Diabetyk w miejscu pracy - na co zwracać uwagę?

Cukrzyca nie wyklucza z rynku pracy. Jak wynika z najnowszego raportu „Barometr Polskiej Diabetologii”, niemal 65 proc. osób z cukrzycą jest aktywnych zawodowo. Niemniej aż 22 proc. cukrzyków przyznało, że diagnoza miała wpływ na ich życie zawodowe. – Cukrzyca to choroba trudna, ale nie wykluczająca. Przy odpowiednim wsparciu i zrozumieniu ze strony otoczenia osoby chore mogą osiągać swoje zawodowe cele i realizować się na różnych polach – komentuje Anna Przybylak, założycielka bloga BAJKcukrzycOWO, od wielu lat chorująca na cukrzycę typu 1. Jaka jest dziś pozycja diabetyka w świecie biznesu, w jakich zawodach może pracować cukrzyk i co należy mu się w miejscu pracy?

Diabetyk – gdzie nie może pracować?

W opinii specjalistów osoba chora na cukrzycę może wykonywać pracę, która nie będzie stanowiła zbyt dużego obciążenia dla jej organizmu. Wykonywany zawód nie powinien również utrudnić leczenia choroby czy zwiększać ryzyka jej powikłań.

Pamiętaj! 

Decyzja dotycząca tego, czy diabetyk może podjąć pracę, należy do lekarza medycyny pracy, który po dokładnym zapoznaniu się z historią choroby oraz przeanalizowaniu aktualnych wyników badań kandydata wyda odpowiednie orzeczenie o niezdolności lub zdolności do pracy na danym stanowisku.

– Mimo wielu wyzwań, osoby z dobrze wyrównaną cukrzycą mogą wykonywać niemal każdy zawód. Sama jestem tego przykładem. Pracowałam w różnych miejscach – w biurze, jako nauczycielka, a także jako sprzedawczyni w sklepie. Każde z tych zajęć miało swoje specyficzne wyzwania, ale zawsze starałam się sprostać wymaganiom zarówno zawodowym, jak i zdrowotnym. Kluczem do sukcesu było jednak moje nieustanne zaangażowanie i dbałość o zdrowie – podkreśla Anna Przybylak – Nie ukrywam, że pomocne były mi takie udogodnienia jak dodatkowa przerwa w ciągu dnia czy możliwość skrócenia czasu pracy, co jest przewidziane dla osób z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności. Te proste formy wsparcia pozwalają na lepsze zarządzanie chorobą w trakcie dnia pracy. Dają czas na zmierzenie poziomu cukru, podanie insuliny czy po prostu odpoczynek w sytuacji spadku energii – dodaje diabetyczka.

Co do zasady diabetycy mogą wykonywać większość zawodów i z powodzeniem realizować się w biznesie. Warto jednak wiedzieć, że są pewne ograniczenia związane z pracą w szczególnych warunkach, które dotyczą głównie sytuacji, w których nagły spadek cukru i wynikająca z niego np. utrata przytomności, mogłaby stanowić zagrożenie dla zdrowia i bezpieczeństwa samego chorego oraz innych osób.

 Cukrzyk – ograniczenia zawodowe

Czy cukrzyca przeszkadza w pracy? Szczegółowe wyjaśnienia dotyczące tej choroby i jej wpływu na czynności zawodowe przygotował Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy. Zostały zamieszczone w zakładce Diabetyk w pracy (publikacja „Praca dla diabetyka") na stronie instytutu. CIOP zaznacza, że:

• Prawidłowo leczeni chorzy nie mają poważnych powikłań i jako pracownicy są tak samo efektywni, jak ludzie zdrowi i poza nielicznymi, ściśle określonymi sytuacjami nie ma powodu, by osoby z cukrzycą nie pracowały.

Specjaliści z CIOP zauważają jednak, że przebieg kariery zawodowej nie powinien kolidować ze skuteczną terapią. Również powikłania pojawiające się wraz z rozwojem cukrzycy niekoniecznie muszą oznaczać zakończenie aktywności zawodowej – wszystko zależy od uzyskiwanych wyników leczenia. 

 CIOP przytacza listę prac i zawodów niewskazanych dla diabetyków, opublikowaną w artykule Cukrzyca jako problem orzeczniczy dla lekarza medycyny pracy („Medycyna Pracy", 2005;56 (4): 329). Na liście znajdują się:

• praca w nienormowanym systemie zmianowym (nieregularne posiłki zaburzają prawidłowy poziom glikemii),

• kierowca, pilot, strażak, nurek czy maszynista (wymagają pełnej sprawności psychoruchowej, niewskazane są z uwagi na tendencję do hipoglikemii, a co za tym idzie - zaburzeń świadomości),

• praca w nasilonym stresie (większe ryzyko hiperglikemii u chorych na cukrzycę typu 1 i 2 na skutek działania hormonów stresowych, które działają antagonistycznie w stosunku do insuliny i zwiększają poziom glukozy we krwi),

• praca ze zwiększonym ryzykiem wypadkowym (np. w hutach, na wysokościach, przy maszynach w ruchu lub na platformie wiertniczej),

• praca wymagająca dużego wysiłku fizycznego,

• praca w odosobnieniu.

W związku z tym Centralny Instytut Ochrony Pracy zaleca, by praca diabetyków:

• odbywała się w stałych godzinach, na poranną zmianę – gdyż tryb zmianowy oraz nienormowany czas pracy mogą być zbyt obciążające dla chorych;

• nie była zbyt wyczerpująca fizycznie (maksymalnie umiarkowane obciążenie, rozłożone równomiernie w czasie pracy). Dodatkowo, jeśli diabetyk wykonuje pracę związaną z wysiłkiem fizycznym, powinien często kontrolować poziom cukru we krwi oraz dostosowywać do wyników badania oraz do poziomu wysiłku dietę;

• pozwalała na robienie przerw na dodatkowe posiłki i ewentualne badanie glikemii, by zminimalizować ryzyko hipoglikemii.

Pamiętaj!

Można wyróżnić szereg stanowisk, które są niewskazane dla diabetyków z uwagi na warunki pracy niesprzyjające profilaktyce choroby lub stwarzające ryzyko dla diabetyka bądź osób trzecich. Wśród nich wymienić możemy takie profesje jak:

• zawodowy kierowca, 

• maszynista,

• górnik, hutnik i pracownik platformy wiertniczej,

• strażak, ratownik medyczny, policjant,

• żołnierz, 

• marynarz,

• pilot, kontroler ruchu lotniczego i członek personelu pokładowego. 

Czy muszę poinformować pracodawcę, że mam cukrzycę?

Pracodawca nie ma prawa pytać pracownika o stan zdrowia, a ten nie ma obowiązku informować go o swoich chorobach. W przypadku cukrzycy – jeśli ta nie wpływa na Twoje bezpieczeństwo czy wykonywanie obowiązków zawodowych – nie musisz mówić o swojej chorobie przełożonemu. Poinformowanie go o cukrzycy warto jednak rozważyć właśnie z troski o własne bezpieczeństwo.

Jako osoba chorująca na cukrzycę musisz pamiętać, że choroba nie ma wolnego nawet wtedy, gdy idziesz do pracy. Musisz więc przestrzegać przyjmowania leków, regularnie mierzyć poziom cukru we krwi czy chociażby przestrzegać godzin posiłków. Nie w każdej pracy będziesz miał taką możliwość. Jeśli więc potrzebujesz dostosowania warunków pracy i przerwy chociażby na pomiar cukru, warto poinformować pracodawcę o swojej chorobie.

Otwarte mówienie o cukrzycy to także bezpieczeństwo samego cukrzyka – w przypadku wystąpienia hiperglikemii współpracownicy mający wiedzę o Twojej chorobie będą wiedzieli, jak Ci pomóc.

Również CIOP zaleca, by diabetyk poinformował o chorobie zarówno pracodawcę, jak i najbliższych współpracowników – dzięki czemu chory uzyska szybszą pomoc w razie hipoglikemii. Jak uzasadnia Instytut („Kontrola cukrzycy w miejscu pracy"):

• Ukrywanie choroby utrudnia jej samokontrolę, co grozi niedocukrzeniem lub nawet kwasicą. Poza tym, w przypadku utraty przytomności ważne jest, aby współpracownicy wiedzieli, co ją spowodowało i w jaki sposób mogą udzielić osobie chorej pomocy.

 Co pracodawcy powinni wiedzieć o cukrzycy?

Pracodawcy powinni mieć świadomość, że właściwie leczona cukrzyca w wielu przypadkach nie stanowi najmniejszego przeciwwskazania do zatrudnienia cierpiącej na nią osoby. W przypadku medycznych przeciwwskazań, niedopuszczalna jest także dyskryminacja kandydatów do pracy lub pracowników z uwagi na cukrzycę. Instytut podkreśla, że diabetycy muszą mieć swobodę wykonywania zawodu zgodnie z posiadanymi kwalifikacjami, a jakiekolwiek ograniczenia zawodowe powinny być nakładane na diabetyków po dokładnej analizie ich indywidualnej sytuacji i stanu zdrowia.

Pracodawcy muszą mieć zatem przynajmniej podstawową wiedzę na temat tej choroby cywilizacyjnej, a także umożliwić diabetykom wykonywanie w miejscu zatrudnienia takich czynności jak:

• pomiar glikemii,

• przyjmowanie leków,

• spożywanie zgodnych z dietą posiłków o ściśle ustalonych porach.

Co więcej, zatrudniony powinien mieć w pracy miejsce na przechowywanie urządzeń i akcesoriów niezbędnych do kontrolowania poziomu cukru we krwi (takich jak glukometr wraz z paskami do testowania, zapas igieł, insulina, leki, a także przekąski spożywane między posiłkami itp.).

Kwestią szczególnej wagi w czasie cukrzycy jest właściwa dieta. Pracownicy z cukrzycą, którzy korzystają np. z zakładowych stołówek, przygotowują posiłki w pracy, powinni zwrócić uwagę na skład dań oraz to, czy nie przekraczają norm określonych w diecie, nie spożywają produktów niedozwolonych itp.

 Cukrzyk w pracy – co mu przysługuje w miejscu pracy?

Osobom chorującym na cukrzycę w miejscu pracy przysługują określone prawa i przywileje, zwłaszcza jeśli posiadają one orzeczenie o niepełnosprawności. Stopień orzeczenia uzależniony jest od kilku czynników, takich jak chociażby choroby towarzyszące czy powikłania cukrzycy. Wśród najczęstszych przywilejów, z jakich mogą skorzystać cukrzycy z orzeczeniem, możemy wymienić m.in.:

• skrócony czas pracy – pracownicy z umiarkowanym lub znacznym stopniem niepełnosprawności mają prawo do 7-godzinnego dnia pracy, 

• dodatkowe 10 dni urlopu wypoczynkowego,

• dodatkowa przerwa w pracy – diabetycy z orzeczeniem niepełnosprawności mają prawo do dodatkowej przerwy w pracy trwającej 15 minut, która wliczana jest do czasu pracy.

Pracodawca, która ma wiedzę o chorobie pracownika, powinien również umożliwić mu wykonywanie pomiarów poziomu cukru we krwi oraz podawania insuliny w dowolnym momencie. Należy pamiętać, że w przypadku cukrzyków bardzo ważne jest także przyjmowanie posiłków o odpowiednich porach, dlatego choremu należy dać taką możliwość. W przypadku niedocukrzenia i gorszego samopoczucia przełożony powinien umożliwić pracownikowi krótki odpoczynek i przerwę w pracy.

– Bardzo ważne jest, by pracodawcy wykazywali się wyrozumiałością wobec pracowników z cukrzycą. Nie chodzi o traktowanie nas w sposób szczególny, ale o zrozumienie naszych potrzeb i wsparcie tam, gdzie jest to konieczne. Taka postawa pomaga nie tylko osobie chorej, ale również buduje atmosferę wzajemnego szacunku i zaufania w miejscu pracy – zaznacza Anna Przybylak.

– Cukrzyca to choroba trudna, ale nie wykluczająca. Przy odpowiednim wsparciu i zrozumieniu ze strony otoczenia, osoby chore mogą osiągać swoje zawodowe cele i realizować się na różnych polach – podkreśla blogerka z cukrzycą.

• Zasiłek pielęgnacyjny dla osób z cukrzycą

Osoby chore na cukrzycę mają prawo do pobierania zasiłku pielęgnacyjnego, który przysługuje jednak wyłącznie określonym grupom osób. By przyznany został zasiłek pielęgnacyjny cukrzykowi, ten musi posiadać odpowiednie orzeczenie o niepełnosprawności.
 

Czy cukrzyk może pracować w nocy?

Jak wynika z zaleceń Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, chorzy na cukrzycę mogą pracować zmianowo, ale istnieją pewne ograniczenia i przepisy, które mają na celu ochronę ich zdrowia i zapewnienie bezpieczeństwa.

Jednym z podstawowych jest stopień niepełnosprawności. W praktyce jeśli osoba z cukrzycą posiada orzeczenie o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności, zgodnie z polskim prawem nie może być zatrudniona w porze nocnej. Wyjątkiem są natomiast przypadki, gdy na pracę zawodową w nocy wyrazi zgodę lekarz.

W przypadku cukrzyków, którzy nie posiadają orzeczenia o niepełnosprawności, praca w nocy nie jest formalnie zabroniona.  Warto jednak mieć na uwadze zalecenia Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, które jasno mówią, że praca w nocy w przypadku diabetyków wymaga znacznie większej ilości pomiaru cukru we krwi oraz stosowania odpowiednich leków. Pracownik wykonujący pracę w porze nocnej powinien również potrafić samodzielnie modyfikować dawki insuliny w zależności od potrzeb. W efekcie, dla osoby pracującej na nocnej zmianie kontrolowanie cukrzycy może być nieco trudniejsze.

 Diabetyk – czy trudno znaleźć mu pracę?

Cukrzyca nie wyklucza z rynku pracy. W wielu przypadkach choroba nie wpływa na zdolność wykonywania obowiązków zawodowych, jednak diabetycy nadal mogą spotkać wiele trudności w znalezieniu pracy. Może dochodzić także do dyskryminacji pracowników chorych na cukrzycę, na przykład utrudnianiu awansu na bardziej odpowiedzialne stanowiska. Dużą przeszkodą są krzywdzące stereotypy na temat cukrzyków, które wciąż są powielane.

Stygmatyzacja chorych na cukrzycę w miejscu pracy najczęściej ma miejsce wówczas, gdy mamy do czynienia z niewystarczającą wiedzą na temat choroby i brakiem zrozumienia jej mechanizmów. Co więcej, niektórzy pracodawcy obawiają się, że cukrzyk może nie pracować tak efektywnie, jak osoba zdrowa.

Ostrożnym optymizmem napawają natomiast wyniki najnowszego raportu Barometr Polskiej Diabetologii, według których niemal 65 proc. osób z cukrzycą jest aktywna zawodowo, a 70 proc. nigdy nie wzięło zwolnienia lekarskiego z powodu cukrzycy. Niemniej aż 22 proc. cukrzyków przyznało, że diagnoza miała wpływ na ich życie zawodowe.

Więcej informacji na portalu Praca.pl.