodowych istotnych  przy korzystaniu ze zdolności do czynności prawnych. 

Ponadto wedle Rzecznika działania zawarte w ustawie muszą uwzględniać konieczność wprowadzenia regulacji dotyczących alternatywnych i wspomagających sposobów komunikacji (AAC) oraz działań wspierających ich upowszechnienie.

Więcej informacji można znaleźć na stronie Biura Rzecznika Praw Obywatelskich